Sửa Hiến pháp là cơ hội đưa Mặt trận, đoàn thể đến gần dân hơn

Chiều 13/6, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV, Quốc hội Thảo luận ở hội trường về dự thảo Nghị quyết của Quốc hội sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 (lần thứ hai).

Tinh gọn hệ thống chính trị, thống nhất đầu mối trình luật

Góp ý Dự thảo Nghị quyết, đại biểu Hà Sỹ Đồng (Đoàn Quảng Trị) tán thành với sự cần thiết và phạm vi sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 nhằm thể chế hóa chủ trương của Đảng về tiếp tục đổi mới tổ chức, tinh gọn bộ máy, phù hợp với yêu cầu thực tiễn quản trị quốc gia hiện nay.

Đại biểu đồng tình một phần với việc lấy ý kiến nhân dân trên ứng dụng VNeID. Theo báo cáo, đã có 280.226.909 lượt ý kiến góp ý từ cơ quan, tổ chức, cá nhân cho tất cả các nội dung trong dự thảo Nghị quyết. Tuy nhiên, ông cho rằng phương thức này có hạn chế vì nhiều gia đình chỉ đánh dấu vào ô “đồng ý” hoặc “không đồng ý” (đa số là đồng ý), mà không góp ý cụ thể vào từng điều khoản.

Đại biểu tán thành nội dung sửa đổi tại Điều 9, Điều 10 và Điều 84 của Hiến pháp liên quan đến Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội. Trong đó, dự thảo quy định “các tổ chức chính trị - xã hội được tổ chức và hoạt động thống nhất trong Mặt trận Tổ quốc Việt Nam”, và “hiệp thương dân chủ, phối hợp và thống nhất hành động dưới sự chủ trì của Mặt trận”.

Ông nhấn mạnh, đây là sự đổi mới rất mạnh mẽ về tư duy nhằm thể chế hóa mục tiêu tinh gọn, hiệu quả, đồng bộ với tổ chức Đảng theo Kết luận số 127 của Bộ Chính trị, Ban Bí thư. Mặc dù trực thuộc Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội vẫn giữ được tính độc lập, chủ động trong tổ chức và hoạt động.

Về quyền trình luật, đại biểu tán thành việc sửa quy định theo hướng: chỉ Mặt trận Tổ quốc Việt Nam là đầu mối trình các dự án luật, pháp lệnh, không giao quyền trình luật cho cơ quan trung ương của từng tổ chức thành viên.

Ông cũng đề nghị không nên nêu tên cụ thể các tổ chức chính trị - xã hội trong Hiến pháp, vì là văn bản pháp lý nền tảng và lâu dài. Việc liệt kê cụ thể có thể gây bất cập nếu sau này xuất hiện tổ chức mới nhưng Hiến pháp không kịp điều chỉnh. Ông đề xuất Điều 9 chỉ nên ghi: “Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các thành viên”.

Về Điều 111, 112, 114, 115 liên quan đến tổ chức chính quyền địa phương và phân cấp, phân quyền, đại biểu cho rằng cần khẳng định rõ mô hình hai cấp chính quyền, đồng thời giữ nguyên quyền chất vấn của đại biểu HĐND với Chánh án, Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân cấp tỉnh.

Đại biểu lưu ý việc chuyển Chủ tịch UBND tỉnh sang chế độ Thủ tướng phê chuẩn, hoặc giao thẩm quyền cho Thường trực HĐND cấp xã trong chỉ định nhân sự cần được cân nhắc kỹ, bảo đảm tính dân chủ và tránh làm suy giảm vai trò của cơ quan dân cử.

Về hiệu lực và điều khoản chuyển tiếp, ông đề nghị quy định cụ thể thời hạn và trình tự kiện toàn bộ máy sau khi Hiến pháp sửa đổi có hiệu lực. Trường hợp “chỉ định nhân sự không phải là đại biểu HĐND” cần giới hạn rõ ràng, chỉ áp dụng một lần và có cơ chế giám sát.

Chính quyền hai cấp mở không gian phát triển

Đại biểu Mai Văn Hải (Đoàn Thanh Hóa) khẳng định, việc sửa đổi Hiến pháp lần này mang ý nghĩa hết sức quan trọng, có tính lịch sử. Việc tổ chức chính quyền địa phương theo mô hình hai cấp sẽ góp phần mở rộng không gian phát triển cho các địa phương, đồng thời giúp bộ máy hoạt động hiệu lực, hiệu quả hơn.

Ông nhấn mạnh, sửa đổi này sẽ giúp đưa chính quyền, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể đến gần dân hơn, giải quyết tốt hơn các vấn đề của người dân và doanh nghiệp.

Góp ý về quyền trình luật, đại biểu dẫn Điều 34, khoản 1 dự thảo, theo đó cơ quan trung ương của các tổ chức chính trị - xã hội có quyền trình dự án luật trước Quốc hội, pháp lệnh trước Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Tuy nhiên, ông đề nghị cần rà soát để đảm bảo thống nhất với khoản 3, Điều 9 – các tổ chức chính trị - xã hội tổ chức và hoạt động thống nhất trong Mặt trận Tổ quốc Việt Nam.

Theo ông, Công đoàn, Đoàn Thanh niên, Hội Phụ nữ, Hội Nông dân và Cựu Chiến binh đều là tổ chức trực thuộc Mặt trận. Vì vậy, việc trình luật nên tập trung qua một đầu mối là cơ quan Trung ương của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam. Còn các tổ chức thành viên khác nên trình thông qua Chính phủ để Quốc hội hoặc Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét.

Về quy định đơn vị hành chính dưới tỉnh, đại biểu cho rằng đây là vấn đề được nhiều cử tri quan tâm. Tuy nhiên, ông đề nghị cân nhắc kỹ để tránh cách hiểu khác nhau. Theo ông, chỉ nên quy định rõ mô hình đơn vị hành chính gồm hai cấp: tỉnh/thành phố trực thuộc Trung ương và các xã, phường, đặc khu.

Đại biểu Trần Văn Tiến (Đoàn Vĩnh Phúc) quan tâm đến quyền chất vấn của đại biểu Hội đồng nhân dân tại khoản 2 Điều 115 của Hiến pháp năm 2013.

Đại biểu cho biết bởi Tòa án nhân dân và Viện kiểm sát nhân dân không tổ chức ở cấp xã mà tổ chức theo khu vực nên đại biểu Hội đồng nhân dân cấp xã không thể chất vấn với Chánh án Tòa án nhân dân, Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân khu vực được. Nếu có thì tổ chức như thế nào?

Đối với cấp tỉnh, thì cần giữ nguyên thẩm quyền chất vấn của đại biểu Hội đồng nhân dân cấp tỉnh với Chánh án Tòa án nhân dân, Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân cấp tỉnh.

Về hiệu lực thi hành và điều khoản chuyển tiếp, đại biểu đề nghị làm rõ thêm đối với một số nghị quyết về cơ chế chính sách đặc thù, đặc biệt về tổ chức chính quyền đô thị đối với một số đơn vị hành chính dưới tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương được ban hành trước ngày nghị quyết này có hiệu lực thì cần được quy định cụ thể để triển khai thực hiện.