Thấy gì trong bức tranh toàn cảnh về doanh nghiệp nhà nước?

Tăng trưởng tích cực

Năm 2024 được đánh giá là một năm nhiều khó khăn, thách thức đối với nền kinh tế Việt Nam nói chung và các doanh nghiệp nói riêng, trong đó có doanh nghiệp nhà nước (DNNN). Tuy nhiên, với sự chỉ đạo, lãnh đạo của Đảng, Chính phủ, sự nỗ lực của cả hệ thống chính trị, doanh nghiệp, người dân, nền kinh tế Việt Nam đã đạt được những kết quả nhất định, tăng trưởng GDP đạt 7,09%, vượt xa mục tiêu đề ra.

Trong giai đoạn 2021-2023, các doanh nghiệp 100% vốn nhà nước duy trì nắm giữ khoảng 7% tổng tài sản. Ảnh VGP/Nhật Bắc

Trong đó, về tình hình sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp nhà nước trong năm 2024, theo Báo cáo của Bộ Tài chính tại Hội nghị Thường trực Chính phủ làm việc với doanh nghiệp nhà nước về thúc đẩy tăng trưởng kinh tế được tổ chức vào sáng 27/2: Số liệu theo báo cáo của Công ty mẹ 78 Tập đoàn, Tổng công ty, nắm giữ 50% giá trị tài sản, 63% giá trị vốn chủ sở hữu của khối DNNN, tổng doanh thu năm 2024 ước đạt 1.659.034 tỷ đồng, tăng 38% so với năm 2023. Lãi phát sinh trước thuế thu nhập doanh nghiệp ước đạt 126.647 tỷ đồng, tăng 25% so với năm 2023; Thuế và các khoản đã nộp ngân sách nhà nước (NSNN) là 102.778 tỷ đồng, trong đó, số lợi nhuận sau thuế, cổ tức, lợi nhuận được chia là 48.914 tỷ đồng.

Về kết quả hoạt động năm 2024 của 19 Tập đoàn, Tổng công ty thuộc Uỷ ban Quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp: Công ty mẹ, doanh thu ước đạt 1.285.832 tỷ đồng, bằng 110% kế hoạch năm; lợi nhuận trước thuế ước đạt 70.199 tỷ đồng, bằng 162,7% kế hoạch năm; giá trị nộp ngân sách nhà nước ước đạt 77.643 tỷ đồng, bằng 157% kế hoạch năm. Hợp nhất doanh thu ước đạt 2.030.572 tỷ đồng, bằng 120% kế hoạch năm; lợi nhuận trước thuế ước đạt 111.692 tỷ đồng, bằng 158% kế hoạch năm; giá trị nộp ngân sách nhà nước ước đạt 206.206 tỷ đồng, bằng 153% kế hoạch năm.

Về tình hình đầu tư phát triển, theo Bộ Tài chính, đến hết năm 2024, các DNNN nói chung đã tập trung thực hiện các dự án đầu tư để nâng cao năng lực, quy mô sản xuất kinh doanh tập trung vào các ngành, lĩnh vực quan trọng, then chốt của nền kinh tế, góp phần vào thực hiện các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của cả nước. Trong khi đó, theo báo cáo của Uỷ ban Quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp, năm 2024, giá trị thực hiện đầu tư hợp nhất của 19 Tập đoàn, Tổng công ty do Ủy ban làm đại diện chủ sở hữu ước đạt 160.000 tỷ đồng (bằng gần 80% kế hoạch năm và bằng 130% so với cùng kỳ).

Hội nghị Thường trực Chính phủ làm việc với doanh nghiệp nhà nước thúc đẩy tăng trưởng kinh tế được tổ chức vào sáng 27/2. Ảnh VGP/ Nhật Bắc

Phát huy vai trò quan trọng trong kỷ nguyên mới

Bộ Tài chính nhận định, những năm qua, DNNN đóng vai trò chi phối, chủ đạo trong những ngành, lĩnh vực quan trọng, thiết yếu của nền kinh tế, góp phần xây dựng và phát triển hệ thống kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội và chuyển dịch cơ cấu kinh tế; là công cụ quan trọng để thực hiện ổn định kinh tế vĩ mô, đối phó với những biến động thị trường, kiềm chế lạm phát, thực hiện nhiệm vụ quốc phòng, an ninh và thực hiện chính sách an sinh xã hội.

