Tham vấn dán nhãn carbon: Nền móng cho kinh tế phát thải thấp

Từ tự nguyện đến chủ động tham gia

Ngày 5/11/2025, tại Hà Nội, Cục Biến đổi khí hậu (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) phối hợp cùng Chương trình Đối tác chính sách năng lượng (ETP) - Văn phòng Dịch vụ Liên hợp quốc (UNOPS) tổ chức hội thảo tham vấn kỹ thuật “Chương trình dán nhãn carbon tự nguyện tại Việt Nam - giai đoạn thiết kế và thí điểm”.

Phát biểu khai mạc, ông Nguyễn Thành Công, Phó Trưởng phòng Thị trường các-bon (Cục Biến đổi khí hậu, Bộ Nông nghiệp và Môi trường), nhấn mạnh: “Chương trình dán nhãn carbon tự nguyện là bước đi cần thiết nhằm khuyến khích doanh nghiệp chủ động tham gia tiến trình giảm phát thải, qua đó huy động nguồn lực tư nhân cho phát triển kinh tế xanh”.

Trong bối cảnh Việt Nam đang hoàn thiện hạ tầng và thể chế để vận hành thị trường carbon nội địa vào năm 2028, việc xây dựng chương trình dán nhãn carbon tự nguyện đóng vai trò nền tảng, tạo cơ chế công nhận cho những nỗ lực phát thải thấp.

Ông Thành Công cho biết, theo Nghị định 06/2022/NĐ-CP và Quyết định 232/QĐ-TTg, Việt Nam đặt mục tiêu từng bước hình thành thị trường carbon, gồm cả sàn giao dịch tín chỉ và cơ chế bù trừ phát thải. Cụ thể, giai đoạn 2025 - 2026, hơn 150 cơ sở phát thải lớn sẽ tham gia thí điểm hệ thống trao đổi hạn ngạch phát thải khí nhà kính.

Song song với đó, chương trình dán nhãn carbon tự nguyện được kỳ vọng trở thành kênh khuyến khích các doanh nghiệp chưa thuộc diện bắt buộc chủ động ghi nhận và công bố lượng phát thải của sản phẩm.

Đại diện nhóm chuyên gia RCEE - NIRAS, Tiến sỹ Balasankari Palghat Sivakumar - chuyên gia quốc tế chia sẻ, mục tiêu của chương trình là thiết lập một hệ thống nhãn carbon đáng tin cậy và minh bạch, giúp doanh nghiệp định lượng, thẩm định và công bố lượng phát thải khí nhà kính (KNK) ở cấp độ sản phẩm, đồng thời trao quyền cho người tiêu dùng lựa chọn hàng hóa carbon thấp.

“Tầm nhìn dài hạn là phát triển chuẩn mực carbon được công nhận, đóng góp vào mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050”, bà Balasankari nói.

Xây dựng nền tảng cho thị trường carbon 

Phát biểu tại hội thảo, ông Phạm Nam Hưng, đại diện Cục Biến đổi khí hậu cho biết, chương trình tập trung vào nghiên cứu khung pháp lý, mức độ sẵn sàng của doanh nghiệp và đề xuất khung thiết kế thí điểm theo hướng tự nguyện, có thể mở rộng thành bắt buộc trong tương lai.

Theo đó, ông Hoàng Anh, đại diện nhóm chuyên gia RCEE - NIRAS báo cáo kết quả khảo sát 96 doanh nghiệp thuộc các lĩnh vực chế biến thực phẩm, hóa chất, dệt may, điện tử, giấy và đồ uống cho thấy: hơn 60% doanh nghiệp đã biết đến khái niệm nhãn carbon, song chỉ một tỷ lệ nhỏ có kinh nghiệm thực hiện kiểm kê khí nhà kính hoặc đánh giá “dấu chân carbon” sản phẩm.

Đặc biệt, ông Hoành Anh cho biết các doanh nghiệp xuất khẩu sang EU và Nhật Bản thể hiện sự quan tâm đặc biệt do tác động trực tiếp của Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM). Động lực chính thúc đẩy dán nhãn carbon không chỉ đến từ quy định pháp lý mà còn là trách nhiệm xã hội (CSR) và yêu cầu từ khách hàng quốc tế.

Tuy nhiên, báo cáo cũng đề cập quá trình triển khai còn gặp nhiều thách thức như thiếu hướng dẫn và phương pháp chuẩn hóa, thiếu cơ sở dữ liệu về hệ số phát thải, hạn chế về năng lực xác minh và chứng nhận, thiếu cơ quan thẩm định độc lập

Do đó, nhóm nghiên cứu dự án khuyến nghị cần xây dựng hướng dẫn quốc gia về tính toán và xác minh "Dấu chân carbon sản phẩm" (Product Carbon Footprint - PCF), thiết lập cơ sở dữ liệu quốc gia về hệ số phát thải, thành lập tổ chức kiểm định, thẩm tra độc lập, và tăng cường đào tạo năng lực cho doanh nghiệp

Từ kết quả nghiên cứu, nhóm nghiên cứu dự án đề xuất 6 ngành ưu tiên thí điểm gồm: Hóa chất (phân bón), chế biến thực phẩm, giấy và bột giấy, dệt may, linh kiện điện tử và đồ uống. Đây là những lĩnh vực có mức phát thải và tiềm năng giảm thiểu, có tiềm năng xuất khẩu và yêu cầu thị trường, sẵn sàng về dữ liệu và cơ sở hạ tầng và khả năng nhân rộng, nhận thức của công chúng và áp lực từ người tiêu dùng.

Về giai đoạn thí điểm 2026 - 2027, ông Hoàng Anh cho biết, dự kiến sẽ lựa chọn doanh nghiệp đại diện từng ngành để thu thập dữ liệu, phát triển mô hình tính toán và xây dựng "Quy tắc danh mục sản phẩm" (Product Category Rules - PCR).

Ngoài ra, ông cũng cho biết thêm, sau giai đoạn thí điểm, chương trình sẽ hoàn thiện hướng dẫn và quy trình chứng nhận dựa trên các bài học rút ra, mở rộng sang các ngành và sản phẩm khác, đồng thời thiết lập cơ chế công nhận lẫn nhau với các hệ thống quốc tế như EU PEF, PCF của Nhật Bản và LowCarbonSG.

Phát biểu bế mạc, ông Nguyễn Thành Công khẳng định: “Đây mới là bước tham vấn kỹ thuật, nhằm tiếp thu ý kiến đóng góp từ cộng đồng doanh nghiệp và các chuyên gia để hoàn thiện báo cáo nghiên cứu, tiến tới trình Chính phủ xem xét trong thời gian tới”.

Ông Công bày tỏ mong muốn tiếp tục nhận được những phản biện, đề xuất thực tiễn nhằm hoàn thiện khung thiết kế chương trình, qua đó tạo nền tảng cho thị trường carbon trong nước và góp phần thúc đẩy sản xuất, tiêu dùng bền vững tại Việt Nam.

Kinh nghiệm quốc tế cho thấy, để áp dụng nhãn carbon, cần phải xây dựng được cơ sở dữ liệu về dấu chân carbon của từng nhóm sản phẩm, lựa chọn nhóm sản phẩm dán nhãn và tạo cơ chế thuận lợi để doanh nghiệp dán nhãn. Việc thiết kế nhãn ở giai đoạn đầu của Chương trình nhãn carbon nên đơn giản, nhằm chuyển tải thông điệp đến người tiêu dùng khi lựa chọn sản phẩm.