Sức hút FDI từ RCEP: Cánh cửa rộng mở trong năm 2021

Mặc dù UNCTAD đã cảnh báo rằng, FDI dự kiến ​​sẽ tiếp tục yếu trong năm nay, nhưng bộ phận nghiên cứu của UOB (ngân hàng uy tín nhất châu Á) được công bố ngày 5/2, tin rằng RCEP sẽ là một chất xúc tác khác cho triển vọng phía trước của ASEAN, vì khu vực này trong lịch sử đã vượt trội so với các khu vực khác.

RCEP là một thỏa thuận thương mại bao gồm 10 thành viên của ASEAN, cùng với Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Australia và New Zealand. Các thành viên này chiếm gần 1/3 dân số thế giới và 29% tổng sản phẩm quốc nội toàn cầu. Khối thương mại lớn hơn cả Hiệp định Mỹ - Mexico - Canada và Liên minh châu Âu.

Việc áp dụng các quy tắc xuất xứ hài hòa trong khu vực sẽ tạo cơ hội phong phú cho việc chuyển dịch và đa dạng hóa chuỗi cung ứng trong nhóm, đặc biệt là trong bối cảnh đại dịch Covid-19 và sự không chắc chắn trong quan hệ Mỹ - Trung. Việc sản xuất và xuất khẩu cho các thành viên RCEP cũng rất hấp dẫn đối với các nước không tham gia hiệp định thương mại tự do (FTA), đặc biệt là đối với các thị trường mới nổi ở ASEAN và Trung Quốc.

Về dòng vốn FDI, RCEP với tư cách là một nhóm thương mại đã trở thành điểm đến đầu tư chính trong những năm gần đây do quy mô nền kinh tế cũng như một loạt các quốc gia ở các giai đoạn phát triển kinh tế khác nhau; các nước thành viên cũng có cấu trúc chi phí và nguồn tài nguyên khác nhau. Dòng vốn FDI vào RCEP chiếm 37% dòng vốn FDI toàn cầu vào năm 2020, vượt xa các nhóm khác. RCEP cũng được tích hợp sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu (GVC), chiếm 26% khối lượng thương mại GVC của thế giới như số liệu ghi nhận của UNCTAD.

GVC trong RCEP tập trung vào các trung tâm lớn và lâu đời như Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc, tạo cơ hội thương mại và đầu tư cho các nước ngoại vi như Việt Nam và Myanmar. Các mô hình GVC có mối liên hệ chặt chẽ với các mô hình FDI, với năm ngành GVC hàng đầu trong RCEP hấp thụ hơn một nửa giá trị của các dự án đầu tư vào các lĩnh vực thân thiện với môi trường (còn gọi là lĩnh vực xanh).

Với RCEP là điểm đến hàng đầu của dòng vốn FDI toàn cầu trong những năm gần đây, vị trí này có thể sẽ được củng cố hơn nữa khi FTA có hiệu lực. Ngoài ra, sự tham gia sâu rộng của GVC trong khu vực, chiến lược lưu thông kép của Trung Quốc và dân số và thu nhập ngày càng tăng của ASEAN cũng sẽ là những động lực chính thúc đẩy đầu tư hơn nữa vào khu vực và ASEAN. Điều này xảy ra mặc dù hiệu suất trong năm qua không đồng đều trong khu vực. Philippines, Việt Nam và Indonesia hoạt động tương đối tốt hơn, trong khi Malaysia và Thái Lan bị sụt giảm mạnh hơn trong dòng vốn FDI. Philippines là ngoại lệ duy nhất trong khu vực, với mức tăng trưởng 29% trong dòng vốn FDI vào năm 2020 bất chấp đại dịch và ngay cả khi quốc gia này báo cáo kỷ lục về cuộc suy thoái tồi tệ nhất.

Dòng vốn FDI vào Việt Nam giảm vừa phải hơn, do nước này đã có thể kiểm soát được phần lớn đại dịch. Việc di dời chuỗi cung ứng và đầu tư cơ sở hạ tầng cũng giúp duy trì dòng vốn. Dòng vốn vào Indonesia giảm "tương đối nhẹ 24%" xuống còn 18 tỷ USD. Triển vọng về dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài FDI là rất hứa hẹn vì nước này đã đạt được các mục tiêu đầu tư tổng thể vào năm 2020.

