“Phải bàn tiến, không bàn lùi, không điều chỉnh chỉ tiêu xuất nhập khẩu”

Tăng trưởng trong gian khó

Thông tin tại buổi làm việc của Bộ trưởng Trần Tuấn Anh với Cục Xuất nhập khẩu sáng ngày 7/8 ông Phan Văn Chinh - Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) thông tin, đúng như những gì Bộ Công Thương đã dự báo khi xây dựng kế hoạch, kịch bản xuất nhập khẩu năm 2019, hoạt động xuất nhập khẩu của Việt Nam trong nửa đầu năm 2019 diễn ra trong bối cảnh kinh tế thế giới có xu hướng tăng trưởng chậm lại do giá của một số mặt hàng giảm sau khi đã đạt mức cao trong các năm 2017 - 2018, cụ thể như nông sản. Đi kèm đó là sự gia tăng các yếu tố rủi ro, thách thức do bất đồng giữa các nước lớn về định hình thương mại toàn cầu ngày càng sâu sắc, đặc biệt là xung đột thương mại giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc, vấn đề Anh rời khỏi EU vẫn chưa được giải quyết, căng thẳng thương mại mới đây giữa Nhật Bản và Hàn Quốc hay rủi ro đồng nhân dân tệ sẽ tiếp tục mất giá trong thời gian tới sau tuyên bố áp thuế nhập khẩu bổ sung 10% đối với 300 tỷ USD hàng nhập khẩu của Trung Quốc từ ngày 1/9 của Tổng thống Hoa Kỳ… Hoạt động xuất nhập khẩu năm 2019 đang diễn ra sát với dự báo của Bộ Công Thương khi xây dựng kế hoạch XK tăng trưởng 6 - 8% so với cùng kỳ năm trước.

Kết quả xuất nhập khẩu của Bộ Công Thương được đánh giá là đã đạt được những kết quả tốt trong bối cảnh khó khăn chung. Cụ thể, quy mô XK tăng cao, đạt mức chỉ tiêu Quốc hội giao. Theo số ước của liên Bộ, tính đến hết tháng 7, kim ngạch XK ước đạt 145,13 tỷ USD, tăng 7,5% so với cùng kỳ năm 2018. Đã có 24 mặt hàng XK trên 1 tỷ USD, 33/45 mặt hàng có kim ngạch XK tăng so với cùng kỳ năm 2018. Mức tăng trưởng này có phần chậm lại so với cùng kỳ năm 2018 (tăng 16%) nhưng vẫn có thể đạt chỉ tiêu Quốc hội là tăng trưởng từ 7 - 8% trong năm 2019. Kết quả XK của Việt Nam cũng là tích cực nếu so sánh với nhiều nước trong khu vực và trên thế giới. Đơn cử, theo số liệu của WTO, kim ngạch XK của Trung Quốc 6 tháng đầu năm 2019 chỉ tăng 0,1%; Brazil giảm 3,5%; Thái Lan trong 5 tháng giảm 3,1%; Singapore sau 5 tháng giảm 3,3%...

Ông Phan Văn Chinh thông tin về tình hình xuất nhập khẩu

Đáng chú ý, kim ngạch XK của khối DN trong nước đạt 44 tỷ USD sau 7 tháng. tăng 12,2% so với cùng kỳ, cao hơn tốc độ của khối DN FDI (tăng 5,6% so với cùng kỳ). Khác với thời gian trước, mức tăng kim ngạch XK của khối DN trong nước không đến từ nhóm nông thủy sản mà đến từ các mặt hàng công nghiệp như gỗ, dệt may, chất dẻo… Điều này thể hiện những nỗ lực cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh và hội nhập kinh tế quốc tế đã thực sự tác động, tạo thuận lợi cho sản xuất và hoạt động của DN, đặc biệt trong lĩnh vực sản xuất công nghiệp.

“Đặc biệt, từ đầu năm đến nay, mặc dù có thâm hụt thương mại trong một vài tháng nhưng tính chung 7 tháng, Việt Nam vẫn giữ đà xuất siêu với 1,79 tỷ USD” - ông Phan Văn Chinh cho hay.

Hiệu quả từ công tác hội nhập cũng đang dần phát huy khi khi kim ngạch XK sang các thị trường có FTA của nước ta trong 6 tháng qua đều tăng trưởng tốt như XK sang Nhật Bản tăng 8,9%; Hàn Quốc tăng 4,7%, ASEAN tăng 5,6%... Các thị trường mới trong CPTPP có mức tăng tốt như Canada tăng 32,9%; Mexico tăng 23,43%...

