Quy hoạch điện: Phụ thuộc than đá ngắn hạn, hướng về năng lượng tái tạo

Mặc dù cơ cấu điện của nhiều quốc gia sẽ còn phải dựa phần lớn vào nguồn than đá nhưng năng lượng tái tạo mới là yếu tố được xác định là “thống trị toàn cầu” trong dài hạn.

Than đá vẫn là “mỏ điện” của thế giới trong trung hạn

Nhiệt điện than đã và đang giữ vai trò chính trong sản lượng điện của thế giới và của nhiều nước. Hiện tại nhiệt điện than có mặt ở 77 nước (vào năm 2000 con số này là 65), trong khi 13 nước khác đang có kế hoạch phát triển nhiệt điện than.

Việc phát triển nhiệt điện than của từng nước tùy thuộc vào tiềm năng tài nguyên than sẵn có trong nước và khả năng tiếp cận nguồn than từ bên ngoài. Nhìn chung, các nước châu Á-Thái Bình Dương vẫn tăng cường phát triển nhiệt điện than. Một số nước giảm nhiệt điện than là do cạn kiệt nguồn than trong nước, hoặc do có các nguồn tài nguyên năng lượng khác tốt hơn thay thế, đặc biệt do mức độ phát thải đã quá cao nên cần phải giảm. Theo kịch bản dự báo của IEA, đến 2040, than đá vẫn là nguồn nhiên liệu hàng đầu cho sản xuất điện, chiếm 40% trong tổng nhu cầu nhiên liệu toàn cầu.

Mặc dù sản lượng điện gió và mặt trời tăng kỷ lục, nhưng chỉ đáp ứng được 29% nhu cầu điện trên toàn cầu năm 2021. Điện sạch khác không tăng trưởng, với mức hạt nhân và thủy điện không thay đổi trong hai năm. Do đó, sự gia tăng về cầu còn lại đã được đáp ứng bằng nhiên liệu hóa thạch, trong đó 59% nhu cầu điện tăng năm 2021 được đáp ứng bằng điện than. Tại hội nghị các bên tham gia Công ước khung của LHQ về biến đổi khí hậu (COP26), hơn 40 quốc gia, trong đó có các nước sử dụng nhiệt điện than nhiều như Canada, Ba Lan, Ukraine và Việt Nam, đã cùng cam kết bỏ dần than đá và ngừng xây thêm các nhà máy nhiệt điện.

Theo báo cáo của Ember, điện than đã tăng kỷ lục lên “tầm cao mới”. Trong năm 2021, điện than tăng 9%, đạt 10.042 TWh, mức cao mới so với mọi thời đại và cao hơn tới 2% so với năm 1985. Đây là mức tăng cao nhất được ghi nhận kể từ năm 1985, đưa sản lượng điện than toàn cầu lên tới 36%.

Cụ thể, kỷ lục mới về tiêu thụ than đá đã được thiết lập trên toàn châu Á vào năm 2021 - nơi nhu cầu điện bùng nổ, bao gồm Trung Quốc (+9%), Ấn Độ (+11%), Kazakhstan (+6%), Mông Cổ (+13%), Pakistan (+8%), Philippines (+8%) và nhiều khả năng có thêm Indonesia (do chưa có dữ liệu). Thị phần điện than toàn cầu của Trung Quốc đã tăng từ 50% vào năm 2019 lên 54% vào năm 2021. Điện than ở Mỹ, Liên minh châu Âu (EU) và Nhật Bản phục hồi mạnh so với năm 2020, nhưng vẫn ở dưới mức của năm 2019.

Bên cạnh đó, mức tăng kỷ lục của than đá không sánh bằng sản lượng khí đốt toàn cầu, chỉ tăng 1% vào năm 2021. 62% điện năng trên thế giới đến từ nhiên liệu hóa thạch vào năm 2021 so với 61% của năm 2020, năm đầu tiên nhiên liệu hóa thạch tăng lên kể từ năm 2012.

