Sẽ mở rộng cơ chế chấp nhận rủi ro trong nghiên cứu khoa học

Chấp nhận rủi ro trong nghiên cứu được quy định thế nào?

Chiều 10/4, Bộ Khoa học và Công nghệ tổ chức Họp báo thường kỳ quý I/2024 do Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Hoàng Giang chủ trì.

Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Giang chủ trì họp báo

Đại diện Bộ Khoa học và Công nghệ cho biết, trong quý I/2024, Bộ đã phối hợp với các bộ, ngành liên quan hoàn thiện hồ sơ dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật; tập trung xây dựng hồ sơ lập đề nghị xây dựng Luật Khoa học và Công nghệ (sửa đổi), đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính trong quản lý khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Đồng thời, hoàn thiện, trình Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ ban hành 4 văn bản, gồm: Nghị định số 10/2024/NĐ-CP quy định về khu công nghệ cao; Nghị định số 18/2024/NĐ-CP về Giải thưởng Hồ Chí Minh, Giải thưởng Nhà nước và các giải thưởng khác về khoa học và công nghệ; Quyết định số 177/QĐ-TTg về việc thành lập Hội đồng quốc gia về Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo; Quyết định số 229/QĐ-TTg phê duyệt Quy hoạch mạng lưới tổ chức khoa học và công nghệ công lập thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050;

Bên cạnh đó, hoàn thiện, trình Chính phủ dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 99/2013/NĐ-CP ngày 29/8/2013 của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực sở hữu công nghiệp đã được sửa đổi, bổ sung một số điều theo Nghị định số 126/2021/NĐ-CP ngày 30/12/2021 của Chính phủ...

Bộ Khoa học và Công nghệ cũng tổ chức các buổi làm việc với các Bộ: Y tế, Tài nguyên và Môi trường, Công Thương, Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn để xây dựng hồ sơ Quy hoạch phát triển, ứng dụng năng lượng nguyên tử thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050, bảo đảm tiến độ trình Thủ tướng Chính phủ trong tháng 9/2024.

Tại buổi họp báo, trả lời câu hỏi của báo chí về quy định chấp nhận rủi ro trong nghiên cứu khoa học khi sửa đổi Luật Khoa học và Công nghệ tới đây, bà Nguyễn Thị Ngọc Diệp, Vụ trưởng Vụ Pháp chế (Bộ Khoa học và Công nghệ) cho biết, hiện nay, Bộ Khoa học và Công nghệ đang sửa đổi toàn diện Luật Khoa học và Công nghệ nhằm thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng chính phủ làm sao đưa khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo trở thành động lực mới cho phát triển kinh tế của đất nước.

Theo bà Nguyễn Thị Ngọc Diệp, việc nghiên cứu, xây dựng cơ chế, chính sách đặc thù, chính sách vượt trội, cơ chế thử nghiệm chính sách mới, rủi ro đã được thể hiện xuyên suốt trong các chỉ đạo của Đảng, Nghị quyết của Quốc hội.

Gần đây là Kết luận số 69-KL/TW ngày 11/1/2024 của Bộ Chính trị về tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 20-NQ/TW ngày 1/11/2012 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá XI về phát triển khoa học và công nghệ phục vụ sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế và Nghị quyết số 100/2023/QH15 về hoạt động chất vấn tại Kỳ họp thứ 5, Quốc hội khóa XV.

Bà Nguyễn Thị Ngọc Diệp cho rằng, đặc thù của hoạt động khoa học và công nghệ là nghiên cứu tìm những cái mới, có thể chúng ta đặt ra mục tiêu nhưng trong quá trình nghiên cứu, không đi đến kết quả.

Vì vậy, Luật Khoa học và Công nghệ 2013 đã có quy định liên quan đến chấp nhận rủi ro trong nghiên cứu khoa học và công nghệ, thể hiện ở Điều 23 về ưu đãi trong việc sử dụng nhân lực, nhân tài khoa học và công nghệ.

Cụ thể, là người được bổ nhiệm vào chức danh nghiên cứu khoa học, chức danh công nghệ được hưởng ưu đãi được miễn trách nhiệm dân sự trong trường hợp xảy ra thiệt hại, rủi ro gây ra cho Nhà nước trong quá trình thực hiện nhiệm vụ khoa học và công nghệ do nguyên nhân khách quan, mặc dù đã thực hiện đầy đủ quy trình, quy định về nghiên cứu khoa học.