Nhằm tạo thuận lợi cho DN XK, Bộ Công Thương đã triển khai nhiều giải pháp cải cách thủ tục hành chính, tạo thuận lợi thương mại như thành lập đường dây nóng về xuất nhập khẩu; đàm phán, ký kết và tuyên truyền cho DN các lợi ích từ các FTA; phối hợp với các cơ quan liên quan chống gian lận xuất xứ hàng hóa…

Song song với những thuận lợi, ông Phan Văn Chinh chỉ rõ, hoạt động XK những tháng đầu năm đã bộc lộ một số khó khăn như kim ngạch XK sang Trung Quốc tăng quá thấp, chỉ đạt 0,3% sau 6 tháng; kim ngạch XK hàng hóa sang EU giảm. Ngoài ra, hiệu quả XK cũng còn phụ thuộc nhiều vào mặt hàng điện thoại. Đặc biệt, có đến 6/9 mặt hàng nông sản chủ lực có kim ngạch giảm so với cùng kỳ năm ngoái.

Cơ hội nào cho những tháng cuối năm?

Ông Phan Văn Chinh cho biết, kim ngạch XK 7 tháng đã đạt 145,1 tỷ USD, thấp hơn khoảng 1 tỷ USD so với kịch bản tăng trưởng đề ra. Dự báo cả năm 2019, kim ngạch XK sẽ đạt khoảng 261 - 262 tỷ USD, tăng 7 - 7,5% so với năm 2018. Như vậy từ nay đến cuối năm, bình quân mỗi tháng XK phải đạt khoảng 23,2 - 23,4 tỷ USD. Đây được đánh giá là nhiệm vụ khó khăn vì lần đầu XK của Việt Nam chạm mốc 23 tỷ USD đã từ tháng 8/2018. Trong khi đó tình hình kinh tế, thương mại thế giới đang suy giảm như hiện nay cũng được cho không phải là môi trường thuận lợi để Việt Nam tăng tốc XK trong những tháng còn lại của năm 2019. “Mặc dù vậy, với những nỗ lực trong việc mở rộng thị trường, xúc tiến thương mại, đẩy mạnh XK của Chính phủ, các Bộ ngành và cộng đồng DN, XK hàng hóa được kỳ vọng có thể hoàn thành mục tiêu đề ra” - ông Phan Văn Chinh kỳ vọng.

Đánh giá về những khó khăn của thị trường XK những tháng cuối năm, ông Tô Ngọc Sơn - Phó Vụ trưởng Vụ Thị trường châu Á, châu Phi (Bộ Công Thương) chia sẻ, vừa rồi, Trung Quốc đã phá giá đồng nhân dân tệ, có thể đẩy xung đột thương mại giữa quốc gia này và Hoa Kỳ thành chiến tranh tiền tệ, gây ảnh hưởng lớn hơn chiến tranh thương mại. Căng thẳng giữa Nhật Bản và Hàn Quốc bắt đầu manh nha, không chỉ còn là câu chuyện của ngành sản xuất bán dẫn mà còn dễ ảnh hưởng nhiều ngành hàng khác. Đây đều là đối tác thương mại quan trọng của ta và điều này có thể ảnh hưởng đến XK.

Chưa kể, cần sự phối hợp mạnh hơn giữa Bộ Công Thương và Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn trong việc thông tin thị trường, quy hoạch lại sản xuất, tránh tình trạng dư cung dẫn đến “giải cứu” nông sản như thời gian qua. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh XK nông sản đang gặp khó khăn như hiện nay.

Ông Trịnh Anh Tuấn - Phó Cục trưởng Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng (Bộ Công Thương) chia sẻ thêm, một trong những điều đáng lo ngại hiện nay là kiểm soát chất lượng hàng nhập khẩu, đặc biệt là nhập khẩu tiểu ngạch, sau đó bày bán trên các trang thương mại điện tử. Hiện nay DN của ta đều là DN nhỏ và vừa. Nếu không kiểm soát tốt nguồn hàng nhập khẩu này thì sẽ cạnh tranh trực tiếp và không công bằng với hàng hóa trong nước, ảnh hưởng trực tiếp đến DN Việt Nam.

Đánh giá cao những nỗ lực và thành tựu của kết quả xuất nhập khẩu 7 tháng đầu năm, Thứ trưởng Bộ Công Thương Trần Quốc Khánh nhấn mạnh, những tháng cuối năm, bối cảnh thế giới diễn biến rất phức tạp. Do đó, bên cạnh việc nghiên cứu những biến động chính trị, còn cần tập trung phát huy hiệu quả những việc ta đã làm được.