Quy hoạch điện: Phụ thuộc than đá ngắn hạn, hướng về năng lượng tái tạo
Nhiệt điện than đã và đang giữ vai trò chính trong sản lượng điện của thế giới

Hướng đến năng lượng tái tạo

Trong quá trình quy hoạch, tái cơ cấu nguồn điện, nhiều nước dần giảm phụ thuộc vào nhiệt điện than và đã có những bước chuyển đổi sang dạng năng lượng sạch với tỷ lệ thận trọng và bền vững hơn. Khi ảnh hưởng địa chính trị của dầu mỏ và khí đốt vẫn gây biến động lớn trên toàn cầu, việc đầu tư phát triển cho năng lượng tái tạo đang được xem là giải pháp và xu hướng tất yếu của nhiều quốc gia trên thế giới.

Theo dự báo của IEA, điện mặt trời và gió sẽ chiếm ưu thế trên thị trường sản xuất điện trên toàn cầu với công suất lắp đặt đạt kỷ lục mới qua mỗi năm bắt đầu từ năm 2023. Thị phần của điện mặt trời và điện gió trong sản xuất điện toàn cầu sẽ tăng từ mức 8% vào năm 2019 lên 30% vào năm 2030. Trong giai đoạn này, công suất điện mặt trời sẽ tăng trưởng trung bình 12% mỗi năm.

Tuy nhiên, việc tích hợp năng lượng mặt trời và gió vào lưới điện sẽ phụ thuộc vào mức đầu tư ở tất cả bộ phận của hệ thống điện, bao gồm mạng lưới phân phối điện. Nếu không có sự đầu tư mạnh mẽ tương xứng, các lưới điện, đặc biệt là ở các nền kinh tế đang phát triển, sẽ trở thành điểm liên kết yếu trong cuộc chuyển đổi của ngành điện. IEA dự báo trong 10 năm tới, sẽ có thêm 2 triệu km đường dây truyền tải điện, 14 triệu km đường dây phân phối điện được lắp đặt và đầu tư cho lưới điện trên toàn cầu sẽ đạt 460 tỷ USD vào năm 2030.

Nhận thấy mức độ nghiêm trọng của vấn đề giá năng lượng tăng cao, châu Âu đã tăng tốc trong sản xuất năng lượng tái tạo. Việc đầu tư dài hạn vào năng lượng tái tạo có thể giúp ổn định giá năng lượng và giảm sự phụ thuộc của EU, khi có tới 90% lượng khí đốt ở khu vực này được nhập khẩu.

Từ cuối năm 2018, kế hoạch “Năng lượng sạch cho toàn châu Âu” ra đời. Theo đó, các thành viên EU dần chuyển đổi sang nền kinh tế có mức độ thải khí carbon thấp, an toàn sức khỏe cho người dân và góp phần tăng khả năng cạnh tranh cho nhiều ngành công nghiệp.

Đức có những bước chuyển mình mạnh mẽ trong việc đưa năng lượng tái tạo trở thành mục tiêu phát triển hàng đầu để thay thế khí đốt. Cũng từ đầu những năm 2000, chính quyền Berlin định hướng chiến lược năng lượng nhằm vào các nguồn năng lượng tái tạo. Tham vọng của Berlin là trở thành quốc gia đi đầu tại châu Âu trong lĩnh vực này, nhất là khẳng định vị thế thống trị trong ngành điện gió. Theo quy định trong Luật Năng lượng tái tạo (EEG) của Đức, chậm nhất đến năm 2025, năng lượng tái tạo phải chiếm đến 40-45%; vào năm 2035, con số này là 55-60% trong cơ cấu năng lượng của quốc gia này.

Tại Pháp, Bộ Môi trường tuyên bố ngừng trợ cấp cho việc lắp đặt các lò sưởi khí đốt dân dụng mới và tăng cường hỗ trợ sưởi ấm bằng năng lượng tái tạo, nhằm giảm sự phụ thuộc vào xuất khẩu nhiên liệu hóa thạch của Nga (Paris muốn chấm dứt nhập khẩu khí đốt và dầu của Moscow vào năm 2027). Để giảm nhu cầu khí đốt, Pháp sẽ đẩy nhanh việc thay thế các lò sưởi hiện nay sang hệ thống sưởi sử dụng máy bơm nhiệt và máy sưởi sinh khối, bao gồm cả các hệ thống hybrid.

