Phát triển xe xanh - Đường lớn đã mở?

Giao thông xanh là nhiệm vụ cấp bách

Tại Hội thảo “Giảm phát thải ngành ô tô: Nhiều lối đi, một đích đến” do Báo Đầu tư tổ chức sáng 29/8, ông Lê Trọng Minh, Tổng Biên tập Báo Đầu tư cho biết, nếu mỗi chiếc xe hơi lưu thông trên đường được ví như một trạm phát thải di động, thì Việt Nam đang có gần 6,5 triệu trạm phát thải như vậy. Những chiếc xe hơi này cũng được coi là 1 tác nhân chính gây ô nhiễm không khí, ảnh hưởng tiêu cực trực tiếp đến sức khỏe người dân.

Theo phân tích từ Viện Sức khỏe nghề nghiệp và môi trường, nguồn phát thải từ phương tiện giao thông vận tải là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến sự gia tăng ô nhiễm không khí ở các đô thị, chiếm 70% tổng lượng bụi và khí thải vào môi trường không khí. Phân tích cũng chỉ ra rằng nguồn ô nhiễm này là nguyên nhân gây nên khoảng 3,8 triệu ca tử vong sớm hàng năm.

Do đó, việc chuyển đổi, thay thế hay thậm chí “đóng cửa” những trạm phát thải này không chỉ là hành động phù hợp với xu thế chung trên toàn thế giới, mà còn là một nhiệm vụ cấp bách nếu Việt Nam muốn đạt mục tiêu đề ra, đó là đạt mức phát thải ròng bằng 0 - còn gọi là Net Zero vào năm 2050 như Chính phủ đã cam kết với cộng đồng quốc tế.

Đặc biệt, trong bối cảnh Việt Nam là một quốc gia có dân số lớn và tiếp tục gia tăng, nền kinh tế tăng trưởng ổn định, nếu không có những giải pháp kịp thời để “xanh hóa” ngành ô tô được dự báo còn rất nhiều dư địa phát triển, thì các trạm phát thải di động sẽ ngày càng trở thành một ẩn số lớn trong bài toán phát triển bền vững.

Ông Lê Trọng Minh, Tổng Biên tập Báo Đầu tư phát biểu tại hội thảo

Nhận thức rõ thực trạng đó, thời gian qua, cả Chính phủ và cộng đồng doanh nghiệp đã có nhiều hành động thiết thực để cùng chung tay tạo động lực mới cho ngành ô tô, mở lối cho những chiếc xe “xanh” lăn bánh, tạo nên một không gian giao thông xanh, sạch hơn.

“Chúng ta đang được chứng kiến ngày càng có thêm nhiều những phương tiện 4 bánh sử dụng công nghệ hiện đại, nhiên liệu tiết kiệm hơn và thân thiện môi trường được lưu hành trên đường phố, góp phần giảm bớt ô nhiễm khói, bụi và tiếng ồn, dần tạo ra một bộ mặt giao thông mới phù hợp với định hướng xanh hóa, hướng tới mục tiêu phát thải ròng khí nhà kính về 0 vào năm 2050 của ngành giao thông vận tải” - ông Lê Trọng Minh nói.

Vì vậy, theo ông Lê Trọng Minh, thị trường ô tô ít hoặc không phát thải - gọi chung là ô tô “xanh” đang đứng trước một cơ hội to lớn để phát triển mạnh mẽ. Thêm vào đó, Việt Nam cũng được đánh giá là sẽ không vấp phải vấn đề quá lớn khi phải “rẽ ngang” từ sản xuất ô tô động cơ đốt trong sang những loại xe thuần điện - vấn đề đang gặp nhiều trăn trở như ở một số cường quốc về sản xuất ô tô. Thậm chí, Việt Nam còn có cơ hội vươn lên trở thành một cường quốc sản xuất và xuất khẩu xe điện - một sự lựa chọn tất yếu của tương lai, nếu có những hành động quyết liệt, cụ thể và kịp thời bên cạnh những nỗ lực chuyển đổi xanh nền kinh tế nói chung mà Chính phủ đang rất thúc đẩy.

Tìm lực đẩy từ chính sách

Để có những chính sách, hành động phù hợp với ngữ cảnh nền kinh tế cũng như tập quán tiêu dùng của người dân, để rộng đường cho những chiếc xe “xanh” bon bon lăn bánh, ông Minh cho rằng, đây không phải chỉ là lối đi riêng của từng ngành giao thông vận tải, công thương, xây dựng, tài chính..., cũng như không phải trách nhiệm mà cộng đồng doanh nghiệp một mình gánh vác. “Mọi lối đi đều cần được quy hoạch hài hòa, hợp lý để cùng đến một đích: Chuyển đổi năng lượng xanh, giảm phát thải khí nhà kính của ngành giao thông vận tải nói chung và lĩnh vực ô tô nói riêng” - ông Minh khẳng định.