Cụ thể, phải tập trung cho bài toán XK nông sản. Đơn cử 6 tháng đầu năm, kim ngạch XK rau quả sang Trung Quốc đã giảm 1,7% so với năm ngoái. Mức giảm tuy ít nhưng đã đánh dấu những tín hiệu cần quan tâm. Ngoài nhu cầu yếu đi, những thay đổi chính sách từ trao đổi cư dân biên giới sang chính ngạch đã tác động mạnh đến con số sụt giảm này. “Hiện ta mới có 8 mặt hàng hoa quả được XK chính ngạch sang Trung Quốc nên cần phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đẩy mạnh đàm phán mở cửa thị trường, tập trung toàn lực để tăng số lượng sản phẩm có thể XK chính ngạch sang Trung Quốc. Đồng thời tiếp tục tuyên truyền mạnh cho DN nắm rõ thông tin thị trường, từ đó dần khôi phục lại XK” - Thứ trưởng Trần Quốc Khánh nhấn mạnh.

Trong câu chuyện nhập khẩu, một vấn đề rất nóng hiện nay là nhập khẩu đường. Tình hình buôn lậu đường tăng cao là một trong những nguyên nhân khiến ngành đường khó khăn. Do đó, thời gian tới, Thứ trưởng Trần Quốc Khánh cho rằng, cần giao Tổng cục Quản lý thị trường xây dựng một chiến dịch tổng thể chống buôn lậu đường, từ đó giảm bớt khó khăn cho tình hình sản xuất đường trong nước.

Bộ trưởng Trần Tuấn Anh khẳng định không điều chỉnh chỉ tiêu xuất nhập khẩu

Phát biểu tại buổi làm việc, Bộ trưởng Trần Tuấn Anh chỉ rõ, kim ngạch XK trong 7 tháng đầu năm đã tăng 7,5%, là con số tiếp cận mục tiêu cao mà hoạt động XK đề ra. Đây là kết quả đáng ghi nhận trong bối cảnh khó khăn chung, cho thấy hội nhập kinh tế quốc tế đang mang lại hiệu quả; hoạt động cải cách thủ tục hành chính, tạo môi trường thuận lợi cho DN cũng ghi nhận hiệu quả cao. Bộ Công Thương cũng xây dựng được những văn bản quy định về xuất xứ hàng hóa, chống gian lận xuất xứ hàng hóa, bước đầu mang lại hiệu quả tốt…

Tuy nhiên, ta cũng đang đối mặt với nguy cơ lớn trong điều hành và phát triển XK bền vững. “Nhìn vào đâu cũng thấy dư địa đang bị co hẹp lại. Nếu đặt trên bình diện chung, các chuỗi giá trị của ta còn rất hạn chế. Tuy ta đã cố gắng đa phương hóa, đa dạng hóa nhưng xuất nhập khẩu của ta đang phụ thuộc vào một số thị trường, một số mặt hàng trọng điểm… Cho nên nếu thị trường điều chỉnh chính sách, ta sẽ bị ảnh hưởng. Do đó phải có sự chủ động, nhịp nhàng và nhạy cảm trong ứng phó với các biến động trên thị trường” - Bộ trưởng chỉ rõ.

Khẳng định rằng phải bàn tiến, không bàn lùi, không điều chỉnh bất cứ chỉ tiêu nào, quyết tâm để có giải pháp hữu hiệu nhất đạt tăng trưởng XK như đã đề ra, Bộ trưởng Trần Tuấn Anh yêu cầu, những tháng cuối năm, Cục Xuất nhập khẩu phải làm tốt công tác nghiên cứu, xây dựng kịch bản xuất nhập khẩu cho các thị trường, ngành hàng, đề ra các nhóm giải pháp phù hợp với từng nhóm DN, địa phương ngành hàng XK. Bên cạnh đó, phối hợp với Cục Phòng vệ Thương mại đánh giá lại các nhóm hàng có nguy cơ liên quan đến các tranh chấp thương mại, từ đó có giải pháp phối hợp với các đối tác để chủ động với các vụ việc phòng vệ thương mại.

Ngoài ra, phối hợp với các Hiệp hội, ngành hàng rà soát, đánh giá lại các thị trường có sự sụt giảm kim ngạch XK, tìm ra nguyên nhân, kể cả là nguyên nhân khách quan, từ đó tìm cách tháo gỡ. Vạch mục tiêu rõ ràng với từng thị trường, tránh lối mòn trong tổ chức các sự kiện xúc tiến thương mại quốc gia.

Kiểm soát chặt nhập khẩu, đặc biệt là các mặt hàng như ô tô, đường… Tính toán các phương án, dư địa thực thi cam kết hội nhập theo hướng hài hòa lợi ích quốc gia, lợi ích doanh nghiệp.

“Thống nhất các chương trình hành động, phối hợp làm việc với các Hiệp hội ngành hàng kịp thời để có giải pháp điều hành cụ thể, sự chỉ đạo kịp thời trong hoạt động xuất nhập khẩu” - Bộ trưởng Trần Tuấn Anh nhấn mạnh.