Siết chặt tiêu chuẩn cấp thẻ nhà báo lần đầu

Những điểm mới, đột phá trong dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi)

Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Nguyễn Văn Hùng trình bày Báo cáo dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi). Theo đó, Luật Báo chí năm 2016 đã tạo hành lang pháp lý quan trọng giúp hoạt động báo chí phát triển, bảo đảm quyền tự do báo chí, tự do ngôn luận trong khuôn khổ pháp luật. Tuy nhiên, sau hơn 8 năm thi hành, nhiều quy định đã bộc lộ hạn chế, chưa theo kịp sự phát triển nhanh của công nghệ, truyền thông và yêu cầu quản lý trong tình hình mới.

So với Luật năm 2016, dự thảo giữ nguyên 6 điều, sửa đổi 41 điều, bổ sung 4 điều mới và lược bỏ 6 điều. Các nội dung bổ sung tập trung vào việc mở rộng không gian hoạt động báo chí trên không gian mạng, quy định rõ về thu hồi giấy phép, điều kiện cấp phép, cũng như trách nhiệm của cơ quan chủ quản, góp phần quản lý chặt chẽ, minh bạch, phòng ngừa sai phạm.

Về phân cấp và phân quyền, dự thảo giao Ủy ban nhân dân cấp tỉnh thêm 10 thẩm quyền hành chính trong quản lý báo chí địa phương, như cấp phép ấn phẩm, bản tin, đặc san và đăng ký báo chí nhập khẩu. Tuy nhiên, các thủ tục then chốt như cấp giấy phép hoạt động báo chí, cấp thẻ nhà báo vẫn do Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch thực hiện để bảo đảm tính thống nhất, hiệp y với Ban Tuyên giáo Trung ương.

Dự thảo đồng thời bổ sung quy định về vị trí và chức năng của báo chí cách mạng Việt Nam, khẳng định vai trò lịch sử, tính nhân văn, chuyên nghiệp và hiện đại của nền báo chí trong sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc.

Luật cũng xác lập nguyên tắc mới về mô hình hoạt động và kinh tế báo chí, cho phép cơ quan báo chí mở rộng không gian số, phát triển mô hình kinh doanh mới, liên kết sản xuất nội dung (trừ mảng thời sự - chính trị, an ninh – quốc phòng). Nhà nước đầu tư nền tảng số báo chí quốc gia, hạ tầng dữ liệu báo chí số và phát triển nhân lực chuyển đổi số; đồng thời quy định rõ các phương thức giao nhiệm vụ, đặt hàng, đấu thầu và hỗ trợ tài chính cho báo chí thực hiện nhiệm vụ chính trị - xã hội.

Dự thảo bổ sung nguồn thu mới cho báo chí như: bán quyền xem – nghe tác phẩm, khai thác nội dung, liên kết, dịch vụ sự nghiệp công và xuất nhập khẩu báo chí; cho phép cơ quan báo nói, báo hình xuất khẩu nội dung, tạo cơ chế khuyến khích tự chủ tài chính.

Về quản lý hoạt động báo chí, dự thảo phân định rõ loại hình báo chí in, báo chí điện tử, báo nói, báo hình; bổ sung khái niệm về xuất bản báo chí trên không gian mạng, nền tảng số quốc gia, kênh nội dung báo chí; quy định trách nhiệm của phóng viên, biên tập viên và cơ quan thường trú, văn phòng đại diện. Một hành vi bị nghiêm cấm mới được bổ sung: đăng tải thông tin ảnh hưởng tiêu cực đến hình ảnh, uy tín, vị thế của Việt Nam.

Đáng chú ý, dự thảo nâng vai trò của Hội Nhà báo Việt Nam, giao quyền kết luận và kiến nghị xử lý vi phạm đạo đức nghề nghiệp người làm báo; quy định điều kiện cấp thẻ nhà báo phải qua lớp bồi dưỡng nghiệp vụ và đạo đức nghề nghiệp.

Cụ thể, dự thảo Luật Báo chí sửa đổi đã quy định điều kiện cấp thẻ nhà báo lần đầu phải có thời gian công tác liên tục tại cơ quan báo chí đề nghị cấp thẻ từ 02 năm trở lên tính đến thời điểm xét cấp thẻ và đã qua lớp bồi dưỡng nghiệp vụ báo chí, đạo đức nghề nghiệp do Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch phối hợp với Hội Nhà báo Việt Nam tổ chức.

Luật cũng giao Chính phủ quy định chi tiết điều kiện cấp phép, tiêu chuẩn lãnh đạo cơ quan báo chí, cơ chế thu hồi giấy phép trong trường hợp vi phạm hoặc không hoạt động; bổ sung công cụ giám sát hoạt động báo chí trên không gian mạng để nâng cao hiệu quả quản lý.

Cần xác định rõ mô hình truyền thông chủ lực đa phương tiện

Trình bày báo cáo thẩm tra dự thảo Luật, ông Nguyễn Đắc Vinh - Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội cho biết: Dự thảo luật xác định 4 loại hình báo chí gồm báo in, báo nói, báo hình và báo điện tử, song cần thống nhất sử dụng các khái niệm “báo in, phát thanh, truyền hình, báo điện tử” để phù hợp với thông lệ quốc tế và thực tiễn trong nước. Cơ quan thẩm tra đề nghị tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện quy định về loại hình báo chí nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển trong thời đại số.

Ủy ban cơ bản thống nhất với việc bổ sung quy định về “cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện”, song nhấn mạnh cần làm rõ nội hàm, tiêu chí xác định và cơ chế tài chính đặc thù. Ngoài 6 cơ quan báo chí được xác định tại Quyết định 362/QĐ-TTg, có thể xem xét thêm một số đơn vị báo chí có uy tín, vị thế cao ở trung ương và địa phương.

Về điều kiện cấp phép hoạt động, ông Nguyễn Đắc Vinh cho biết, Ủy ban tán thành giao Chính phủ quy định cụ thể đối với các tổ chức xã hội – nghề nghiệp, nhằm khắc phục bất cập trong quản lý. Đồng thời, đề nghị làm rõ hơn khái niệm “kinh tế báo chí”, cơ chế đầu tư công, tự chủ và nguồn thu hợp pháp, bảo đảm cơ quan báo chí có thêm nguồn lực để nâng cao chất lượng thông tin.

Báo cáo thẩm tra cũng yêu cầu bổ sung quy định thúc đẩy hoạt động báo chí trên nền tảng số, quy định rõ trách nhiệm pháp lý của các mạng xã hội nước ngoài khi xảy ra vi phạm; đồng thời xây dựng nguyên tắc bảo vệ quyền tác giả, quyền liên quan đối với tác phẩm báo chí, đặc biệt là sản phẩm ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI).

Đối với chuyển đổi số trong lĩnh vực báo chí, cần có chính sách khuyến khích phát triển các nền tảng công nghệ trong nước, thúc đẩy phân phối nội dung báo chí, tạo hành lang pháp lý để báo chí Việt Nam hội nhập sâu vào môi trường truyền thông toàn cầu.