Hội thảo “Giảm phát thải ngành ô tô: Nhiều lối đi, một đích đến”

Hiện Bộ Giao thông Vận tải đưa ra đề xuất nhiều chính sách ưu đãi, hỗ trợ phát triển xe điện nhằm đạt được mục tiêu giảm phát thải môi trường. Cụ thể, Bộ Giao thông Vận tải kiến nghị 3 loại xe điện được hưởng hỗ trợ, ưu đãi phát triển gồm xe điện chạy pin, xe điện sử dụng pin nhiên liệu và ô tô năng lượng mặt trời. Ngoài ra, Bộ cũng đề xuất miễn, giảm lệ phí trước bạ, lệ phí đăng ký biển số đối với người sử dụng xe ôtô điện; thúc đẩy tiếp cận tín dụng, trợ giá trực tiếp cho người mua xe; ưu tiên phát triển xe ôtô điện tham gia kinh doanh vận tải và ưu đãi vốn vay đối với các doanh nghiệp vận tải chuyển đổi sử dụng ôtô điện và trợ giá cao hơn đối với xe buýt điện.

Tuy nhiên theo ông Võ Minh Lực, Giám đốc Điều hành BYD Việt Nam, dù những chính sách này mang lại nhiều lợi ích, song việc chuyển đổi, phát triển giao thông xanh vẫn gặp nhiều khó khăn. Các vấn đề bao gồm quy hoạch trạm sạc tại các đô thị chưa hợp lý, làm khó cho nhà đầu tư; cơ sở hạ tầng giao thông chưa đáp ứng đủ nhu cầu chuyển đổi của người dân; và chính sách hỗ trợ chuyển đổi từ xe động cơ truyền thống sang xe năng lượng mới chưa được triển khai mạnh mẽ, với lộ trình còn chưa rõ ràng.

Ông Võ Minh Lực, cho rằng, để phát triển giao thông xanh tại Việt Nam, cần xây dựng chương trình chuyển đổi sang sử dụng điện và năng lượng xanh cho nhiều loại phương tiện khác nhau. Điều này đòi hỏi việc khuyến khích và hỗ trợ người dân cũng như doanh nghiệp sử dụng các phương tiện thân thiện với môi trường hơn.

Đặc biệt, sự hợp tác giữa nhiều đơn vị là rất quan trọng để tiến xa hơn trong việc này. Sự đồng hành này sẽ giúp người dân dần thay đổi thói quen và thúc đẩy xu hướng di chuyển xanh ngày càng bền vững. Hơn nữa, việc xây dựng hệ thống hạ tầng phù hợp cũng sẽ giúp người dân dễ dàng tiếp cận và sử dụng giao thông xanh hơn.

TS. Lê Xuân Nghĩa, Thành viên Hội đồng tư vấn chính sách tài chính, tiền tệ quốc gia, Viện trưởng Viện tư vấn phát triển tài chính carbon (CODE) chia sẻ tại hội thảo

Ở một góc nhìn khác, TS. Lê Xuân Nghĩa, Thành viên Hội đồng tư vấn chính sách tài chính, tiền tệ quốc gia, Viện trưởng Viện tư vấn phát triển tài chính carbon (CODE) - cho rằng, để phát triển được ô tô điện, khó khăn lớn nhất hiện nay là nguồn vốn. Theo đó, Việt Nam cần phải có khối lượng tín dụng lên đến hàng trăm triệu đô la Mỹ thậm chí hàng tỷ đô la Mỹ với lãi vay thấp và kỳ hạn vay dài cho một lần đầu tư.

“Đây có thể coi là một trong những thách thức lớn của các doanh nghiệp ô tô ở Việt Nam. Bởi hệ thống ngân hàng Việt Nam được phân hoá lớn với phần lớn là ngân hàng nhỏ cạnh tranh nhau khốc liệt và dựa trên nền tảng cho vay bất động sản hoặc thế chấp bằng tài sản là bất động sản” - TS. Lê Xuân Nghĩa khẳng định.

Ông cũng đồng thời cho rằng, tình hình đó đã đẩy mặt bằng lãi suất lên cao mà các ngành công nghiệp khác, đặc biệt là công nghiệp cơ khí chế tạo hiện nay không thể phát triển được cả về chiều rộng lẫn chiều sâu. Đặc biệt là công nghệ liên quan đến công nghiệp cơ khí chế tạo trong đó có cả công nghệ phát triển ô tô điện và các hạng mục khác có liên quan đến giảm phát thải khí nhà kính.

Nêu giải pháp cho vấn đề này, TS. Lê Xuân Nghĩa cho biết, ở một số nước trong giai đoạn đầu phát triển công nghiệp ô tô thường duy trì hệ thống ngân hàng lớn đủ tiềm lực tài chính tài trợ cho phát triển công nghiệp nặng hoặc Chính phủ bảo lãnh cho các doanh nghiệp vay bên ngoài để phát triển ngành công nghiệp này.

“Phát triển hệ thống giao thông ô tô công cộng chạy bằng nhiên liệu ít phát thải khí nhà kính hoặc là điện như Thái Lan hay một số quốc gia khác đang thực hiện chạy bằng ga, hoặc khí hoá lỏng. Nhà nước tài trợ giá vé để khuyến khích người tiêu dùng sử dụng loại phương tiện này” - TS. Lê Xuân Nghĩa đề xuất.