Mỹ luôn phụ thuộc rất nhiều vào nhiên liệu hóa thạch như khí tự nhiên, dầu và than đá để sản xuất năng lượng. Tuy nhiên, xu hướng này hiện đang thay đổi nhanh chóng khi Washington đẩy mạnh thực hiện quy hoạch phát triển năng lượng sạch đến năm 2050. Chính phủ Mỹ đã đầu tư rất lớn cho việc phát triển cơ sở hạ tầng các nhà máy sản xuất năng lượng tái tạo, cũng như các ngành công nghiệp sản xuất thay thế dần động cơ sử dụng năng lượng sạch.

Từ một đất nước chủ yếu dựa vào nguồn nhiên liệu hóa thạch, Trung Quốc xem việc phát triển nguồn năng lượng tái tạo là nhiệm vụ trọng tâm. Điều đó được nhấn mạnh trong kế hoạch hiện đại hóa công nghiệp “Made in China 2025”, mục tiêu đưa Trung Quốc trở thành quốc gia hàng đầu trong lĩnh vực năng lượng tái tạo. Trong tổng kết kế hoạch 5 năm từ 2016-2020, tổng đầu tư của Trung Quốc vào ngành công nghiệp này đã lên đến hơn 360 tỷ USD.

Đối với đất nước Singapore gần vùng xích đạo, cơ cấu nguồn điện tập trung phát triển điện khí (95%), gần đây chỉ mới lắp đặt 350 MW điện mặt trời, 260 MW điện sinh khối/điện rác và một số còn lại nhập điện từ nước láng giềng Malaysia. Với ốc đảo có diện tích hạn chế thì cơ cấu nguồn điện khí là chủ yếu rất phù hợp với xu hướng thế giới vì hiệu suất phát điện lên đến hơn 85%. Ngoài ra, điện mặt trời trên mái nhà phát triển phân tán, tự tiêu dùng đang tăng trưởng nhanh.

Đối với Thái Lan - quốc gia có điều kiện khí hậu và nông nghiệp tương đồng với Việt Nam, tổng công suất nguồn điện theo Bộ Năng lượng Thái Lan là 46.500 MW, gần bằng tổng công suất nguồn của Việt Nam là 47.900 MW (năm 2018). Trong đó, điện khí chiếm 50%, thủy điện 20%, điện sinh khối 7,7 %, điện gió 8%, điện mặt trời 7%, còn lại là nhập khẩu và các dạng năng lượng khác.

Đối với Hàn Quốc - một quốc gia phát triển nhanh ở Đông Bắc Á, tổng cơ cấu nguồn điện vào khoảng 127.000 MW, phát triển phong phú và đa dạng loại năng lượng, bao gồm điện khí (36%), nhiệt điện than (30%) và hạt nhân (20%) chiếm tỷ trọng lớn. Tỷ lệ 14% còn lại là các dạng năng lượng tái tạo khác, trong đó có sinh khối (4,8%), điện mặt trời (4,6%), điện gió (4,6%).

Mặt khác, hydro được coi là nguồn năng lượng nhiều tiềm năng. Đây là năng lượng vô tận khi có thể dễ dàng thu thập, không gây ô nhiễm. EU đã công bố chiến lược hydro, với kế hoạch đầu tư 83 tỷ USD để xây dựng cơ sở hạ tầng kinh tế hydro, nỗ lực tăng tỷ trọng sử dụng nguyên liệu hydro từ 3% hiện nay lên 14% vào năm 2050. Nhật Bản tuyên bố chuyển đổi sang nền kinh tế hydro từ năm 2014. Thậm chí, các quốc gia Trung Đông, đặc biệt là Saudi Arabia, cũng sử dụng tiền thu được từ dầu mỏ để tái đầu tư vào năng lượng hydro, nhằm giữ vững vị trí dẫn đầu trên thị trường năng lượng toàn cầu trong kỷ nguyên hậu nhiên liệu hóa thạch. Đồng thời, Hàn Quốc là quốc gia đang đặt tham vọng trở thành nhà xuất khẩu khí hydro hàng đầu trên thế giới.

