Những điểm mới của Luật Bảo hiểm xã hội 2024 có hiệu lực từ ngày 1/7/2025

Luật Bảo hiểm xã hội (BHXH) sửa đổi mới sẽ chính thức có hiệu lực từ ngày 1/7/2025 với nhiều thay đổi lớn và bổ sung nhiều quyền lợi cho người tham gia, bảo đảm an sinh xã hội lâu dài đối với người dân, sửa đổi căn bản các vướng mắc, bất cập từ thực tiễn triển khai thực hiện Luật BHXH 2014, đồng thời tăng cường chế tài xử lý hành vi chậm đóng, trốn đóng BHXH.

Luật BHXH sửa đổi gồm 11 chương, 141 điều, tăng 1 chương và 5 điều so với dự thảo Luật do Chính phủ trình; tăng 2 chương và 16 điều so với Luật BHXH hiện hành. Trong đó có một số điểm mới đáng chú ý.

Luật Bảo hiểm xã hội sửa đổi mới sẽ chính thức có hiệu lực từ ngày 1/7/2025.

Bổ sung trợ cấp hưu trí xã hội cho người không có lương hưu

Quy định chế độ trợ cấp hưu trí xã hội do ngân sách nhà nước bảo đảm trên cơ sở kế thừa và phát triển một phần từ quy định về trợ cấp xã hội hằng tháng đối với người cao tuổi. Cụ thể, người được hưởng trợ cấp hưu trí xã hội là công dân Việt Nam từ đủ 75 tuổi trở lên hoặc từ đủ 70 tuổi đến dưới 75 tuổi thuộc hộ nghèo, hộ cận nghèo; Không hưởng lương hưu hoặc trợ cấp bảo BHXH hằng tháng (trừ trường hợp khác theo quy định của Chính phủ).

Mức trợ cấp hưu trí xã hội hằng tháng do Chính phủ quy định phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế - xã hội và khả năng của ngân sách nhà nước từng thời kỳ. Đồng thời, người đang hưởng trợ cấp hưu trí xã hội hằng tháng được ngân sách nhà nước đóng BHYT. Khi chết thì tổ chức, cá nhân lo mai táng được nhận hỗ trợ chi phí mai táng.

Đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện được hưởng chế độ thai sản

Theo Điều 95 về Trợ cấp thai sản, mức trợ cấp thai sản là 2 triệu đồng cho mỗi con được sinh ra và mỗi thai từ 22 tuần trở lên chết trong tử cung, thai chết trong khi chuyển dạ.

Lao động nữ là người dân tộc thiểu số hoặc lao động nữ là người dân tộc Kinh có chồng là người dân tộc thiểu số thuộc hộ nghèo khi sinh con còn được hưởng chính sách hỗ trợ khác theo quy định của Chính phủ.

Ngân sách nhà nước bảo đảm thực hiện quy định tại khoản 1 Điều này. Chính phủ quyết định điều chỉnh mức trợ cấp thai sản phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế - xã hội và khả năng của ngân sách nhà nước từng thời kỳ.

Bổ sung thêm đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc

Mở rộng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc, gồm: Chủ hộ kinh doanh tham gia theo quy định của Chính phủ; người quản lý doanh nghiệp, kiểm soát viên, người đại diện phần vốn nhà nước, người đại diện phần vốn của doanh nghiệp tại công ty và công ty mẹ theo quy định của Luật Doanh nghiệp; thành viên Hội đồng Quản trị, Tổng Giám đốc, Giám đốc, thành viên Ban Kiểm soát hoặc kiểm soát viên và các chức danh quản lý khác được bầu của hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã theo quy định của Luật hợp tác xã không hưởng tiền lương; người lao động làm việc không trọn thời gian, có tiền lương trong tháng bằng hoặc cao hơn tiền lương làm căn cứ đóng BHXH bắt buộc thấp nhất; trường hợp người lao động và người sử dụng lao động thỏa thuận bằng tên gọi khác nhưng có nội dung thể hiện về việc làm có trả công, tiền lương và sự quản lý, điều hành, giám sát của một bên...

Bên cạnh đó, nhằm từng bước hướng tới chính sách BHXH bắt buộc đối với toàn bộ người lao động có việc làm, có thu nhập và tiền lương khi có đủ điều kiện cần thiết, Luật quy định giao Ủy ban Thường vụ Quốc hội quyết định việc tham gia BHXH bắt buộc đối với đối tượng khác mà có việc làm, thu nhập ổn định, thường xuyên trên cơ sở đề xuất của Chính phủ, phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế-xã hội từng thời kỳ.

Thay đổi về mức tiền làm căn cứ đóng BHXH bắt buộc tối thiểu, tối đa

Quy định cụ thể về "mức tham chiếu" thay cho "mức lương cơ sở". Theo đó, mức tham chiếu là mức tiền dùng để tính mức đóng, mức hưởng một số chế độ BHXH trong Luật này do Chính phủ quyết định. Mức tham chiếu được điều chỉnh trên cơ sở mức tăng của chỉ số giá tiêu dùng, tăng trưởng kinh tế, phù hợp với khả năng của ngân sách nhà nước và quỹ BHXH.