Hoạt động đầu tư của DNNN hỗ trợ bổ sung nguồn lực, giảm bớt đầu tư từ ngân sách nhà nước; góp phần đẩy nhanh quá trình cơ cấu lại nền kinh tế gắn với đổi mới mô hình tăng trưởng.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, DNNN vẫn còn một số tồn tại, hạn chế như: Hiệu quả hoạt động chưa tương xứng với nguồn lực nắm giữ; năng lực cạnh tranh, khoa học-công nghệ còn hạn chế; hiệu quả đầu tư chưa đạt như kỳ vọng; công cụ quản trị kinh doanh còn chậm đổi mới. Đồng thời, các doanh nghiệp nói chung và DNNN nói riêng đang đứng trước những khó khăn, thách thức, đòi hỏi, yêu cầu của bối cảnh mới, thời kỳ mới.

Để nâng cao hiệu quả hoạt, đồng thời phát huy vai trò của DNNN nhằm thúc đẩy tăng trưởng 2 con số trong giai đoạn 2026-2030, theo Bộ Tài chính, định hướng phát triển DNNN thời gian tới cần tập trung vào 4 nhóm vấn đề, bao gồm: Thứ nhất, DNNN cần tiếp tục phát huy vai trò là lực lượng quan trọng, nòng cốt trong phát triển kinh tế-xã hội, phát huy tối đa lợi thế và năng lực cạnh tranh từ đó mở đường trong các ngành, lĩnh vực kinh tế quan trọng của đất nước.

Thứ hai, nâng cao hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh, năng lực quản trị doanh nghiệp theo các thông lệ quốc tế để từ đó nâng cao năng lực cạnh tranh, chất lượng đầu tư phát triển của DNNN; Tăng cường đầu tư phát triển, xác định rõ và đầu tư vào các ngành, lĩnh vực “mũi nhọn” của nền kinh tế dựa trên cơ sở nền tảng công nghệ hiện đại, ứng dụng khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, xây dựng hệ sinh thái doanh nghiệp, hình thành các chuỗi giá trị, thúc đẩy hợp tác, liên kết đủ sức cạnh tranh ngang tầm với doanh nghiệp trong khu vực và quốc tế.

Thứ ba, quyết liệt thực hiện mục tiêu phát triển nhanh và bền vững, xanh hóa nền kinh tế, DNNN cũng cần xác định nắm giữ vị trí tiên phong, đi đầu trong việc thực hiện cam kết giảm phát thải tại COP26, COP28 chuyển đổi sử dụng năng lượng sạch và giảm thải khí carbon; chú trọng xây dựng nguồn nhân lực chất lượng cao, thúc đẩy mạnh mẽ khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, kinh tế xanh, kinh tế số, kinh tế tuần hoàn gắn với bảo đảm an ninh, an toàn để thúc đẩy phát triển kinh tế.

Thứ tư, Quốc hội, Chính phủ, các bộ ngành, các cơ quan đại diện chủ sở hữu cần khẳng định mạnh mẽ hơn, thể hiện bằng hành động cam kết đồng hành cùng cộng đồng doanh nghiệp; xây dựng các cơ chế, hành lang pháp lý với những giải pháp đột phá, cơ chế chính sách phù hợp, khả thi để khuyến khích phát triển mạnh mẽ DNNN. Đổi mới tư duy quản lý đối với DNNN, thực hiện triệt để nguyên tắc phân cấp, phân quyền đi đôi với kiểm tra giám sát, không can thiệp trực tiếp vào hoạt động quản lý điều hành của doanh nghiệp; kịp thời tháo gỡ khó khăn vướng mắc của DNNN.

Đặc biệt, để tiếp tục phát huy vai trò và hiệu quả đầu tư của các DNNN góp phần thực hiện thắng lợi nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội trong năm 2025, thúc đẩy tăng trưởng hai con số, phát triển đất nước nhanh và bền vững, các cơ quan, DNNN cần khẩn trương triển khai chiến lược phát triển giai đoạn 2021-2030; kế hoạch sản xuất kinh doanh và đầu tư phát triển 5 năm, Đề án cơ cấu lại doanh nghiệp trong đó ưu tiên tập trung đổi mới quản trị doanh nghiệp, đầu tư vào các ngành công nghệ cao, công nghệ số, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, các dự án trọng tâm, trọng điểm quốc gia để tạo lực cho tăng trưởng và giữ vai trò dẫn dắt, thúc đẩy các doanh nghiệp cùng phát triển theo chuỗi giá trị.