Malaysia và Thái Lan ghi nhận sự sụt giảm tồi tệ nhất của dòng vốn FDI vào ASEAN. Trong trường hợp của Malaysia, một phần nguyên nhân là do bất ổn chính trị và hạn chế di chuyển do đại dịch. Tuy nhiên, với việc phê duyệt đầu tư trong chín tháng đầu năm 2020 vượt quá 30 tỷ USD, đặc biệt là với sự tăng trưởng mạnh mẽ trong các phê duyệt đầu tư trong lĩnh vực sản xuất, việc thực hiện các phê duyệt này sẽ mở đường cho dòng vốn tiếp tục vào năm 2021 và những năm tiếp theo. Hoạt động của Thái Lan được cho là nhờ việc thoái vốn một chuỗi siêu thị do nước ngoài sở hữu cho một nhóm nhà đầu tư Thái Lan trong năm.

FDI ít lạc quan hơn về Thái Lan, do hiệu quả hoạt động FDI của nước này trong lịch sử đã tụt hậu so với các nước khác với "biên độ rộng". Triển vọng đối với Thái Lan có thể gặp nhiều thách thức vì cạnh tranh đầu tư có thể sẽ vẫn gay gắt trong những năm tới.

Dòng vốn FDI của Singapore giảm 37% xuống còn 58 tỷ USD, thấp hơn so với tỷ lệ chung của ASEAN, do hậu quả của đại dịch và sự sụt giảm trong các hoạt động kinh doanh trên toàn cầu. Điều này phần lớn là do sự sụt giảm 86% trong các vụ mua bán và sáp nhập xuyên biên giới, khi các hoạt động thâu tóm nước ngoài trong khu vực chậm lại.

Tuy nhiên, triển vọng về dòng vốn FDI của Singapore vẫn tích cực, vì các nền kinh tế khu vực được kỳ vọng sẽ tăng trưởng trở lại vào năm 2021, điều này sẽ thuận lợi cho vai trò của Singapore như một kênh đầu tư trong khu vực. Singapore đã thu hút được 12,7 tỷ USD đầu tư vào tài sản cố định vào năm 2020, số tiền lớn nhất kể từ năm 2008, bất chấp cuộc suy thoái tồi tệ nhất kể từ khi độc lập. Ngoài ra, nước này đang có kế hoạch tăng trưởng sản xuất của mình lên 50% so với mục tiêu tiếp theo để lĩnh vực này tiếp tục đóng góp khoảng 20% ​​vào sản lượng kinh tế trong trung hạn. Việc ký kết RCEP sẽ là một chất xúc tác khác cũng giống như việc các công ty di dời và cấu hình lại chuỗi cung ứng trong một thế giới hậu đại dịch.

UNCTAD tin rằng, RCEP được ký kết giữa 15 nước có thể tạo ra một động lực đáng kể cho đầu tư trực tiếp nước ngoài trong khu vực. Trong khi các điều khoản đầu tư trong hiệp định "chủ yếu củng cố khả năng tiếp cận thị trường hiện có như trong vô số hiệp định song phương” nhưng các điều khoản liên quan đến tiếp cận thị trường và các quy tắc trong thương mại, dịch vụ và thương mại điện tử "rất phù hợp với chuỗi giá trị khu vực và đầu tư tìm kiếm thị trường”. Trong khi FDI toàn cầu bị đình trệ trong thập kỷ qua, nhóm RCEP đã cho thấy sự đi lên ổn định xu hướng cho đến năm ngoái.

Tuy nhiên, so với các nhóm kinh tế lớn khác như Liên minh châu Âu, và Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương, mức đầu tư nội khối hiện nay trong RCEP vẫn còn thấp. UNCTAD cho rằng cơ hội sẽ nằm ở sự đa dạng trong RCEP, có thể nâng cao triển vọng đầu tư thông qua các lợi thế địa điểm bổ sung và tiềm năng phát triển bắt kịp.

Người ta ước tính rằng đại dịch sẽ dẫn đến giảm vốn FDI trong khu vực khoảng 15%. Tuy nhiên, điều này so sánh thuận lợi với sự sụt giảm 30 - 40% của FDI toàn cầu. UNCTAD cho rằng, các ưu tiên chính sách đầu tư cho quan hệ đối tác sẽ bao gồm thúc đẩy đầu tư vào cơ sở hạ tầng, năng lượng sạch và chăm sóc sức khỏe, hỗ trợ tìm kiếm khả năng phục hồi, cũng như thúc đẩy đầu tư phát triển ở các nước kém phát triển nhất trong RCEP.