Australia đang có kế hoạch trở thành một trong ba nhà xuất khẩu hydro hàng đầu cho các thị trường châu Á vào năm 2030. Theo nghiên cứu của IEA, đến năm 2025, năng lượng tái tạo sẽ trở thành nguồn sản xuất điện chính, cung cấp 1/3 lượng điện trên thế giới. Uớc tính, công suất điện gió và quang điện sẽ vượt công suất của khí đốt vào năm 2023 và than đá vào năm 2024.

Trần Minh Anh
Bạn thấy bài viết này thế nào?
Kém Bình thường ★ ★ Hứa hẹn ★★★ Tốt ★★★★ Rất tốt ★★★★★
Bài viết cùng chủ đề: Quy hoạch điện VIII

Có thể bạn quan tâm

Tin mới nhất

Bộ Công Thương: Mục tiêu cao nhất là đảm bảo cung ứng điện cho phát triển kinh tế - xã hội

Bộ Công Thương: Mục tiêu cao nhất là đảm bảo cung ứng điện cho phát triển kinh tế - xã hội

Bộ Công Thương đã đưa ra các giải pháp quyết liệt đảm bảo cung ứng điện cả năm, nhất là mùa khô năm 2024
Nga tăng cường nhập khẩu xăng; Mỹ mua dầu cho kho dự trữ khẩn cấp quốc gia

Nga tăng cường nhập khẩu xăng; Mỹ mua dầu cho kho dự trữ khẩn cấp quốc gia

Nga gần đây đã tăng cường nhập khẩu xăng từ Belarus trong tháng 3 để giải quyết nguy cơ thiếu hụt tại thị trường nội địa.
Chuyên gia dự báo 3 lý do giá dầu thế giới năm 2024 sẽ bình ổn

Chuyên gia dự báo 3 lý do giá dầu thế giới năm 2024 sẽ bình ổn

Bất chấp những căng thẳng địa chính trị và hiệp định thương mại thay đổi, các chuyên gia nhận xét thị trường dầu mỏ thế giới sẽ khó biến động trong năm nay.
Bộ Công Thương lấy ý kiến về Dự thảo Luật điện lực (sửa đổi)

Bộ Công Thương lấy ý kiến về Dự thảo Luật điện lực (sửa đổi)

Ngày 28/3, Bộ trưởng Bộ Công Thương đã ký văn bản 2034/BCT-ĐTĐL về việc xin ý kiến đối với dự án Luật Điện lực (sửa đổi).
Nam Định đề xuất chuyển đổi dự án nhiệt điện 2,2 tỷ USD từ điện than sang điện khí LNG

Nam Định đề xuất chuyển đổi dự án nhiệt điện 2,2 tỷ USD từ điện than sang điện khí LNG

UBND tỉnh Nam Định vừa có văn bản gửi Bộ Công Thương đề xuất chuyển đổi dự án nhiệt điện 2,2 tỷ USD từ điện than sang điện khí LNG.

Tin cùng chuyên mục

Đề xuất nhiên liệu chuyển đổi cho các nhà máy nhiệt điện than của Việt Nam

Đề xuất nhiên liệu chuyển đổi cho các nhà máy nhiệt điện than của Việt Nam

Ngày 28/3 tại Hà Nôi, UNDP đã tổ chức cuộc họp trao đổi kỹ thuật đánh giá các kịch bản đưa nhiệt điện than ở Việt Nam đạt phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050.
Đồng Nai: Hơn 35.200 khách hàng ký cam kết tiết kiệm điện

Đồng Nai: Hơn 35.200 khách hàng ký cam kết tiết kiệm điện

Tại Đồng Nai, hơn 35.200 khách ký cam kết tiết kiệm điện; 965 khách có mức tiêu thụ điện từ 1 triệu kWh/năm trở lên ký cam kết tham gia điều chỉnh phụ tải điện.
Sản xuất điện của EU đạt bước tiến mới

