Tái xuất thuốc lá nhập lậu: Kẽ hở lớn cho đối tượng buôn lậu

Đại biểu Quốc hội Nguyễn Sỹ Cương

Theo ông, việc thực hiện thí điểm tái xuất với thuốc lá nhập lậu bị tịch thu còn chất lượng theo hướng bán đấu giá để tiêu thụ nội địa hoặc tái xuất này có phù hợp với các quy định của pháp luật hiện hành hay không?

Trước hết, phải nói việc thực hiện thí điểm có nhiều điểm không phù hợp với những quy định của Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá và các quy định khác của pháp luật hiện hành, bởi: Luật nghiêm cấm các hành vi mua bán thuốc lá nhập lậu, quy định xử lý hình sự với hành vi buôn bán hàng cấm là thuốc lá nhập lậu của pháp luật hiện tại đang từ 1.500.000 bao trở lên, thậm chí 500 bao trở lên đã phải chuyển hồ sơ cho cơ quan tiến hành tố tụng để truy cứu trách nhiệm hình sự. Việc hợp pháp hóa thuốc lá nhập lậu đang bị tiêu hủy và xử lý hình sự theo quy định của pháp luật để bán đấu giá tiêu thụ nội địa hoặc tái xuất là không phù hợp với quy định của pháp luật trong nước và cam kết quốc tế.

Bên cạnh đó, thuốc lá nhập lậu khó có thể đáp ứng tối thiểu 6 quy định về: ghi nhãn, in cảnh báo, dán tem, in mã số mã vạch, đăng ký bảo hộ nhãn hiệu, quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về thuốc lá điếu…. Nếu cho phép bán đấu giá để tiêu thụ trong nước sẽ vô cùng bất bình đẳng cho các doanh nghiệp sản xuất kinh đoanh thuốc lá hợp pháp trong nước chưa kể đến việc tạo hành lang pháp lý, kẻ hở pháp luật cho các đối tượng buôn lậu thuốc lá đang ngày một gia tăng.

Thị trường thuốc lá điếu trong nước sẽ bị gia tăng không hề nhỏ sản lượng thuốc lá ngoại nhập lậu trong khi sản lượng sản xuất và tiêu thụ thuốc lá hợp pháp trong nước luôn bị khống chế bởi giấy phép sản xuất sản phẩm thuốc lá do Bộ Công Thương cấp cho các doanh nghiệp thuốc lá, vậy thì sản lượng đó được tính vào hạn ngạch nào và căn cứ nhu cầu như thế nào trên thị trường nội địa? Việc đưa một sản lượng thuốc lá lậu tiêu thụ trong nước như thế có được coi là hợp pháp không?

Vấn đề ở chỗ, khi đấu giá để tiêu thụ trong nước, thuốc lá ngoại nhập lậu bị tịch thu có được tính giá khởi điểm bao gồm các loại thuế, quỹ rất cao như thuốc lá trong nước và thuốc lá nhập khẩu không? (thuế nhập khẩu 135%, thuế TTĐB 70%, khoản đóng góp bắt buộc vào Quỹ Phòng chống tác hại của thuốc lá 1,5%). Nếu không tính toán bất cập về mặt pháp lý và độ chênh lệch rất lớn giữa thuốc lá nhập lậu và thuốc lá hợp pháp trong nước thì ngân sách nhà nước cũng sẽ bị thất thu đáng kể (khoảng 10.000 tỷ đồng mỗi năm) và sẽ còn tăng thêm nhiều lần nếu thuốc lá nhập lậu bị tịch thu được bán đấu giá để tiêu thụ nội địa hoặc tái xuất theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ.

Tôi cho rằng, cần xem xét lại việc đấu giá đối với thuốc lá lậu, đây không phải là tài sản đấu giá theo quy định của Luật Đấu giá tài sản 2016, nên việc thực hiện thí điểm này là không tuân thủ quy định của pháp luật.

Tiêu hủy thuốc lá là biện pháp khả thi trong công tác đấu tranh chống thuốc lá nhập lậu

Có nhiều ý kiến lo ngại rằng, việc tái xuất thuốc lá lậu​ không khả thi và đặc biệt là sẽ gây hệ luỵ lớn cho xã hội hơn rất nhiều so với số tiền thu được từ việc tái xuất. Theo ông, sự lo ngại này có căn cứ hay không?

Tôi cho rằng, việc đấu giá tiêu thụ nội địa sẽ tạo ra kẽ hở pháp luật rất nguy hiểm để các đối tượng buôn lậu lợi dụng, hợp pháp hóa toàn bộ thuốc lá nhập lậu thành thuốc lá hợp pháp để tiêu thụ nội địa, qua mặt các cơ quan chức năng, gây lũng đoạn thị trường, đồng thời Nhà nước sẽ không kiểm soát được thuốc lá lậu. Nguy cơ thuốc lá lậu sẽ tăng nhanh, và thất thu ngân sách do buôn lậu thuốc lá sẽ cao hơn nhiều con số 10.000 tỷ đồng hiện nay.

