Tại sao Hiệp định thương mại giữa EU và Nhật Bản rất quan trọng đối với Brexit?

Hiệp định này thực sự quan trọng cả về kinh tế và chính trị, đặc biệt là vào thời điểm mà hầu hết các tiêu đề được đưa ra xoay quanh sự sụp đổ của các chính sách “nước Mỹ là trên hết” của Tổng thống Donald Trump và căng thẳng EU - Anh về Brexit. Ý nghĩa kinh tế của EPA là rất hiển nhiên vì hiệp định này làm giảm đáng kể các rào cản thương mại giữa các thị trường lớn nhất (EU) và lớn thứ tư (Nhật Bản) trên toàn cầu. Kết hợp lại, các thị trường này liên quan đến 635 triệu người. Hiệp định cũng tạo sự tiếp cận dễ dàng hơn cho các công ty châu Âu vào Nhật Bản- một quốc gia vẫn được nhiều người coi là có tính bảo hộ cao. Trong năm 2017, thương mại hàng hóa của EU đã thâm hụt 8,4 tỷ euro với xuất khẩu sang Nhật Bản đạt 60,5 tỷ euro và nhập khẩu đạt 68,9 tỷ euro. Đặc biệt, các nhà sản xuất nông sản, dược phẩm và thiết bị y tế của EU sẽ được hưởng lợi. EPA cũng giúp các công ty châu Âu đấu thầu các dự án cơ sở hạ tầng quy mô lớn ở Nhật Bản dễ dàng hơn.

Các ngành công nghiệp ô tô và công nghệ cao của Nhật Bản cũng sẽ được hưởng lợi. Thậm chí có thể quan trọng hơn, EPA thúc đẩy mối liên kết giữa các nền kinh tế Nhật Bản và châu Âu. Đầu tư trực tiếp nước ngoài của Nhật Bản vào EU trị giá 205,7 tỷ euro trong năm 2016, trong khi đầu tư trực tiếp nước ngoài của EU vào Nhật Bản đạt tổng cộng 82,8 tỷ euro. Với tình trạng dân số già, sức mạnh kinh tế của Nhật Bản ngày càng phụ thuộc vào hiệu quả và khả năng cạnh tranh của mạng lưới các công ty Nhật Bản hoạt động trên toàn cầu. Các công ty Nhật Bản đánh giá cao thực tế là hiệp định này tạo điều kiện thuận lợi cho đầu tư và thương mại dịch vụ liên quan chặt chẽ là những lĩnh vực trong đó EU có truyền thống thặng dư lớn.

EPA cũng có ý nghĩa quan trọng về mặt chính trị. Không phải ngẫu nhiên mà bên cạnh EPA, EU và Nhật Bản cũng đã đồng ý về Quan hệ đối tác chiến lược (SPA). Cả hai hiệp định đều nhấn mạnh các nguyên tắc và giá trị chung, và thực sự báo hiệu một cam kết tiếp tục đối với nền dân chủ tự do, chủ nghĩa đa phương và trật tự kinh tế dựa trên luật lệ. EPA công nhận sự phù hợp của WTO, khẳng định cam kết của cả hai bên đối với sự phát triển bền vững, bao gồm cả thỏa thuận Paris về biến đổi khí hậu. Về các vấn đề không gian mạng, EU và Nhật Bản vẫn kiên trì duy trì một mạng internet miễn phí, mở và có thể truy cập, dựa trên mô hình quản trị đa bên, thay vì do chính phủ kiểm soát. Các hiệp định cũng là một tín hiệu chính trị mạnh mẽ rằng EU và Nhật Bản có thể kết thúc thành công các cuộc đàm phán. Các hiệp định thương mại có xu hướng mất nhiều thời gian. Thực tế là năm 2001, EU và Nhật Bản đã đồng ý Kế hoạch hành động hợp tác. Cuộc đối thoại về EPA bắt đầu vào năm 2011 và từ năm 2013 các cuộc đàm phán đã được tất cả 28 quốc gia thành viên EU thông qua. Tuy nhiên, việc phê chuẩn và thực thi EPA cũng như các phần chính của SPA đã diễn ra nhanh chóng trong vòng chưa đầy sáu tháng. Điều này cho thấy một sự tương phản rõ ràng với những khó khăn mà EU gặp phải khi phê chuẩn hiệp định thương mại tự do với Canada, và thất bại ít nhất cho đến nay trong việc thống nhất Hiệp định đối tác thương mại và đầu tư xuyên Đại Tây Dương với Mỹ. EPA với EU cũng mang lại một chiến thắng cho một Nhật Bản dù vẫn đang bị tổn thương từ quyết định của Tổng thống Trump Trump khi rời bỏ Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương.