Sản xuất điện của EU đạt bước tiến mới

Sản xuất điện của Liên minh châu Âu (EU) đạt bước tiến mới trong quá trình chuyển đổi sang năng lượng ít carbon vào năm 2023.
Đắk Nông: Quyết liệt thực hiện giải pháp tiết kiệm điện trong mùa nắng nóng

Đắk Nông: Quyết liệt thực hiện giải pháp tiết kiệm điện trong mùa nắng nóng

Thời gian qua, thời tiết trên địa bàn Đắk Nông hanh khô và nắng nóng kéo dài. Do đó, nhiều giải pháp trong công tác tiết kiệm điện được PC Đắk Nông triển khai.
Đốc thúc tiến độ đường dây 500kV mạch 3 cung đoạn từ Thanh Hoá đến Phố Nối

Đốc thúc tiến độ đường dây 500kV mạch 3 cung đoạn từ Thanh Hoá đến Phố Nối

Lãnh đạo Tập đoàn Tâp đoàn Điện lực Việt Nam và Tổng công ty Truyền tải điện quốc gia đã kiểm tra dự án đường dây 500kV mạch 3 từ Thanh Hoá đến Phố Nối.
Dự án đường dây 500kV mạch 3: Các nhà thầu thi công đồng hành cùng chủ đầu tư

Dự án đường dây 500kV mạch 3: Các nhà thầu thi công đồng hành cùng chủ đầu tư

Các nhà thầu thi công dự án đường dây 500kV mạch 3 bày tỏ sự cam kết, quyết tâm đồng hành cùng chủ đầu tư đưa dự án về đích.
Thừa Thiên Huế: Các giải pháp đảm bảo cung cấp điện cho mùa khô

Thừa Thiên Huế: Các giải pháp đảm bảo cung cấp điện cho mùa khô

Ngành điện Thừa Thiên Huế triển khai đồng bộ các phương án, sẵn sàng ứng phó với mọi tình huống nhằm đảm bảo cung ứng điện mùa khô năm 2024.
Sớm đề xuất cụ thể cơ chế huy động nguồn vốn cho phát triển năng lượng tái tạo

Sớm đề xuất cụ thể cơ chế huy động nguồn vốn cho phát triển năng lượng tái tạo

Ngày 27/3, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà tiếp bà Mary L.Schapiro, Phó Chủ tịch Liên minh Tài chính Glasgow vì mục tiêu giảm phát thải ròng khí nhà kính bằng 0.
Gia Lai: Tiết kiệm hơn 12,6 triệu kWh điện trong quý 1/2024

Gia Lai: Tiết kiệm hơn 12,6 triệu kWh điện trong quý 1/2024

Sở Công Thương Gia Lai cho biết, sản lượng điện tiết kiệm trên toàn tỉnh trong quý 1/2024 ước đạt hơn 12,6 triệu kWh so với cùng kỳ năm 2023.
Thủ tướng Phê duyệt Quyết định quy định về cơ chế điều chỉnh mức giá bán lẻ điện bình quân

Thủ tướng Phê duyệt Quyết định quy định về cơ chế điều chỉnh mức giá bán lẻ điện bình quân

Thủ tướng Chính phủ vừa phê duyệt Quyết định quy định về cơ chế điều chỉnh mức giá bán lẻ điện bình quân thay thế Quyết định 24/2017/QĐ-TTg.
Cục Điều tiết Điện lực làm việc với EVNNPC về cung cấp điện năm 2024

Cục Điều tiết Điện lực làm việc với EVNNPC về cung cấp điện năm 2024

Cục Điều tiết Điện lực yêu cầu Tổng công ty Điện lực miền Bắc đẩy mạnh các giải pháp nhằm đảm bảo cung cấp điện năm 2024, nhất là trong mùa nắng nóng sắp tới.
Đóng điện Trạm biến áp 220kV Phố Cao và đấu nối

