Thế cục Trung Đông sẽ ra sao nếu ông Donald Trump tái đắc cử Tổng thống?

Vấn đề ngoại giao thường không phải yếu tố quyết định các cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ, nhưng năm 2024 dường như đang là một ngoại lệ.

Kể từ sau khi Hamas phát động tấn công vào Israel hồi tháng 10/2023, chính quyền Tổng thống Joe Biden đã đối mặt với sự chỉ trích từ cử tri hai đảng về cách xử lý cuộc xung đột. Trong khi các thành viên Đảng Cộng hòa cho rằng, hành động viện trợ quân sự cho Israel là chưa đầy đủ, một bộ phận không nhỏ cử tri Đảng Dân chủ đang chỉ trích việc ông Biden thiếu quyết đoán trong việc giải quyết cuộc khủng hoảng nhân đạo đang xảy ra tại dải Gaza.

Trong khi đó, Phó Tổng thống Kamala Harris, ứng viên của Đảng Dân chủ trong cuộc bầu cử tới, tuyên bố sẽ duy trì lập trường của Tổng thống Biden về vấn đề Israel. Điều này khiến nhiều cử tri tại các bang "chiến trường" như Michigan và Pennsylvania đặt câu hỏi về giải pháp của cựu Tổng thống Donald Trump đối với tình hình Trung Đông. Tuy nhiên, theo phân tích của tờ The Atlantic, câu trả lời cho vấn đề này là rất phức tạp.

Cựu Tổng thống Donald Trump và Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu trong chuyến thăm tại Jerusalem, ngày 23/5/2017. Ảnh: Getty Images.

Quan điểm "không nhất quán" của ông Trump

Theo tờ The Atlantic, nếu tái đắc cử nhiệm kỳ thứ hai, ông Trump được cho là sẽ giảm bớt áp lực đối với Israel so với Tổng thống Biden. Ngược lại, ông Trump được dự đoán sẽ đẩy mạnh các biện pháp đối đầu với Iran và thúc đẩy tiến trình bình thường hóa quan hệ ngoại giao giữa Israel và các quốc gia Ả Rập. Đây là hướng tiếp cận phù hợp với các chính sách trước đây của ông Trump khi còn làm Tổng thống và quan điểm của nhiều cố vấn về vấn đề Trung Đông của ông.

Tuy nhiên, một yếu tố khó lường trong chính sách đối ngoại của ông Trump là quan điểm thường xuyên thay đổi của vị cựu Tổng thống. Theo The Atlantic, dù quan điểm của ông Trump về các vấn đề như thương mại và liên minh quân sự là tương đối nhất quán, nhưng xung đột Israel - Palestine lại là một lĩnh vực khó dự đoán, do những tuyên bố có phần mâu thuẫn của ông về vấn đề Trung Đông.

Thực tế, ông Trump từng khẳng định ông là "người bạn tốt nhất của Israel", dựa trên các chính sách của ông trong nhiệm kỳ trước, bao gồm việc tăng sức ép lên Iran, công nhận Jerusalem là thủ đô của Israel, và đàm phán Hiệp định Abraham, giúp bình thường hóa quan hệ ngoại giao giữa Israel và các quốc gia Ả Rập UAE, Baharain, Morocco và Sudan.

Lễ ký kết hiệp định Abraham tại Nhà Trắng. Ảnh: Joyce N. Boghosian

Tuy nhiên, sau cuộc tấn công của Hamas vào ngày 7/10, ông Trump đã đưa ra nhiều thông điệp mâu thuẫn. Trong một bài phát biểu vào tháng 8 vừa qua, ông cam kết sẽ "hỗ trợ Israel giành chiến thắng", đồng thời chỉ trích các yêu cầu ngừng bắn ngay lập tức của chính quyền ông Biden, cho rằng điều này sẽ "trói tay Israel" và "cho Hamas thời gian để tập hợp lực lượng và phát động một cuộc tấn công mới giống như sự kiện 7/10".

Mặc dù vậy, ông Trump cũng không ít lần bày tỏ mong muốn Israel chấm dứt các cuộc xung đột ở Trung Đông. Trong một tuyên bố về tình hình giao tranh tại Lebanon vào tháng 9 vừa qua, ông từng khẳng định: "Ta phải chấm dứt xung đột, bằng cách này hay cách khác”. Còn trong một cuộc phỏng vấn vào tháng 4/2024, ông đã từ chối tiết lộ về khả năng tiếp tục viện trợ quân sự cho Israel.

Mối quan hệ giữa ông Trump và Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu cũng là một vấn đề gây tranh cãi. Trong khi ông Trump đã nhiều lần chỉ trích Thủ tướng Israel về cách xử lý cuộc tấn công ngày 7/10, ông vẫn ca ngợi mối quan hệ tốt đẹp giữa hai bên và thậm chí mô tả ông Netanyahu là một nhà lãnh đạo "rất mạnh mẽ" trong một cuộc gặp tại khu nghỉ dưỡng Mar-a-Lago vào tháng 7 vừa qua.

