Thị trường trái phiếu Chính phủ kỳ vọng tiếp nối đà phát triển

Trên thị trường trái phiếu Chính phủ sơ cấp, trong vòng 10 năm, đã có hơn 1,8 triệu tỷ đồng vốn được huy động thông quan phát hành TPCP để phục vụ đầu tư phát triển kinh tế đất nước. Bình quân trong giai đoạn này, đã huy động vốn đạt hơn 180.000 tỷ đồng/năm, chiếm 10,6% tổng vốn đầu tư của toàn xã hội (2018), chiếm 31% tổng vốn đầu tư của khu vực Nhà nước (2018). Trong vòng 10 năm qua, đã có 1.872 phiên đấu thầu TPCP được Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội (HNX) tổ chức, tỷ lệ huy động thành công bình quân đạt 60-70% so với tổng khối lượng gọi thầu.

Lãi suất huy động vốn từ trái phiếu Chính phủ trung bình đã giảm từ 4 đến 6%/năm trên tất cả các kỳ hạn. Trong đó, đặc biệt giảm mạnh tại các kỳ hạn 5 năm (giảm từ 10,49%/năm trong 2009 xuống còn 3,55%/năm trong 2019; kỳ hạn 10 năm (giảm từ mức 9,7%/năm trong 2009 xuống còn 4,35%/năm trong 2019). Điều này đã giúp tiết kiệm cho ngân sách Nhà nước hàng nghìn tỷ đồng tiền trả lãi và hỗ trợ tích cực trong điều tiết kinh tế vĩ mô.

Kỳ hạn của các trái phiếu Chính phủ phát hành ngày càng tăng. Đến nay, Kho bạc Nhà nước đã phát hành thành công các trái phiếu Chính phủ với kỳ hạn lên tới 30 năm. Nhờ sự đa dạng kỳ hạn, nhà đầu tư có nhiều lựa chọn hơn trên thị trường này và ở góc độ quản lý điều này cũng giúp giảm áp lực trả nợ trong thời gian ngắn và làm tăng hiệu quả cho đầu tư phát triển của toàn xã hội. Nếu như năm 2009, TPCP phát hành chỉ có 4 kỳ hạn 2, 3, 5 và dài nhất là 10 năm, trong đó kỳ hạn 5 năm trở lên chỉ chiếm 15% tổng khối lượng phát hành, thì đến 2019 đã có thêm các kỳ hạn dài 15 năm, 20 năm và 30 năm, trong đó kỳ hạn dài từ 10 năm trở lên đã chiếm đến 90% tổng khối lượng phát hành.

Trên thị trường trái phiếu Chính phủ thứ cấp, giao dịch không ngừng tăng về quy mô và độ sâu, tiệm cận với các nước có thị trường TPCP phát triển trong khu vực và trên thế giới. Thanh khoản trái phiếu năm 2019 ước tính sẽ đạt mức hơn 9.000 tỷ đồng/phiên, gấp gần 24 lần so với năm 2009. Giá trị giao dịch Repos theo đó cũng tăng trưởng mạnh mẽ từ quy mô khiêm tốn với tỷ trọng 6,5% trên tổng giá trị giao dịch năm 2009 lên mức 55% tổng giá trị giao dịch toàn thị trường ước tính năm 2019.

Khung khổ pháp lý cho thị trường trái phiếu Chính phủ cũng đã ngày càng được hoàn thiện. Trong 10 năm qua, thị trường TPCP liên tục được bổ sung các sản phẩm trên cả thị trường sơ cấp và thứ cấp. Về cơ bản, các sản phẩm đã đáp ứng được nhu cầu đầu tư đa dạng của thị trường. Trên thị trường sơ cấp, không chỉ có sản phẩm cơ bản là trái phiếu trả lãi định kỳ, mà còn có các sản phẩm trái phiếu không trả lãi, trái phiếu có kỳ trả lãi dài. Trên thị trường thứ cấp, ngoài 2 sản phẩm cơ bản là Outright và Repos, trước xu thế phát triển mạnh của giao dịch Repos, vào cuối năm 2018, đã có thêm 3 sản phẩm Repos nữa gồm “vay trái phiếu”, “bán kết hợp mua lại”, “vay để bán” được giới thiệu ra thị trường với kỳ vọng thanh khoản thị trường sẽ ngày càng bứt phá, thu hút thêm nguồn vốn từ nhà đầu tư nước ngoài.

Song hành với sự phát triển của thị trường, hạ tầng công nghệ phục vụ phát triển thị trường trái phiếu Chính phủ như hệ thống đấu thầu, hệ thống giao dịch cũng liên tục được HNX đầu tư, nâng cấp theo hướng bám sát nhu cầu và hỗ trợ tốt cho các hoạt động đa dạng của thị trường trên một nền tảng công nghệ hiện đại. Hệ thống đấu thầu điện tử trực tuyến (E.ABS), hệ thống giao dịch từ xa, hệ thống giao dịch trực tuyến TPCP (E-BTS) trên nền internet đã đáp ứng nhu cầu tiếp cận thông tin và giao dịch ngày càng hiện đại của các thành viên thị trường và nhà đầu tư, giúp họ ra quyết định đầu tư hiệu quả hơn, tiết kiệm đáng kể chi phí và thời gian giao dịch.

Hệ thống chỉ báo thị trường trái phiếu Chính phủ đã được chú trọng phát triển. Khởi đầu với đường cong lợi suất ra mắt tháng 3/2013, tháng 01/2015, bộ chỉ số trái phiếu (Bond indices) với nhiều kỳ hạn khác nhau tiếp tục được đưa vào sử dụng. Đến nay, 2 hệ thống chỉ báo này đều phát huy vai trò tích cực trong việc định lãi suất tham chiếu và định giá trái phiếu, giúp cho nhà đầu tư và thành viên thị trường thuận lợi trong giao dịch trên thị trường. Hai hãng thông tin quốc tế Bloomberg và Reuters đều đã cung cấp thông tin về hệ thống chỉ báo này dưới tên gọi “VN Bond Yield Curve” và “VN Bond Index” cho các nhà đầu tư quốc tế.

10 năm chưa phải là chặng đường dài, song những gì thị trường trái phiếu Chính phủ Việt Nam đã đạt được là ấn tượng. Liên tục trong các năm 2013, 2014, 2018, 2019, thị trường TPCP Việt Nam được Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB) đánh giá là một trong các thị trường tốc độ tăng trưởng mạnh nhất khu vực Đông Á. Các nhà quản lý kỳ vọng, thị trường TPCP Việt Nam còn gặt hái nhiều thành tựu và phát triển hơn nữa, xứng tầm với tiềm năng và khẳng định vai trò của một định chế tài chính không thể thiếu của nền kinh tế.