Đóng điện Trạm biến áp 220kV Phố Cao và đấu nối

Trạm biến áp 220kV Phố Cao và đấu nối đi vào vận hành sẽ tăng cường điện cho tỉnh Hưng Yên, Hải Dương và khu vực phụ cận
Bộ trưởng Bộ Công Thương yêu cầu thực hiện một số nhiệm vụ trọng tâm để thúc đẩy tiến độ đường dây 500 kV mạch 3

Bộ trưởng Bộ Công Thương yêu cầu thực hiện một số nhiệm vụ trọng tâm để thúc đẩy tiến độ đường dây 500 kV mạch 3

Liên quan đến tiến độ đường dây 500 kV mạch 3, Bộ trưởng Bộ Công Thương đã nêu 3 nguyên nhân ảnh hưởng dự án và đề nghị thực hiện một số nhiệm vụ trọng tâm.
Họp giao ban định kỳ tháng 3 về đường dây 500kV mạch 3 Quảng Trạch – Phố Nối

Họp giao ban định kỳ tháng 3 về đường dây 500kV mạch 3 Quảng Trạch – Phố Nối

Ngày 26/3, tại trụ sở Bộ Công Thương, Hà Nội, đã diễn ra cuộc họp giao ban định kỳ về đường dây 500kV mạch 3 từ Quảng Trạch - Phố Nối.
Bắc Giang có 267 cửa hàng bán xăng dầu xuất hóa đơn điện tử

Bắc Giang có 267 cửa hàng bán xăng dầu xuất hóa đơn điện tử

Tỉnh Bắc Giang hiện có 267 cửa hàng bán lẻ xăng dầu thực hiện việc lập hóa đơn điện tử theo từng lần bán hàng, đạt tỷ lệ 91,1%.
Tuyên Quang: Quyết tâm không để sự cố mất điện xảy ra trong mùa nắng nóng 2024

Tuyên Quang: Quyết tâm không để sự cố mất điện xảy ra trong mùa nắng nóng 2024

Điện lực Tuyên Quang chủ động triển khai các phương án ứng phó quyết tâm không để sự cố mất điện xảy ra trong những đợt cao điểm nắng nóng 2024 .
Cục Điều tiết Điện lực làm việc với EVNHANOI về cung cấp điện năm 2024

Cục Điều tiết Điện lực làm việc với EVNHANOI về cung cấp điện năm 2024

Nhằm chuẩn bị tốt công tác cấp điện mùa nắng nóng 2024, Cục Điều tiết Điện lực đã có buổi làm việc với ngành điện Thủ đô.
Hà Giang tiết kiệm được hơn 8.000 kWh trong Giờ Trái đất 2024

Hà Giang tiết kiệm được hơn 8.000 kWh trong Giờ Trái đất 2024

Công ty Điện lực Hà Giang cho biết, sau 1 giờ tắt đèn hưởng ứng Giờ Trái đất năm 2024 từ 20h30 - 21h30 ngày 23/3, toàn tỉnh đã tiết kiệm được 8.666 kWh.
Nga chuyển hướng xuất khẩu khí đốt sang Trung Quốc; Anh đầu tư vào lĩnh vực hạt nhân

Nga chuyển hướng xuất khẩu khí đốt sang Trung Quốc; Anh đầu tư vào lĩnh vực hạt nhân

Tập đoàn dầu khí Gazprom bắt đầu xây dựng đường ống khí đốt trị giá hàng tỷ USD mở rộng nguồn cung cấp khí đốt để đáp ứng các cam kết xuất khẩu sang Trung Quốc.
Đường dây 500kV mạch 3 Quảng Trạch - Phố Nối: Nỗ lực hơn nữa để đẩy nhanh tiến độ dự án

Đường dây 500kV mạch 3 Quảng Trạch - Phố Nối: Nỗ lực hơn nữa để đẩy nhanh tiến độ dự án

Đây là yêu cầu của Chủ tịch HĐTV Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) sau khi kiểm tra, đôn đốc tiến độ các dự án đường dây 500kV mạch 3 và việc cung cấp cột thép.
Xem thêm
Mobile VerionPhiên bản di động