Các cựu quan chức chính quyền Trump nói gì?

Cựu Cố vấn An ninh Quốc gia John Bolton, khi nhận xét về chính sách đối ngoại của ông Donald Trump trong nhiệm kỳ sắp tới tái đắc cử cho biết: "Ông Trump không tập trung vào chính sách như những cố vấn của mình. Ông ấy thường hành động theo cảm hứng và mong muốn đạt được những cuộc đàm phán vĩ đại".

Cựu Cố vấn An ninh Quốc gia John Bolton, người đã nhiều lần chỉ trích ông Trump. Ảnh: Shutterstock.com

Là một người đã nhiều lần chỉ trích cựu Tổng thống Trump, ông Bolton cho rằng chính sách của ông Trump đối với Israel sẽ có thể bị chi phối bởi lợi ích cá nhân. Ông Bolton nhận định: "Khi ông Trump nói rằng Israel phải chấm dứt xung đột, điều đó nghĩa, một là Israel phải tiêu diệt Hamas, hoặc hai là Israel phải rút khỏi Gaza. Tôi không nghĩ ông ấy thực sự quan tâm Israel sẽ lựa chọn như thế nào nào, mà chỉ lo lắng về việc mình có thể bị chỉ trích nếu tiếp tục bảo vệ Israel".

Ngược lại, ông Robert Greenway, cựu Giám đốc cấp cao phụ trách vấn đề Trung Đông thuộc Hội đồng An ninh Quốc gia dưới thời ông Trump, cho rằng vị cựu Tổng thống đã có giải pháp cho vấn đề hòa bình tại Trung Đông, nhưng không đặt xung đột Israel - Palestine làm trọng tâm.

Theo ông Greenway, điều này không đồng nghĩa với việc ông Trump sẽ phản đối sự tiến công của Israel tại dải Gaza, hay quyền tự vệ của nước này trước các nhóm vũ trang được Iran hậu thuẫn. Thay vào đó, ông Greenway nhấn mạnh rằng ông Trump sẽ ưu tiên lợi ích an ninh quốc gia của Mỹ, trong đó đứng đầu là sự đảm bảo sự ổn định của thị trường toàn cầu (bao gồm an ninh năng lượng, thương mại) và phòng, chống khủng bố.

Khi được hỏi về kế hoạch giải quyết khủng hoảng nhân đạo tại dải Gaza, ông Greenway cho biết cựu Tổng thống Trump sẽ có phản ứng đồng bộ, mang tính khu vực đối với vấn đề an ninh và tái thiết trong khu vực. Tuy nhiên, ông Greenway cũng khẳng định: "Vấn đề Israel - Palestine không nằm trong lợi ích quốc gia của Mỹ".

Trên thực tế, nhận định trên cũng tương ứng với chính sách đối ngoại của ông Trump trong nhiệm kỳ trước. Cựu đặc phái viên Trung Đông dưới thời ông Trump, Jason Greenblatt, từng chia sẻ rằng chính quyền của cựu Tổng thống đã chủ động tách rời cuộc xung đột giữa Israel và Palestine và giữa Israel và các quốc gia Ả Rập, qua đó tìm hướng giải quyết mới cho cả 2 xung đột trên. "Tôi nghĩ chúng tôi đã chứng minh rằng việc tách rời các cuộc xung đột không những là giải pháp thực tế, mà còn đã cải thiện cuộc sống của nhiều người", ông Greenblatt khẳng định.

Hơn nữa, theo The Atlantic, ông Trump và các cố vấn cũng không coi giải pháp hai nhà nước cho xung đột Israel - Palestine là nền tảng cho an ninh khu vực, đồng thời không muốn gây áp lực buộc Israel phải chấp nhận giải pháp này. Trước đó, khi nói về kế hoạch hòa bình Trung Đông của chính quyền Tổng thống Trump, cựu cố vấn cấp cao Jared Kushner đã khẳng định, đó nỗ lực “giải cứu giải pháp hai nhà nước”. Tuy nhiên, nhưng kế hoạch này được nhiều chuyên gia cho rằng sẽ có lợi nghiêng cho phía Israel.

Kết thúc bài viết, tờ The Atlantic nhận định: “Dù ông Trump từng khẳng định mình là một người đàm phán hoàn hảo ở trong bất kỳ hoàn cảnh nào, nhưng dường như chính ông cũng cho rằng tiến trình hòa giải giữa Israel và Palestine nằm ngoài khả năng của mình”. Trên thực tế, chính vị cựu Tổng thống đã từng thừa nhận: “Đã có lúc tôi nghĩ rằng, giải pháp hai nhà nước có thể hiểu quả, nhưng bây giờ tôi nghĩ rằng để đạt được điều đó là rất, rất khó khăn”.