Hiện tại, Vương quốc Anh sẽ chỉ tham gia EPA và SPA trong khoảng hơn 1 tháng trước khi rời khỏi EU dự kiến vào ngày 29 tháng 3, Vương quốc Anh sẽ tự loại mình ra khỏi các hiệp định mà theo nhiều cách phản ánh tham vọng của những người ủng hộ Brexit chủ chốt. Xét cho cùng, các hiệp định không chỉ tạo dựng một khu vực thương mại tự do ngoài Châu Âu, mà còn mang lại cho EU ảnh hưởng toàn cầu lớn hơn. EPA và SPA không chỉ liên kết chặt chẽ với lợi ích kinh tế và chính trị của Vương quốc Anh, các nhà ngoại giao Anh cũng đóng một vai trò quan trọng trong việc đàm phán các hiệp định này. Từ giữa những năm 1980, Vương quốc Anh đã trở thành cánh cửa vào Châu Âu của Nhật Bản, và Anh là điểm đến lớn thứ hai của Nhật Bản về đầu tư trực tiếp nước ngoài, sau Mỹ. Có hơn 1.000 công ty Nhật Bản ở Anh, chiếm khoảng 1/6 trong số tất cả các công ty Nhật Bản tại EU. Các công ty này sử dụng khoảng 140.000 công nhân Anh. Các công ty Nhật Bản sản xuất gần một nửa số xe được sản xuất tại Anh, hầu hết được bán trên lục địa Châu Âu. Anh đã được chứng minh là rất hấp dẫn đối với các công ty Nhật Bản vì dễ dàng tiếp cận các dịch vụ tài chính thông qua Thành phố Luân Đôn, và cũng vì Anh mang lại một môi trường kinh doanh hấp dẫn để xuất khẩu sang phần còn lại của châu Âu.

Brexit là một vấn đề đau đầu nghiêm trọng đối với các chính trị gia và doanh nghiệp Nhật Bản, và họ đã lên tiếng báo động ngày càng tăng khi quá trình này diễn ra. Các công ty Nhật Bản đã bắt đầu các kế hoạch chuyển đổi; ví dụ, Nissan đã hủy các khoản đầu tư theo kế hoạch vào các cơ sở sản xuất ở Anh và Sony và Panasonic đang chuyển trụ sở ở châu Âu sang Hà Lan. Trong chuyến công du mới nhất tới châu Âu, Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe lần đầu tiên đến thăm Hà Lan trước khi tới thăm Thủ tướng Anh Theresa May. Sau Brexit, Anh hy vọng sẽ tham gia Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương, điều này sẽ bảo đảm quyền tiếp cận tương đương vào thị trường Nhật Bản. EPA sẽ mang lại cho Anh một khuôn khổ mạnh mẽ để đạt được thỏa thuận thương mại với Nhật Bản. Tuy nhiên, những thỏa thuận này có thể chứng minh phần lớn là không quan trọng vì đối với Nhật Bản, tầm quan trọng thực sự của Anh nằm ở việc tiếp cận thị trường EU. Nếu không có thương mại tự do và cởi mở giữa Anh và phần còn lại của EU, các công ty Nhật Bản sẽ không ấn tượng với bất kỳ thỏa thuận thương mại nào giữa Anh và Nhật Bản.