Tại hồ sơ lập đề nghị xây dựng Luật Khoa học và Công nghệ (sửa đổi), Bộ Khoa học và Công nghệ dự kiến có 15 nhóm chính sách lớn và đang xin ý kiến các bộ ngành, địa phương, doanh nghiệp, hiệp hội để tiếp tục hoàn thiện.

Trong đó, nội dung về chấp nhận rủi ro được thể hiện ở trong 3 chính sách, liên quan đến tổ chức khoa học và công nghệ, chương trình nhiệm vụ khoa học và công nghệ, cá nhân hoạt động khoa học và công nghệ.

"Có nghĩa là nội dung về chấp nhận rủi ro đã được mở rộng hơn so với Luật Khoa học và Công nghệ 2013. Bên cạnh đó, nội dung này cũng cần được hoàn thiện đồng bộ với các hệ thống pháp luật có liên quan, chứ không chỉ ở Luật Khoa học và Công nghệ" - bà Nguyễn Thị Ngọc Diệp nói.

Khuyến khích các nhà khoa học đam mê nghiên cứu

Làm rõ thêm vấn đề trên, Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Giang cho biết, một trong những điểm nghẽn của hoạt động khoa học và công nghệ bấy lâu nay vẫn là cơ chế chấp nhận rủi ro, độ trễ trong nghiên cứu. Hiểu đơn giản, rủi ro có nghĩa là nhà khoa học sử dụng ngân sách nhà nước để nghiên cứu, quá trình nghiên cứu đúng, chi tiêu đúng quy định, theo đúng phương thức của hội đồng nhưng cuối cùng không ra kết quả, trước đây chúng ta coi là thất bại.

Bà Nguyễn Thị Ngọc Diệp, Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Khoa học và Công nghệ

"Chúng tôi đang rất quyết định sửa đổi Luật Khoa học và Công nghệ 2013, theo định hướng của Chính phủ là phải "lột xác", sửa rất kỹ, thậm chí gần như hoàn toàn mới. Trong đó, chấp nhận rủi ro là nội dung rất quan trọng bởi vì có thế mới khuyến khích được các nhà khoa học đam mê nghiên cứu" - Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Giang nhấn mạnh.

Căn cứ chương trình công tác của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và chương trình/kế hoạch công tác của Bộ, trong quý II/2024, Bộ tập trung hoàn thiện các cơ chế, chính sách pháp luật về khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Cụ thể, tiếp tục phối hợp với Bộ Tư pháp, Văn phòng Chính phủ và các bộ, cơ quan liên quan nghiên cứu, tiếp thu, chỉnh lý, hoàn thiện hồ sơ dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật, trình Chính phủ xem xét, cho ý kiến trước khi trình Quốc hội tại kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XV;

Tập trung hoàn thiện, trình Chính phủ hồ sơ lập đề nghị xây dựng Luật Khoa học và Công nghệ (sửa đổi). Tiếp tục hoàn thiện hồ sơ lập đề nghị xây dựng Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa.

Hoàn thiện, trình Chính phủ dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 95/2014/NĐ-CP ngày 17/10/2014 của Chính phủ quy định về đầu tư và cơ chế tài chính đối với hoạt động khoa học và công nghệ; xây dựng, trình Thủ tướng Chính phủ ban hành Kế hoạch thực hiện Quy hoạch mạng lưới tổ chức khoa học và công nghệ công lập thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến 2050; ban hành theo thẩm quyền các Thông tư nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước trong trong lĩnh vực khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Cũng trong quý II/2024, Bộ Khoa học và Công nghệ tiếp tục tăng cường mở rộng các hoạt động hợp tác quốc tế song phương và đa phương về khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo với các đối tác quốc tế; tổ chức các hoạt động chào mừng Ngày Đổi mới sáng tạo thế giới 21/4 và phát động các hoạt động đổi mới sáng tạo năm 2024; chào mừng Ngày Sở hữu trí tuệ thế giới 26/4; tổ chức hoạt động chào mừng Ngày Khoa học và Công nghệ Việt Nam 18/5, hướng tới kỷ niệm 65 năm thành lập Bộ Khoa học và Công nghệ.