Tin Khu Vực
CôngThương - Có một điều ít người biết rằng công trình thế kỉ này còn đem đến cho nền văn học nước nhà những gương mặt nhà văn, đó là các tác giả như: Vũ Hữu Sự, Phạm Sông Hồng, Giáng Vân, Nguyễn Lương Ngọc, Dương Kiều Minh, Trần Quang Hải... và Tạ Duy Anh, người đã tạo nên một trào lưu văn chương mà theo giáo sư Hoàng Ngọc Hiến là dòng văn học “Bước qua lời nguyền”(tên truyện ngắn của Tạ Duy Anh). Cái truyện ngắn này đã đưa gã thợ hầm lò Sông Đà thành một trong những nhà văn sáng giá.
Làm văn chương, giàu thế quái nào được!
Thực tình, cho đến gần đây tôi mới đọc Tạ Duy Anh. Nguyên nhân là do cái tính trái khoáy của tôi. Với những người gần gũi, tôi không muốn đọc văn vì lỡ họ sống tốt nhưng văn lại tồi thì biết đâu, mình sẽ vì ghét văn mà ghét lây cả sang người. Còn ngược lại, với những người sống nhạt nhưng văn lại hay thì biết đâu, vì ghét người lại ghét lây sang cả văn chương. Thôi thì chơi với nhau là chơi vô tư, thoải mái. Giờ đây, khi cả hai đã gần qua cái tuổi tri thiên mệnh, lại thân thiết cả mấy chục năm trời nên đủ bình tâm, tĩnh trí, không còn sợ tác động ngoại cảnh nữa, tôi mới đọc Tạ Duy Anh.
Đọc và sửng sốt không chỉ vì văn chương, mà còn sửng sốt vì Tạ có lẽ là một trong không nhiều nhà văn Việt Nam sống, nuôi con và khá giả chỉ nhờ có viết. Viết và viết!
Tạ Duy Anh là người viết khỏe. Riêng năm 2005, anh vừa xuất bản mới vừa tái bản cỡ 20 đầu sách. Trung bình mỗi cuốn được 5-7 triệu đồng (giá tiền khi đó), anh đã thuvề trên trăm triệu đồng, cộng với lương biên chế ở NXB Hội Nhà văn và lương cộng tác viên cho vài tờ báo ruột, mỗi tháng Tạ Duy Anh thu không dưới 20 triệu đồng. Có tiền, Tạ Duy Anh mua đất, xây nhà, sắm ôtô và đầu tư nuôi dạy con cái. Giờ đây, Tạ có biệt thự xây theo kiểu Pháp to nhất nhì hội viên Hội Nhavăn (có lẽ chỉ kém biệt thự của nhà thơ Vũ Quần Phương chút đỉnh) trên mảnh đất mấy trăm mét vuông và chiếc ôtô đẹp nhất nhì làng Đồng.
- Thiên hạ đồn ông giàu lắm? Tôi hỏi Tạ.
- Lời đồn thì không hoàn toàn vô cớ mà có nhưng cũng không hoàn toàn chính xác. Tất nhiên là tôi cũng có nhiều nhuận bút sách, nhuận bút báo nhưng bản thân tôi có quái gì đâu mà giàu. Xưa nay thiên hạ thường coi đám nhà văn, nhà thơ là tầng lớp “cùng đinh” về mặt kinh tế. Ngay ở quê tôi, khi biết tôi là nhà văn có người chép miệng bảo: “Thế thì nghèo lắm nhỉ”. Vì vậy, khi thấy tôi có cái nhà, cái xe thì cho là giàu, chứ tôi chỉ đủ ăn thôi!Làm văn chương ở ta xưa nay có ai giàu bao giờ.
- Nhìn nhà ông to thế, cao thế, rộng thế mà nói không giàu kể cũng khó tin?
- Người ta nhìn vào cái nhà tôi mới xây cứ nghĩ mình làm ra nhưng thực tế là giời cho đấy vì khi mua, tôi mua với giá rất rẻ (có 200 ngàn đồng/m2), chỉ mất một phần mười thôi, chín phần mười còn lại là giời cho mà có.
Nói là giời cho nhưng thật ra, giời có cho không ai cái gì bao giờ đâu. Mồ hôi, nước mắt cả đấy. Tạ Duy Anh là con người cần mẫn. Không thích đàn đúm, tụ tập hay bàn chuyện nhăng cuội. Tạ chăm chỉ cày cấy trên cánh đồng văn chương giống như gã nhà quê say mê mảnh ruộng.
- Mình viết bài báo được những bốn, năm trăm ngàn đồng, bằng tạ thóc, ngang với nông dân phơi mặt cả vụ, ông ạ.
- Bọn mình lao động trí óc, phải khác chứ - Tôi bảo.
- Khác là khác thế nào. Ông tưởng chỉ mỗi chúng ta “có óc” chắc. Để kiếm được hạt thóc, người ta cũng lao tâm khổ tứ lắm ông ạ - Tạ nổi xung với tôi.
Quan niệm “phản động” về thị trường
- Gần đây, một số nhà văn có ý lăng xê tác phẩm của mình nhưng anh lại im lặng. Phải chăng ông chưa đủ sức để vượt qua tính sĩ cố hữu của nhà văn?