Tiền lương làm căn cứ đóng BHXH bắt buộc thấp nhất bằng mức tham chiếu và cao nhất bằng 20 lần mức tham chiếu tại thời điểm đóng.

Trường hợp nghỉ việc hưởng chế độ đau ốm từ 14 ngày làm việc trở lên vẫn phải đóng BHXH

Theo Điều 33 quy định về mức đóng, phương thức và thời hạn đóng BHXH bắt buộc của người lao động. Trường hợp trong 6 tháng đầu làm việc hoặc trong tháng đầu trở lại làm việc mà người lao động nghỉ việc hưởng chế độ ốm đau từ 14 ngày làm việc trở lên thì vẫn phải đóng BHXH của tháng đó.

Tham gia BHXH từ thời điểm 01/07/2025 không được rút BHXH 1 lần nếu không thuộc trường hợp quy định

Theo Điều 70 quy định về Hưởng BHXH một lần. Đối tượng quy định tại khoản 1 Điều 2 của Luật này đã chấm dứt tham gia BHXH mà có đề nghị thì được hưởng BHXH một lần nếu thuộc một trong các trường hợp sau đây: Đủ tuổi hưởng lương hưu mà chưa đủ 15 năm đóng BHXH. Trường hợp người lao động không hưởng BHXH 1 lần thì có thể lựa chọn hưởng trợ cấp hằng tháng theo quy định tại Điều 23 của Luật này; Ra nước ngoài để định cư; Người đang mắc một trong những bệnh ung thư, bại liệt, xơ gan mất bù, lao nặng, AIDS; Người có mức suy giảm khả năng lao động từ 81% trở lên; Người khuyết tật đặc biệt nặng; Người lao động có thời gian đóng BHXH trước ngày Luật này có hiệu lực thi hành, sau 12 tháng không thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc mà cũng không tham gia BHXH tự nguyện và có thời gian đóng BHXH chưa đủ 20 năm.

Bổ sung quy định quản lý thu, đóng BHXH nhằm xử lý tình trạng chậm đóng và trốn đóng BHXH bắt buộc

Theo Điều 40,41, biện pháp xử lý hành vi chậm đóng, trốn đóng BHXH bắt buộc, BHXH thất nghiệp (BHTN) là bắt buộc đóng đủ số tiền chậm đóng. Nộp số tiền bằng 0,03%/ngày tính trên số tiền và số ngày chậm đóng, trốn đóng vào quỹ BHXH, BHTN. Ngoài ra, quy định mới còn bổ sung thêm biện pháp xử lý là không xem xét trao tặng các danh hiệu thi đua, hình thức khen thưởng đối với các trường hợp chậm đóng BHXH bắt buộc, BHTN.

Giảm điều kiện về số năm đóng BHXH tối thiểu để được hưởng lương hưu hàng tháng từ 20 năm xuống 15 năm

Đối với BHXH bắt buộc, Điều 64 quy định giảm điều kiện về số năm đóng BHXH tối thiểu để được hưởng lương hưu hằng tháng từ 20 năm xuống 15 năm.

Đối với BHXH tự nguyện, Điều 98 quy định người tham gia BHXH tự nguyện được hưởng lương hưu khi đủ tuổi nghỉ hưu theo quy định tại khoản 2, mục 2 và có thời gian đóng BHXH từ đủ 15 năm trở lên.

Theo đó, công dân Việt Nam đủ tuổi nghỉ hưu nhưng thời gian đóng BHXH chưa đủ 15 năm để hưởng lương hưu và cũng chưa đủ điều kiện hưởng trợ cấp hưu trí xã hội, nếu không hưởng BHXH một lần, không bảo lưu mà có yêu cầu thì được hưởng trợ cấp hằng tháng từ chính khoản đóng của mình.

Mức trợ cấp hằng tháng thấp nhất bằng mức trợ cấp hưu trí xã hội. Thời gian hưởng, mức hưởng trợ cấp hằng tháng được xác định căn cứ vào thời gian đóng, căn cứ đóng BHXH của người lao động. Trong thời gian hưởng trợ cấp hằng tháng, người lao động được ngân sách nhà nước đóng BHYT; khi chết thân nhân được hưởng trợ cấp một lần cho những tháng chưa nhận và được hưởng một lần trợ cấp mai táng nếu đủ điều kiện.

Rút ngắn thời gian cấp sổ BHXH bắt buộc lần đầu

Theo Điều 28 quy định về việc đăng ký tham gia BHXH và cấp sổ BHXH. Trong thời hạn 5 ngày làm việc kể từ ngày nhận đủ hồ sơ theo quy định, cơ quan BHXH có trách nhiệm cấp sổ BHXH. Trường hợp không cấp sổ BHXH thì phải trả lời bằng văn bản và nêu rõ lý do.

Thay đổi về thời hạn đóng BHXH bắt buộc đối với người sử dụng lao động

Điều 34. Mức đóng, phương thức và thời hạn đóng BHXH bắt buộc của người sử dụng lao động. Phương thức, thời hạn đóng BHXH bắt buộc chậm nhất đối với người sử dụng lao động được quy định như sau: Ngày cuối cùng của tháng tiếp theo đối với phương thức đóng hằng tháng; Ngày cuối cùng của tháng tiếp theo ngay sau chu kỳ đóng đối với phương thức đóng 3 tháng một lần hoặc 6 tháng một lần.