Tác động của vụ ám sát thủ lĩnh Hamas đến cuộc chiến ở Dải Gaza

Vụ ám sát có tác động đến đàm phán ngừng bắn?

Theo tờ Politico, các nhà bình luận phương Tây và cả Israel thường có xu hướng hiểu sai về các phe phái như Hamas. Phong trào này không phụ thuộc vào các cá nhân cụ thể. Việc thủ lĩnh Hamas Ismail Haniyeh bị ám sát không phải là điều có thể làm chệch hướng phong trào theo bất kỳ cách nào. Vụ việc này không phải là một đòn giáng mạnh vào Hamas về mặt năng lực quân sự hay chính trị. Nếu có bất kỳ tác động gì, thì vụ việc này chỉ có thể đẩy phong trào vào con đường cứng rắn hơn

Thủ lĩnh Hamas Ismail Haniyeh bị ám sát khi đang có mặt tại thủ đô Tehran để dự lễ tuyên thệ nhậm chức của Tổng thống Iran Masoud Pezeshkian vào ngày 30/7. Ảnh: AP

Giới phân tích cho rằng, đây không phải là lần đầu tiên Israel nhắm vào một người ôn hòa và một người mà họ đang đàm phán. Lần gần đây nhất là Ahmad Jabari (lúc đó là chỉ huy quân sự của Hamas) vào năm 2012. Israel ám sát ông ngay trước thềm một thỏa thuận toàn diện về việc ngừng bắn vĩnh viễn, khi ông đang cầm các giấy tờ đàm phán ngồi trong xe của mình.

Vào thời điểm đó, Israel thông báo, Jabari đã bị “loại bỏ”. Ngay cả báo chí Israel, cách đây một tháng, cũng đưa tin rằng, trên thực tế, Thủ tướng Netanyahu đã làm chệch hướng 9 đề xuất ngừng bắn thông qua nhiều cơ chế khác nhau, như rò rỉ thông tin nhạy cảm cho nội các chiến tranh. Đây chỉ là một trong chuỗi dài những nỗ lực của Israel nhằm làm chệch hướng các cuộc đàm phán ngừng bắn. Nhưng nói theo cách khác, vụ việc lần này có thể là điều giúp ông Netanyahu đạt được lệnh ngừng bắn, đồng thời giữ thể diện mình trước công chúng.

Thực sự là đã có những tính toán sai về quan điểm của đối thủ, đó là, nếu có bất cứ điều gì, thì bây giờ, Israel ở trong vị thế khó khăn hơn trong các cuộc đàm phán, bởi vì Hamas sẽ không chấp nhận bất cứ điều gì ngoài những nhượng bộ mà nhóm này hiện đang yêu cầu.

Tại sao Israel muốn ám sát thủ lĩnh Hamas tại Iran?

Không ai muốn chiến tranh, Tehran thể hiện rất rõ điều đó trong 9 tháng qua. Tương tự với Hezbollah và Liban. Liban hiểu rằng bản thân không ở vị thế để có thể chịu được hậu quả của một cuộc chiến toàn diện với Israel, đơn giản vì Israel có xu hướng nhắm vào cơ sở hạ tầng dân sự. Đó là điều có tính hệ thống mà nước này thường làm. Israel đã làm năm 2006, vì vậy, đó không phải là điều mà Hezbollah không nhận ra và điều này là yếu tố chính kiềm chế Hezbollah.

Tuy nhiên, nếu Israel tiếp tục khiêu khích thì có thể đẩy khu vực rơi vào chiến tranh. Nếu Israel tiếp tục đi theo con đường này, nếu không có “ranh giới đỏ” nào được đặt ra đối với Israel, nếu không có gì kiềm chế Israel, thì Israel có thể tiếp tục làm những gì họ nghĩ là có thể làm mà không bị trừng phạt.

Chỉ bằng vụ ám sát Haniyeh vào thời điểm này, hành động đó gần như giết chết cuộc đàm phán ngừng bắn đang diễn ra với Hamas. Vụ việc đã làm tăng thêm xung đột giữa Hezbollah với Israel và giữa Israel với Iran, cũng như đối với khu vực.

Israel tuyên bố, từ ngày 8/10/2023 trở đi họ sẽ nhắm mục tiêu và loại bỏ toàn bộ lãnh đạo Hamas. Và có thể họ đang làm như vậy. Israel có thể ám sát Ismail Haniyeh tại Qatar, nơi ông sống, hoặc ở Thổ Nhĩ Kỳ hay một quốc gia Arập nào đó mà ông đến thăm, nhưng họ chọn làm điều đó ở Tehran và vào ngày ngay sau lễ nhậm chức của tân Tổng thống Iran.