- Tôi quan niệm hơi bị “phản động” về mặt thị trường, nghĩa là người ta cho rằng văn chương là phải quảng cáo, lăng xê thì mới nhiều người biết đến. Tôi thì không có nhu cầu quảng cáo vì theo tôi, văn chương khác hàng hóa nên ai biết thì biết, chẳng biết thì thôi. Biết thì tốt nhưng không biết cũng không sao. Thực ra một nghìn người đọc hay một vạn người đọc, đối với người viết, đôi khi cũng không phải là cái gì quan trọng. Cuốn sách của tôi ra đời mà thấy ồn ào quá, tôi cũng sợ.
- Tại sao vậy?
- Vì thực tế tôi thấy trong lịch sử văn chương nước nhà, tác giả nào mà được tung hô một cách rầm rộ thì thường sau đó bị chìm đi. Thời trước, ông Lê Văn Trương nổi tiếng hơn ông Nam Cao nhiều. Thậm chí lúc ấy chẳng mấy ai biết đến ông Nam Cao là ai. Nhưng qua thời gian, giá trị nghệ thuật và tài năng lặng lẽ chinh phục nhiều thế hệ chứ không chỉ một lớp độc giả. Một thế hệ độc giả nhiều khi cũng chỉ là thời thượng thôi. Có những cuốn viết ra nhiều năm sau mới có người đọc và người ta thấy tiếc vì mấy năm trước không đọc. Ngược lại, có cuốn khi mới ra đời rất “hoành tráng” nhưng chỉ vài năm sau đọc lại thấy thật vớ vẩn và tiếc vì đã trót đọc. Thế nên, thà rằng sách của mình vài năm sau mới có người đọc còn sung sướng hơn là người ta đổ xô đọc và tung hô để rồi vài năm sau, chính họ lại tự chửi mình ngu vì đã đọc cuốn sách đó.
Viết văn như người đi câu cá
Cái lò “Viết văn Nguyễn Du” đẻ ra một đám viết báo rất “mả”. Trong đó nổi bật ở thể loại phóng sự xã hội với các nhà văn: Vũ Hữu Sự, Hoàng Hữu Các và Tạ Duy Anh.
Vũ Hữu Sự đã ngồi vào bàn thì không mấy khi viết dưới ba phóng sự. Một nắm bút, một tập giấy và một chiếc điếu hút thuốc lào. Khi nào bí, ngửa cổ rít một hơi, nhắp một ngụm trà đặc cắm tăm là mạch văn lại rào rào như mưa mùa hạ.
Hoàng Hữu Các trước khi ngồi vào bàn bao giờ cũng uống một ly cà phê, hút một điếu 555, vuốt tóc sang bên phải. Cứ khi nào thấy mái tóc lật sang bên trái là bài phóng sự đã xong kỳ I. Khi nào bí vừa vừa, Hoàng tiên sinh gãi gãi một tay lên gáy. Bí hơn chút nữa, Hoàng dùng cả hai tay cào cào vào hai bên thái dương. Khi mạch văn bị tắc, tiên sinh vươn vai đi xuống phòng phát hành của tòa soạn hoặc ra quán tào lao một lát. Khi nào thấy Hoàng Hữu Các tóc tai bóng mượt, tay cuộn cuộn tập giấy là lúc đó, bài phóng sự ba, bốn kỳ đã viết xong.
Tạ Duy Anh thì xin kể một câu chuyện để khái quát. Ngày còn ở Tương Mai, ngõ vào nhà Tạ cứ động mưa là ngập. Hôm ấy, Tạ quyết định mua 3 xe ôtô cát để tôn cao ngõ. Lúc đầu tiếc tiền, Tạ thuê xe về để tự chở. Khổ, cái thân Tạ còm nhom nên chở được 2- 3 chuyến thì không thở được nữa bèn nghiến răng ra “chợ người” thuê mấy anh làm nghề cửu vạn. Thuê nhưng vẫn tiếc tiền, Tạ bèn nghĩ cách gỡ gạc lại. Thế là lão ngồi tỉ mẩn chuyện trò. Mấy hôm sau, đã thấy phóng sự ba kỳ “Mồ hôi trên bánh xe thồ” đăng trên báo. Hỏi nhuận bút, bảo trừ công chở cát, còn “dôi” ra được cả trăm ngàn bạc.
Tạ là người khá lặng lẽ trong công việc văn chương. Làm được gì thì cứ lặng lẽ mà làm. Không ồn ào, nói trước. Mà thiên hạ rất lạ. Khi lão viết như điên như rồ thì ai cũng bảo dạo này chẳng thấy viết lách gì cả. Thực ra lúc người ta bảo không viết gì cả là Tạ viết nhưng chưa in hoặc chưa được in. Đến lúc ồ ạt xuất bản thì lại là lúc chẳng viết gì cả vì đều là những cuốn viết từ trước đó.
- Đấy, sự thật khó thế đấy. Làm được đến đâu thì làm, chứ việc viết lách của nhà văn cũng giống như của nhặt được ấy. Lúc thì câu được con cá to, lúc thì nhặt được con cá chết, lúc trượt mất thì cá bé cứ tưởng là cá to. Thôi thì sức mình có vậy, tâm mình, tài mình có vậy, được đến đâu hay đến đó. Ai khen, chê cũng mặc!Tạ than thơ!
Phiên bản di động