Tết Nguyên Tiêu là Tết gì?

Tết Nguyên Tiêu 2026 rơi vào ngày mấy?

Tết Nguyên Tiêu, còn gọi là Rằm tháng Giêng, diễn ra vào ngày 15 tháng Giêng âm lịch. Đây là thời khắc trăng tròn đầu tiên của năm mới, mở đầu cho chu kỳ viên mãn, tròn đầy và hạnh phúc. Rằm tháng Giêng là một trong những ngày rằm quan trọng nhất của người Việt và người Hoa, mang ý nghĩa cầu an, cầu phúc, cầu cho quốc thái dân an, gia đạo bình yên. Năm 2026, ngày Tết Nguyên Tiêu sẽ rơi vào ngày 3 tháng 3 năm 2026 (dương lịch).

Theo chữ Hán, “Nguyên” nghĩa là “đầu tiên”, “Tiêu” là “đêm”; “Nguyên tiêu” tức đêm rằm đầu tiên trong năm mới. Truyền thuyết cho rằng, vào ngày này, Đức Phật và chư thiên giáng trần chứng giám lòng thành, nên người dân thường lên chùa lễ Phật, dâng hương cầu phúc. Câu nói dân gian “Lễ Phật quanh năm không bằng Rằm tháng Giêng” cũng xuất phát từ tín ngưỡng ấy, nhấn mạnh ý nghĩa của sự khởi đầu tốt lành, tịnh tâm hướng thiện.

Ở Việt Nam, Rằm tháng Giêng không chỉ là ngày lễ Phật mà còn là dịp tưởng nhớ tổ tiên, tri ân trời đất. Gia đình nào cũng chuẩn bị mâm cỗ tươm tất có nơi làm mâm chay thanh tịnh, có nơi làm cỗ mặn truyền thống để cúng thần linh, gia tiên và cầu cho năm mới bình an, đủ đầy.

Không khí lễ hội và phong tục truyền thống

Mọi năm vào ngày tết này, trên khắp cả nước, từ thành thị đến nông thôn, chùa chiền, đền miếu đều tấp nập người đến lễ bái. Nhiều ngôi chùa nổi tiếng như chùa Quán Sứ (Hà Nội), chùa Vĩnh Nghiêm (TP.HCM), chùa Bái Đính (Ninh Bình) hay chùa Bà Thiên Hậu (Bình Dương),.... đều đông nghẹt du khách hành hương. Nhiều người chọn ăn chay, làm việc thiện, thả chim, thả cá phóng sinh để tích đức, cầu phúc cho cả năm.

Tại khu vực có người Hoa sinh sống, đặc biệt tại TP Hồ Chí Minh, Sóc Trăng hay Cần Thơ, Tết Nguyên tiêu còn là Lễ hội đèn lồng rực rỡ sắc màu. Các hoạt động như rước đèn, múa lân - sư - rồng, biểu diễn thư pháp, đoán đố đèn, thả hoa đăng được tổ chức sôi nổi, tạo nên bầu không khí vừa linh thiêng vừa vui tươi, phản ánh nét văn hóa giao hòa giữa đạo và đời.

Còn ở Trung Quốc, Tết Nguyên tiêu còn được xem là “Lễ hội tình nhân cổ truyền”, bởi vào đêm trăng sáng là dịp hiếm hoi để nam nữ thanh niên được tự do gặp gỡ sau những ngày Tết ở nhà. Dưới ánh trăng rằm và hàng ngàn chiếc đèn lồng rực rỡ, họ đối đáp những câu đố đèn (đố chữ, đố thơ), gửi gắm tình cảm qua lời ca tiếng hát, tạo nên bầu không khí vừa thơ mộng vừa đậm chất lễ hội. Nhiều đôi uyên ương nên duyên từ những cuộc gặp gỡ trong đêm này, khiến người đời ví Tết Nguyên tiêu là “ngày Valentine phương Đông”.

Ngày nay, dù nhịp sống hiện đại đã thay đổi, nhưng tinh thần lãng mạn và ý nghĩa nhân văn của Tết Nguyên tiêu vẫn được duy trì. Ở các thành phố lớn của Trung Quốc như Bắc Kinh, Thượng Hải hay Hàng Châu, lễ hội đèn lồng vẫn được tổ chức quy mô với hàng nghìn chiếc đèn thủ công tinh xảo, mô phỏng hình rồng, phượng, cá chép, hoa sen… thu hút đông đảo du khách trong và ngoài nước.

Ẩm thực đặc trưng ngày Rằm tháng Giêng

Ẩm thực trong Tết Nguyên tiêu mang đậm tinh thần “thanh tịnh, an nhiên và viên mãn”. Tại Việt Nam, các gia đình thường chuẩn bị xôi gấc, chè trôi nước, canh rau củ, đậu hũ chay, thể hiện mong muốn cuộc sống no đủ, bình yên. Còn với người Hoa, món bánh thang viên hay nguyên bảo loại bánh tròn làm từ bột nếp nhân mè đen, đậu đỏ hay đậu phộng là biểu tượng của đoàn tụ và hạnh phúc. Hình tròn của bánh tượng trưng cho sự viên mãn, sum họp và trọn vẹn của năm mới.

Ngoài ra, nhiều gia đình còn bày mâm ngũ quả, nước thanh khiết, hương hoa để cúng Phật và gia tiên. Việc thành tâm hơn là cầu kỳ. Bởi người ta tin rằng, lòng thiện và sự hướng về điều tốt đẹp chính là phúc lành lớn nhất trong ngày đầu năm.

Giá trị văn hóa bền vững trong ngày Tết Nguyên tiêu

Qua hàng trăm năm, Tết Nguyên tiêu không chỉ là một ngày rằm đơn thuần mà đã trở thành biểu tượng văn hóa tinh thần sâu sắc của người Việt. Ngày Rằm tháng Riêng ấy là sợi dây gắn kết con người với cội nguồn, nhắc nhở mỗi người sống hướng thiện, biết tri ân và trân trọng những giá trị truyền thống.

Giữa nhịp sống hiện đại hối hả, Tết Nguyên tiêu vẫn giữ được vị trí đặc biệt trong tâm thức người dân. Khoảnh khắc lên chùa lễ Phật, dâng nén hương trầm, ngắm trăng tròn lặng lẽ giữa đêm xuân như một khoảng dừng bình yên để con người lắng lòng, tìm lại sự cân bằng và niềm tin vào điều thiện lành. Chính sự giao hòa giữa tâm linh và đời sống, giữa quá khứ và hiện tại đã giúp Tết Nguyên tiêu trở thành điểm hẹn văn hóa đầy nhân văn, nơi ánh trăng rằm soi sáng ước vọng về một năm mới an nhiên, trọn vẹn và đoàn viên.

Tết Nguyên tiêu vì thế không chỉ là đêm trăng đầu tiên của năm mới, mà còn là đêm của niềm tin, của ước vọng bình an và đoàn viên, soi sáng những hy vọng tươi đẹp cho một năm trọn vẹn phía trước.