Tạo hành lang pháp lý thuận lợi thu hút đầu tư, phát triển doanh nghiệp

Phát biểu tại hội thảo, ông Vũ Đại Thắng - Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho biết, trong hệ thống pháp luật Việt Nam, Luật Doanh nghiệp và Luật Đầu tư là 2 đạo luật quan trọng, có tác động sâu rộng đến môi trường đầu tư kinh doanh nói chung và hoạt động các doanh nghiệp nói riêng. Trong những năm qua, các đạo luật này đã được liên tục được hoàn thiện phù hợp với định hướng phát triển kinh tế - xã hội của đất nước và đáp ứng yêu cầu thu hút đầu tư, phát triển kinh doanh trong từng thời kỳ.

Sau 4 năm thi hành, các đạo luật này đã đi vào cuộc sống, khẳng định tinh thần sáng tạo, thúc đẩy sự tham gia thị trường của các doanh nghiệp. Môi trường đầu tư của nước ta đã có những chuyển biến thuận lợi, số lượng doanh nghiệp thành lập mới trong 3 năm gần đây tăng khoảng 65-70%, đạt mức cao nhất 20 năm qua.

Cho đến nay, có khoảng 750.000 doanh nghiệp đang hoạt động. Hoạt động thu hút đầu tư nước ngoài cũng đạt được kết quả đáng khích lệ. Giai đoạn 2016 - 2018, số lượng dự án đăng ký và vốn đầu tư giải ngân tăng nhanh. Riêng năm 2018, vốn giải ngân đạt gần 20 tỷ USD.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, các luật này cần tiếp tục hoàn thiện hơn nữa một số quy định nhằm thể chế hóa kịp thời và đầy đủ các Nghị quyết của Đảng. “Chúng tôi sẵn sàng lắng nghe, tiếp thu những ý kiến thẳng thắn, xây dựng của quý vị tại hội thảo để tiếp tục hoàn thiện hai dự thảo Luật quan trọng này, trình Quốc hội sắp tới” - Thứ trưởng Vũ Đại Thắng nói.

GS.TSKH Nguyễn Mại - Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp Đầu tư nước ngoài cho rằng, các biện pháp bảo vệ quyền lợi nhà đầu tư đóng vai trò quan trọng trong việc thu hút đầu tư, được các nhà đầu tư nước ngoài quan tâm khi đầu tư vào nước ta. Bởi đây là những biện pháp được quy định nhằm đảm bảo quyền lợi chính đáng cho nhà đầu tư trong suốt quá trình đầu tư; là cam kết về trách nhiệm của nhà nước tiếp nhận đầu tư đối với quyền lợi cụ thể của nhà đầu tư.

Mặc dù, điều khoản về bảo đảm đầu tư khi có sự thay đổi của pháp luật đã được quy định tại Điều 13 của Luật Đầu tư, tuy nhiên, quy định này mới chỉ dừng lại ở sự thay đổi văn bản pháp luật về ưu đãi đầu tư; trong khi nhà đầu tư đòi hỏi nhiều hơn thế, bao gồm: Bảo đảm quyền sở hữu tài sản, bảo đảm chuyển tài sản và lợi nhuận hợp pháp của nhà đầu tư ra nước ngoài, bảo đảm đầu tư trong trường hợp thay đổi pháp luật, bảo đảm đầu tư đối với hợạt động đầu tư kinh doanh.

“Do đó, cần có một chương “Bảo đảm đầu tư” để quy định đầy đủ các nội dụng có liên quan đến quyền lợi của nhà đầu tư” - GS.TSKH Nguyễn Mại nói, đồng thời bày tỏ, Dự thảo Luật Đầu tư tuy có Danh mục các ngành, nghề đặc biệt ưu đãi đầu tư nhưng chưa quy định rõ ràng mức độ ưu đãi cần thiết; dự thảo Luật Doanh nghiệp không thấy đề cập đến những nội dung của hai Nghị quyết 50 “Định hướng hoàn thiện thể chế, chính sách, nâng cao chất lượng, hiệu quả hợp tác đầu tư nước ngoài đến năm 2030” và Nghị quyết 52 về “Một số chủ trương, chính sách chủ động tham gia Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4” của Bộ Chính trị.