Thủ lĩnh Hamas Ismail Haniyeh (trái) bắt tay với cố Tổng thống Iran Ebrahim Raisi tại thủ đô Tehran, Iran ngày 27/3/2024. Ảnh: IRNA

Đó không chỉ là một vụ ám sát mà còn là sự khiêu khích cho cuộc xung đột rộng lớn hơn với Iran. Đây có lẽ là cách Iran hiểu về vụ việc, rằng vụ ám sát này được thiết kế để gây hấn Iran. Đó thực sự là cuộc tấn công vào một quốc gia, vào sự kiện nhà nước rất quan trọng của quốc gia đó. Haniyeh đã ở Iran với hộ chiếu và thị thực ngoại giao, với tư cách là khách mời cho một sự kiện nhà nước rất quan trọng và việc ám sát tại Iran về cơ bản là hành động tấn công vào lễ nhậm chức tổng thống.

Quan hệ Iran-Mỹ “lung lay”, Iran sẵn sàng trả đũa?

Tân Tổng thống Iran đã vận động tranh cử bằng vấn đề đàm phán với Mỹ và tìm ra con đường nới lỏng các lệnh trừng phạt kinh tế đối với Iran, nghĩa là phải đạt được thỏa thuận nào đó về vấn đề hạt nhân với phương Tây. Và sau đó, tại lễ nhậm chức, vụ ám sát này xảy ra, có vẻ như vụ việc này khiến việc ông hướng tới Mỹ và phương Tây khó khăn hơn. Có thể nói vụ tấn công là nhằm làm xáo trộn mối quan hệ giữa Iran và Mỹ, hoặc ít nhất hậu quả của vụ việc là họ khó có thể tiến lên một khi Tổng thống Iran Masoud Pezeshkian vẫn cầm quyền.

Nếu Mỹ vẫn không thể kiểm soát chính sách của Israel và bị coi là hoàn toàn ủng hộ Israel, thì điều đó không tạo ra bầu không khí chính trị phù hợp cho tân Tổng thống Iran.

Theo giới chuyên gia, phương Tây hiện hy vọng Hezbollah và Iran kiềm chế và không hành động theo cách đưa cuộc xung đột này tiến thêm một bước. Do đó, chắc chắn rằng có rất nhiều hoạt động ngoại giao ngầm đang diễn ra, nhưng về cơ bản, các bên đang ở trong tình huống giống như sau vụ tháng 4/2024, khi Israel lần đầu tiên tấn công lãnh sự quán Iran ở Damascus. Sau đó, Iran tấn công Israel và trong 2 tuần, thế giới nín thở.

Vụ tấn công này tạo sức ép buộc Iran và Hezbollah phải trả đũa. Và rất khó để Iran không trả đũa vì đây là một hành động công khai tại thủ đô của Iran vào dịp lễ nhậm chức của tân Tổng thống nên rất khó để người Iran có thể bỏ qua. Vì vậy, câu hỏi đặt ra là khi nào Iran đáp trả? Iran phản ứng như thế nào? Và sau đó, Mỹ một lần nữa điều phối tình hình như thế nào?

Iran và Hezbollah, cùng với Saudi Arabia, Các Tiểu vương quốc Arập thống nhất (UAE), Ai Cập và Qatar cũng muốn ngừng bắn. Mặc dù về tổng thể họ có những bất đồng lớn, nhưng tất cả đều muốn ngừng bắn và không muốn cuộc chiến rộng lớn hơn. Quốc gia duy nhất trong khu vực hiện không muốn chấm dứt chiến tranh ở Dải Gaza và cũng đang “đùa với lửa” là Israel. Tuy nhiên, không ai có ảnh hưởng đến Israel ngoài Mỹ.

Nếu Mỹ không muốn hoặc không có khả năng tác động đến quá trình ra quyết định của Israel tại thời điểm này, thì về cơ bản khu vực ở trong tình thế rất nguy hiểm, vì về cơ bản sẽ hoàn toàn phụ thuộc vào việc Iran và Hezbollah không trả đũa nhau. Nếu Iran và Hezbollah “động binh”, đây có thể là một chu kỳ leo thang rất nhanh thành cuộc chiến tranh lớn hơn nhiều.