Nhiều điểm lợi
Tại “Hội thảo tham vấn về mô hình cho vay trực tiếp của Quỹ Phát triển DNNVV” do Bộ Kế hoạch và Đầu tư phối hợp với Chương trình Phát triển Liên hiệp quốc tại Việt Nam (UNDP) tổ chức vào ngày 14/1/2020, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Trần Duy Đông cho biết, DNNVV chiếm khoảng 98,1% trong tổng số hơn 800.000 DN đăng ký hoạt động tại Việt Nam, đóng vai trò hết sức quan trọng vào phát triển kinh tế - xã hội của đất nươc. DNNVV là nơi tạo ra việc làm chủ yếu và tăng thu nhập cho người lao động, tham gia huy động các nguồn lực xã hội cho đầu tư phát triển, xóa đói giảm nghèo… Hàng năm, các DNNVV đã tạo ra trên một triệu lao động mới; sử dụng khoảng 5 triệu lao động toàn xã hội, đóng góp khoảng 45% GDP cho cả nước, 31% tổng thu ngân sách nhà nước.
 |
Tuy nhiên, theo bà Caitlin Wiesen – Trưởng đại diện UNDP tại Việt Nam, một trong số thách thức quan trọng mà DNNVV tại Việt Nam tiếp tục gặp phải là sự hạn chế tiếp cận tín dụng. Một nghiên cứu mới đây bởi John Rand và Finn Tarp tại trường Đại học Copenhagen cho biết, khoảng 25% DNNVV đối mặt với rào cản tín dụng và nhu cầu tín dụng của DN nhỏ cao hơn 115% so với tỷ lệ cung cấp.
Để giải quyết bài toán khó về tiếp cận vốn, Quỹ Phát triển DNNVV (Bộ Kế hoạch và Đầu tư) đã được thành lập nhằm triển khai hiệu quả các chính sách trợ giúp phát triển DNNVV. Quỹ này hoạt động theo mô hình công ty TNHH một thành viên do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ. Vốn điều lệ tối thiểu của quỹ là 2.000 tỷ đồng.
“Qua hơn 3 năm chính thức triển khai hoạt động hỗ trợ tài chính cho DNNVV, kết quả ban đầu cho thấy tín hiệu tích cực khi các DNNVV nhận được nguồn vốn ưu đãi từ quỹ đã hoạt động hiệu quả, lợi nhuận tăng, tạo thêm việc làm cho người lao động, đặc biệt có nhiều DN sử dụng vốn vượt kỳ vọng đã thực hiện trả nợ trước hạn. Bên cạnh đó, nguồn vốn điều lệ do ngân sách nhà nước cấp cho quỹ được coi là vốn mồi để thu hút các nguồn lực khác từ bên ngoài cùng chung tay hỗ trợ DNNVV” - Thứ trưởng Đông cho hay.
Năm 2019, Chính phủ đã cho phép Quỹ này thực hiện chức năng cho vay bao gồm cho vay trực tiếp, vay gián tiếp và tài trợ vốn cho DNNVV. Kết quả, từ tháng 6/2020, Quỹ Phát triển DNNVV đã công bố giảm lãi suất cho vay về mức 2,16% đối với cho vay ngắn hạn và 4% đối với cho vay trung, dài hạn. Có thể thấy đây là mức lãi suất hỗ trợ rất ưu đãi cho các DNNVV để có thể phục hồi sản xuất kinh doanh và phát triển.
Tuy nhiên, hiện khung pháp lý của hoạt động cho vay trực tiếp chưa được hoàn thiện, vẫn đang trong quá trình tham vấn, lắng nghe phân tích các bài học, kinh nghiệm của tổ chức quốc tế, tổ chức tín dụng và quỹ tài chính về mô hình cho vay trực tiếp.
Tham vấn về mô hình này, TS. Nguyễn Trí Hiếu – Chuyên gia tài chính cao cấp – hoan nghênh việc chuyển hoạt động cho vay từ gián tiếp sang trực tiếp. Bởi hình thức cho vay trực tiếp có thể tự chủ trong tất cả các khâu trong quy trình cho vay như thẩm định, giải ngân, giám sát và thu hồi nợ. Có thể xây dựng và phát triển một mô hình kinh doanh và quản lý phù hợp với mục đích và tiêu chí của quỹ. Đặc biệt là có khả năng nhận được sự hỗ trợ mạnh mẽ hơn từ các tổ chức tài chính quốc tế.
“Tuy nhiên, để mô hình đi vào hoạt động cần sự nỗ lực rất lớn, phải mất 1 năm mới hoàn thành mô hình mới này” - TS. Nguyễn Trí Hiếu nhấn mạnh.
Nhận diện rủi ro
Theo các chuyên gia, bên cạnh điểm có lợi, hình thức cho vay DNNVV trực tiếp gặp không ít rủi ro. Đó là phải xây dựng và duy trì một bộ máy để vận hành hoạt động tín dụng; rủi ro tín dụng tăng cao trong giai đoạn phải chống trọi với dịch bệnh; nguồn vốn để cho vay hiện tại rất hạn chế.
Từ góc độ kinh nghiệm thực tế của mô hình cho vay trực tiếp, ông Phạm Xuân Hoè - nguyên Viện phó Viện Chiến lược ngân hàng - cho biết, trong quá trình thực hiện Dự án Phát triển chuỗi giá trị tôm công bằng, bền vững tại Việt Nam, có những khó khăn khi triển khai cho vay theo chuỗi giá trị.
Cụ thể, cơ chế hợp tác, phân chia lợi ích và chia sẻ rủi ro của người nông dân, DN, tổ hợp tác, cũng như định chế tài chính tham gia trong chuỗi còn thiếu công khai, minh bạch. Sản phẩm tài chính cho vay theo chuỗi giá trị chưa đa dạng và đồng bộ, nhất là kỷ cương thanh toán... Đáng chú ý là sự liên kết của các định chế tài chính, nhà đầu tư tư nhân với các ngân hàng thương mại trong việc cung ứng dịch vụ tài chính cho các thành viên trong chuỗi giá trị trên thực tế ở Việt Nam còn lỏng lẻo.
Chính vì vậy, theo ông Jonathan Pincus - Cố vấn kinh tế UNPD, để tạo lập cơ chế tín dụng hiệu quả cho DNNVV, cần xây dựng môi trường giúp tăng cường cho vay DNNVV. Trong đó, 3 điểm nhấn là khuôn khổ pháp lý, hạ tầng tín dụng và hỗ trợ trực tiếp của chính phủ.
Đồng tình quan điểm, TS. Nguyễn Trí Hiếu cũng cho rằng, giải pháp cho Quỹ Phát triển DNNVV đó là cần có Dự thảo quyết định về quy chế cho vay trực tiếp; bổ sung quy trình như thẩm định, giải ngân, theo dõi nợ, thu hồi nợ, xử lý nợ xấu. Đặc biệt tăng cường nguồn vốn đầu vào; cho vay tín chấp kết hợp với các quỹ bảo lãnh tín dụng.
Nhận diện những rủi ro và khó khăn trong thực tế, hiện Quỹ Phát triển DNNVV đang tập trung hoàn thiện quy trình nghiệp vụ đối với chức năng cho vay trực tiếp với DNNVV khởi nghiệp sáng tạo; DNNVV tham gia cụm liên kết ngành, chuỗi giá trị, đồng thời trao đổi với một số đối tác quốc tế về việc hỗ trợ quỹ xây dựng khung quy chế cho hoạt động tài trợ vốn, vì đây là một chức năng mới, mô hình thành công tại Việt Nam chưa nhiều.
