Nhật Bản hỗ trợ sản xuất thép xanh: Liệu có thành công?

Giảm phát thải carbon trong sản xuất thép là một trong những thách thức lớn của quá trình chuyển đổi năng lượng, đặc biệt khi người tiêu dùng trên thế giới chưa sẵn sàng hoặc không có đủ khả năng chi trả cao hơn cho các sản phẩm thép xanh.

Ngành thép trước áp lực xanh hóa

Điều này có nghĩa là việc giảm tác động môi trường của ngành thép, vốn chịu trách nhiệm cho khoảng 8% lượng phát thải carbon toàn cầu, có thể sẽ phụ thuộc vào các chính sách và quy định của chính phủ nhằm tạo ra tín hiệu giá cả phù hợp.

Cuộc tranh luận thực sự nằm ở việc chính sách nào sẽ mang lại kết quả tốt nhất và nhanh nhất. Các phương án bao gồm trợ cấp cho các nhà máy thép xanh hoặc các sản phẩm làm từ thép xanh, hay áp dụng thuế carbon để khuyến khích các nhà sản xuất thay đổi phương pháp luyện thép.

Nhật Bản, quốc gia sản xuất thép và ô tô lớn thứ ba thế giới, mới đây đã công bố các chính sách mới nhằm tạo ra động lực cho cả người tiêu dùng, nhà sản xuất và các nhà máy thép trong việc sản xuất và sử dụng thép xanh.

Bộ Kinh tế, Thương mại và Công nghiệp Nhật Bản (METI) đã công bố khoản trợ cấp trị giá 50.000 yên (tương đương 330 USD) cho các phương tiện sử dụng năng lượng sạch và được sản xuất bằng thép có lượng phát thải thấp.

Khoản trợ cấp này bổ sung vào chính sách trợ cấp cho người tiêu dùng được triển khai vào năm ngoái, trong đó hỗ trợ lên tới 850.000 yên khi mua xe điện và 550.000 yên cho xe hybrid sạc điện.

Theo kế hoạch, METI sẽ đánh giá đề xuất của các hãng sản xuất ô tô về việc sử dụng thép phát thải thấp và phân bổ trợ cấp dựa trên tỷ lệ thép xanh được sử dụng, theo ông Matt Pollard, nhà phân tích tại công ty tư vấn năng lượng sạch Climate Energy Finance.

"Trong bối cảnh rộng hơn, điều quan trọng là METI cần công khai các phương pháp tính toán carbon, định nghĩa sản phẩm xanh và các ngưỡng phát thải mà họ sẽ sử dụng để xác định những sản phẩm và nhà sản xuất nào đủ điều kiện hưởng trợ cấp theo chương trình mới", ông Pollard cho biết.

Nói một cách đơn giản, cách thức triển khai sẽ quyết định liệu chương trình này có thực sự thành công hay không.

Ngành thép Nhật Bản sản xuất khoảng 85 triệu tấn mỗi năm, phần lớn từ các lò cao sử dụng than, khiến mức phát thải cao hơn so với các ngành thép tại Mỹ, EU và Trung Quốc – những nơi có nhiều lò hồ quang điện hơn.

Rất có thể ngành thép Nhật Bản sẽ có động lực để chuyển đổi, nhưng công nghệ và quy trình nào sẽ là chìa khóa?

Các phương án sản xuất thép xanh

Một phương pháp được đề xuất là sử dụng hydro để chuyển hóa quặng sắt thành sắt hoàn nguyên trực tiếp hoặc sắt hoàn nguyên nóng. Tuy nhiên, vấn đề của Nhật Bản là nước này không có đủ công suất sản xuất hydro xanh trên quy mô lớn do thiếu nguồn điện tái tạo.

Việc nhập khẩu hydro cũng không khả thi do những thách thức trong việc hóa lỏng và vận chuyển một chất dễ bay hơi như vậy.

Tăng cường sử dụng lò hồ quang điện cũng là một phương án, nhưng loại lò này cần quặng sắt chất lượng cao, sắt hoàn nguyên trực tiếp hoặc sắt hoàn nguyên nóng, để hoạt động hiệu quả.

Ngoài ra, lò hồ quang điện cần được vận hành bằng năng lượng tái tạo hoặc điện hạt nhân để được coi là "xanh", trong khi hiện tại, nguồn điện của Nhật Bản chủ yếu vẫn dựa vào than và khí thiên nhiên hóa lỏng (LNG).

Điều quan trọng để các khoản trợ cấp thực sự phát huy hiệu quả là phải giúp sản xuất thép xanh với mức giá ít nhất là tương đương hoặc thấp hơn mức trợ cấp.

Nếu Nhật Bản trợ cấp 330 USD cho một chiếc xe điện làm từ thép phát thải thấp, liệu các nhà sản xuất thép có thể tạo ra lợi nhuận?

Theo nghiên cứu từ tổ chức tư vấn năng lượng sạch Transition Asia, chi phí sản xuất thép bằng hydro xanh và sắt hoàn nguyên trực tiếp tại Trung Quốc có mức chênh lệch khoảng 225 USD/tấn. Với một chiếc xe du lịch trung bình sử dụng khoảng 0,9 tấn thép, chi phí tăng thêm vào khoảng 203 USD mỗi xe.

Dữ liệu từ Transition Asia cũng cho thấy chi phí sản xuất thép xanh tại Nhật Bản và Hàn Quốc cao hơn một chút so với Trung Quốc, nhưng vẫn thấp hơn so với Liên minh châu Âu.

Chi phí sẽ khác nhau tùy theo từng quốc gia, nhưng nghiên cứu này cho thấy ngay cả một khoản trợ cấp khiêm tốn cũng có thể đủ để khuyến khích việc sản xuất thép xanh, các hãng ô tô chuyển sang sử dụng nó và người tiêu dùng chấp nhận mua sản phẩm hoàn thiện được làm từ thép xanh.