Đối với chủ trương tái xuất, do đa phần thuốc lá nhập lậu (trong đó 90% là thuốc lá Jet và Hero) không phù hợp với các nước trong khu vực, thực tế hiện nay chỉ tiêu thụ ở thị trường Việt Nam. Hơn nữa, do không in cảnh báo sức khỏe, nơi sản xuất, hạn sử dụng và không xác nhận được chất lượng, các loại thuốc lá nhập lậu này sẽ không đáp ứng các điều kiện để được nhập khẩu vào bất cứ quốc gia nào, nên tái xuất sẽ làm tăng nguy cơ tái thẩm lậu, dẫn đến vô hiệu hóa công sức chống buôn lậu của các lực lượng chức năng.

Với những hệ lụy này, tôi đề nghị Thủ tướng Chính phủ xem xét quyết định tiêu hủy 100% thuốc lá lậu như quy định của pháp luật hiện nay và cũng phù hợp với cam kết quốc tế, không nên quy định thực hiện thí điểm đấu giá để tiêu thụ nội địa hoặc tái xuất để tránh các bất cập pháp lý và hệ lụy cho xã hội.

Tại Điều 190, 191 Dự thảo sửa đổi Luật hình sự 2015 đã bổ sung quy định thuốc lá nhập lậu là hàng cấm. Theo ông quy định này có mâu thuẫn với Luật Đầu tư hay không?

Tôi cho rằng, các quy định này hoàn toàn không mâu thuẫn với nhau với các lý do sau đây: Thứ nhất, Dự thảo Bộ luật Hình sự và Luật Đầu tư đều có quy định về các vấn đề có liên quan tới cấm kinh doanh nhưng lại là các vấn đề khác nhau. Theo đó, Luật Đầu tư quy định về ngành nghề cấm đầu tư kinh doanh. Còn Dự thảo Bộ luật hình sự quy định về hàng cấm, ngành nghề cấm đầu tư kinh doanh không đồng nhất với hàng hóa cấm kinh doanh, cấm lưu hành sử dụng. Không thể lấy lý do vì ngành nghề cấm kinh doanh không đề cập đến một loại hàng hóa nào đó để lập luận rằng hàng hóa đó không phải hàng cấm. Chẳng hạn như: Luật Đầu tư thì không cấm việc đầu tư kinh doanh vũ khí và theo Luật Đầu tư thì cũng giống như thuốc lá, sản xuất vũ khí là kinh doanh có điều kiện. Điều đó không có nghĩa vũ khí thì không phải hàng cấm, được thoải mái kinh doanh lưu hành...

Thứ hai, Dự thảo Bộ luật Hình sự quy định về hàng cấm với nội dung khác với quy định cấm của Luật Đầu tư thì chỉ quy định về ngành nghề cấm kinh doanh để nhằm cụ thể hóa quy định của Hiến pháp về quyền tự do kinh doanh. Còn Dự thảo Bộ luật Hình sự thì trên cơ sở kế thừa các quy định của pháp luật hiện hành đó là Luật Thương mại, Nghị định 185 năm 2013, Nghị định 19 năm 2014 đã quy định nội dung cấm thì không chỉ là cấm sản xuất kinh doanh mà còn cấm cả việc lưu hành, sử dụng, cấm cả đối với những hàng hóa chưa được phép lưu hành, chưa được phép sử dụng.

Thứ ba, trong khi quy định của Luật Đầu tư còn dẫn đến cách hiểu khác nhau thì Luật Thương mại hiện hành đang có hiệu lực thi hành lại khẳng định rõ: thuốc lá điếu, xì gà và các dạng thuốc lá thành phẩm khác có nguồn gốc nhập lậu là mặt hàng cấm kinh doanh. Luật phòng chống tác hại của thuốc lá cũng quy định nghiêm cấm việc mua, bán, tàng trữ, vận chuyển thuốc lá nhập lậu. Bộ Kế hoạch và Đầu tư, cơ quan chủ trì soạn thảo Luật Đầu tư cũng có công văn chính thức đồng ý đề nghị quy định thuốc lậu là hàng cấm. Đây cũng là quan điểm của Bộ Tư pháp là cơ quan đại diện cơ quan trình dự thảo.

Theo tôi, để đáp ứng yêu cầu đấu tranh có hiệu quả với hành vi buôn lậu thuốc lá vừa gây tổn hại cho sức khỏe cộng đồng, vừa gây thất thu rất lớn đối với ngân sách, nhà nước cần thể hiện rõ thái độ với tệ nạn này, cần tiếp tục quy định thuốc lá nhập lậu là hàng cấm. Đây là vấn đề không có mâu thuẫn với Luật Đầu tư, hoàn toàn thuộc thẩm quyền và ý chí quyết định của Quốc hội./.

Xin cảm ơn ông!