Hiện nay, cuộc CMCN 4.0 đang bắt đầu thực hiện ở nước ta, có nhiều vấn đề mới nảy sinh mà chưa có pháp luật điều chỉnh, điển hình là Grab và Uber, Fintec, AI, một số ngành nghề của không tồn tại, một số ngành nghề mới xuất hiện. Do vậy, cần có cách tiếp cận thích hợp để không lấy luật pháp hiện hành điều chỉnh hành vi mới và không căn cứ vào luật pháp hiện hành để xử lý theo hướng “vi phạm luật pháp” vì cả hai đều cản trở việc thực hiện theo hướng đổi mới, sáng tạo.

“Tôi mong rằng, trong sửa đổi luật lần này sẽ tạo ra một cơ sở pháp lý đổi mới sáng tạo, công khai minh bạch, ổn định, để các doanh nghiệp làm ăn chính có điều kiện phát triển mạnh hơn, các doanh nghiệp vừa và nhỏ tăng quy mô, những tập đoàn kinh lớn sẽ trở thành những tập đoàn hàng đầu trong khu vực và trên thế giới” - GS.TSKH Nguyễn Mại nhấn mạnh.

Chia sẻ cụ thể hơn, ông Phan Đức Hiếu - Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý kinh tế Trung ương cho hay, Luật Doanh nghiệp và các nghị định hướng dẫn thi hành đã có những tác động tích cực trong tạo lập môi trường kinh doanh thuận lợi, bình đẳng, thúc đẩy thành lập, phát triển và mở rộng kinh doanh của các doanh nghiệp. Tuy vậy, bên cạnh những mặt tích cực, một số nội dung của Luật Doanh nghiệp không còn phù hợp với thực tiễn, tạo gánh nặng chi phí, thời gian cho doanh nghiệp trong việc tuân thủ; một số nội dung không còn tương thích với một số quy định của luật mới ban hành.

“Dự thảo Luật doanh nghiệp (sửa đổi) cho thấy có 5 thay đổi lớn: Đơn giản hóa thủ tục gia nhập thị trường; nâng cao khung khổ pháp luật bảo vệ nhà đầu tư; nâng cao hiệu lực quản trị và hiệu quả hoạt động doanh nghiệp nhà nước; hoàn thiện khung pháp lý về hộ kinh doanh; tạo thuận lợi hơn cho tổ chức lại doanh nghiệp”- ông Phan Đức Hiếu nêu.

Bảo vệ quyền lợi nhà đầu tư đóng vai trò quan trọng trong việc thu hút đầu tư

Còn đối với Luật Đầu tư, ông Quách Ngọc Tuấn - Vụ Pháp chế, Bộ Kế hoạch và Đầu tư nhận định, quá trình thực hiện Luật Đầu tư và một số luật liên quan đến đầu tư, kinh doanh trong thời gian qua cho thấy còn một số nội dung chưa được quy định thống nhất, đồng bộ giữa các luật, đặc biệt là các vấn đề liên quan đến thủ tục về đầu tư, đất đai, xây dựng, nhà ở, kinh doanh bất động sản, môi trường.... Sự trùng lặp, chồng chéo trong các quy định về vấn đề này giữa các luật đã và đang gây nhiều khó khăn cho cả nhà đầu tư cũng như cơ quan quản lý trong việc triển khai hoạt động đầu tư, kinh doanh cũng như công tác quản lý nhà nước đối với các hoạt động này.

Một số nội dung của Luật về ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện chưa được quy định đầy đủ, chưa có cơ chế kiểm soát, giám sát chặt chẽ việc đề xuất sửa đổi, bổ sung các ngành, nghề này nhằm tạo cơ sở pháp lý cho việc bảo đảm thực thi nhất quán quyền tự do kinh doanh của người dân và doanh nghiệp. Các hình thức đầu tư chậm được đổi mới, chưa thích ứng với sự phát triển nhanh chóng của các mô hình, phương thức tổ chức kinh doanh mới trong bối cảnh cách mạng công nghiệp lần thứ 4.

Cũng về vấn đề này, ông Nguyễn Văn Toàn - Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp Đầu tư nước ngoài chia sẻ thêm, trong dự thảo Luật sửa đổi một số điều của Luật Đầu tư về bảo đảm đầu tư, không có nội dung bổ sung và sửa đổi điều 13 trong Luật Đầu tư 2014 quy định về bảo đảm đầu tư trong trường hợp pháp luật thay đổi. Theo điều 13 thì các dự án đầu tư chỉ được đảm bảo về ưu đãi đầu tư, còn các điều kiện đầu tư khác dù đã được qui định trong Giấy phép đầu tư hoặc Giấy chứng nhận đầu tư nhưng không được bảo đảm.