Thận trọng trong quản lý thuốc lá thế hệ mới

Nhiều ý kiến quốc tế trái chiều

Với sự tham gia của hơn 35 chuyên gia quốc tế, nhiều ý kiến từ hội thảo cho rằng, việc điều chỉnh các quy định về thuốc lá truyền thống và các sản phẩm thế hệ mới là điều cần thiết, tuy nhiên các quốc gia cần có những bước đi thận trọng và nghiên cứu sâu hơn trước khi đề ra các chính sách quản lý mới nhằm đảm bảo hiệu quả.

Do chưa có khung pháp lý về thuốc lá điện tử nên hầu hết các vụ việc quản lý thị trường đều xử lý dưới dạng hàng lậu, xác định là loại hàng hóa do nước ngoài sản xuất, không có hoá đơn chứng từ chứng minh nguồn gốc

Theo giáo sư Dorothy Hatsukami từ Khoa Tâm thần học và khoa học hành vi (Đại học Minnesota - Hoa Kỳ), trước đây có nhiều người không ủng hộ thuốc lá điện tử và có định kiến với loại thuốc lá này. Tuy nhiên, nhiều người trong số họ đang thay đổi khi có các bằng chứng khoa học về việc thuốc lá thế hệ mới có tiềm năng giảm thiểu tác hại.

Một chuyên gia khác cũng cho rằng, ảnh hưởng của các hóa chất trong thuốc lá và thuốc lá điện tử sẽ không chỉ phụ thuộc vào độc tính bên trong của chúng, mà còn do thực tế sử dụng. Các bằng chứng thực tế trong việc sử dụng các loại thuốc lá cho thấy, rủi ro do thuốc lá điện tử gây ra cho người dùng về cơ bản là ít hơn so với thuốc lá thông thường.

Tuy nhiên, theo ông Martin Dockrell - Giám đốc Chương trình Kiểm soát thuốc lá thuộc y tế công cộng Anh quốc, để tạo sân chơi công bằng cho tất cả các sản phẩm thuốc lá, các nhà làm luật cần phải làm rõ nhiều vấn đề, trong đó có việc hệ thống quy định pháp luật phải phân biệt rõ ràng giữa các sản phẩm (thuốc lá truyền thống, thuốc lá làm nóng, thuốc lá điện tử hay thuốc lá nhai), từ đó sẽ quản lý dễ dàng hơn.

Cần một khung chính sách quản lý phù hợp

Tại Việt Nam, đến thời điểm này vẫn chưa có văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến việc quản lý sản phẩm này. Việc chưa có cơ chế quản lý sản phẩm thuốc lá thế hệ mới cũng ảnh hưởng nhiều tới kinh tế, xã hội như gây thất thu ngân sách, nhà sản xuất phải đối mặt với thách thức về hàng giả, hàng lậu trên thị trường, người tiêu dùng mua những sản phẩm không rõ nguồn gốc, kém chất lượng… Ông Nguyễn Kỳ Minh - Phó Chánh văn phòng Tổng cục Quản lý thị trường - cho rằng, do thiếu vắng khung pháp lý, hầu hết các vụ việc liên quan đến thuốc lá thế hệ mới đều được xử lý dưới dạng hàng lậu, xác định là loại hàng hoá do nước ngoài sản xuất, không có hoá đơn chứng từ chứng minh nguồn gốc nên việc xử lý chưa sát với hành vi vi phạm.

Về vấn đề này, luật sư Bùi Quang Nghiêm - Phó Chủ nhiệm Đoàn Luật sư TP. Hồ Chí Minh - cho rằng, trước mắt để kịp thời xử lý thuốc lá thế hệ mới bất hợp pháp, Chính phủ có thể xem xét cho áp dụng chung các quy định xử phạt như thuốc lá điếu truyền thống nhập lậu trong khi chờ ban hành chính sách quản lý riêng cho cả thuốc lá làm nóng và thuốc lá điện tử.

Mặc dù việc sớm có chính sách quản lý các loại hình thuốc lá thế hệ mới là yêu cầu thực tế và cấp thiết, nhưng nhiều chuyên gia cho rằng, Việt Nam không nên ban hành ngay khung pháp lý cụ thể mà cần thời gian để nghiên cứu, đánh giá tác động kinh tế - xã hội trước khi chính thức mở cửa thị trường với thuốc lá làm nóng và thuốc lá điện tử. Theo đó, cần thời gian ít nhất 12 tháng để các cơ quan nhà nước nghiên cứu và đưa ra các chính sách phù hợp. Sau thời gian này, Chính phủ có thể luật hóa hoặc cho thí điểm để tiếp tục có những đánh giá tác động cụ thể và có những điều chỉnh phù hợp.

“Trong ngành thuốc lá, rõ ràng Việt Nam có một số doanh nghiệp trong nước rất mạnh và đóng góp ngân sách rất lớn. Khoảng thời gian từ 12 tháng trở lên có thể nói là rất quý giá và quan trọng đối với họ vì hiện tại, ngành công nghiệp thuốc lá trong nước chưa có bất kỳ sự chuẩn bị nào về công nghệ, thiết bị máy móc cũng như chuyên môn, con người để đón đầu dòng sản phẩm mới và tham gia thị trường” - luật sư Bùi Quang Nghiêm nhận định.

Bà Phan Minh Thủy - Ban Pháp chế Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) - cũng đồng tình, việc đưa ra chính sách nào cũng cần nghiên cứu rất kỹ và có giải pháp toàn diện về các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật, quy định về kinh doanh như sản xuất, phân phối, tiêu thụ, đầu tư, mua bán nguyên liệu và những quy định về quảng cáo, quy định về thuế, biện pháp xử lý vi phạm cần được xem xét một cách tổng thể.

Về phía doanh nghiệp sản xuất thuốc lá trong nước, đại diện Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam cho rằng, trong bối cảnh ngành công nghiệp thuốc lá trong nước còn bỡ ngỡ, việc luật hóa ngay lập tức kéo theo việc các công ty thuốc lá nước ngoài ồ ạt đưa thuốc lá làm nóng và thuốc lá điện tử vào thị trường Việt Nam sẽ đe dọa nghiêm trọng các doanh nghiệp thuốc lá truyền thống trong nước vốn đa phần là các doanh nghiệp nhà nước, đồng thời tác động tiêu cực đến việc làm của người lao động trong ngành và các nhà cung cấp lá thuốc lá cũng như nông dân trồng cây thuốc lá.

Như vậy, khoảng thời gian 12 tháng để Chính phủ soạn thảo khung pháp lý được xem là thời gian “vàng” cho các doanh nghiệp trong nước nghiên cứu về sản phẩm, chuẩn bị về nguyên liệu, máy móc, công nghệ, kỹ thuật và con người để tham gia vào thị trường. Tuy nhiên, theo các chuyên gia, đề xuất này không phải là để bảo hộ sản xuất trong nước, mà là một bước đi thận trọng với sự cân nhắc hài hòa quyền lợi của tất cả các chủ thể liên quan gồm Nhà nước, doanh nghiệp, người tiêu dùng và nông dân trồng thuốc lá.