Tin Khu Vực 
Cú hích pháp lý của châu Âu và phản ứng của Apple
Ngày 8/7, Apple chính thức nộp đơn kháng cáo lên Tòa án Công lý Liên minh châu Âu (General Court), cơ quan tư pháp cao thứ hai của EU, để phản đối mức phạt 500 triệu Euro mà Ủy ban châu Âu (EC) áp dụng hồi tháng 3 năm nay. Mức phạt này xuất phát từ cáo buộc rằng Apple đã vi phạm Đạo luật Thị trường Kỹ thuật số (Digital Markets Act - DMA) bằng cách áp đặt các hạn chế kỹ thuật và thương mại khiến các nhà phát triển ứng dụng không thể hướng người dùng đến những lựa chọn thanh toán rẻ hơn bên ngoài hệ sinh thái App Store.
Apple bị cáo buộc đã vi phạm Đạo luật Thị trường Kỹ thuật số tại châu Âu. Ảnh minh họa
EC cho rằng các quy tắc của Apple, cụ thể là những điều khoản giới hạn nhà phát triển ứng dụng trong việc thông báo và cung cấp đường dẫn đến các giao dịch bên ngoài App Store, đã làm suy giảm tính cạnh tranh trên thị trường kỹ thuật số và hạn chế lựa chọn của người tiêu dùng. Theo EC, đây là hành vi vi phạm nghiêm trọng các quy định mới được thiết kế nhằm kiểm soát quyền lực của những nền tảng công nghệ lớn đang nắm vai trò "người gác cổng" (gatekeepers) trong nền kinh tế số châu Âu.
Apple, trong phản hồi chính thức, khẳng định quyết định của EC "vượt quá những gì luật pháp yêu cầu" và cho rằng các thay đổi mà công ty đã triển khai thời gian qua là để "tránh bị phạt hàng ngày và vẫn đảm bảo lợi ích người dùng". Theo Apple, EC đang áp đặt cách thức điều hành App Store một cách không cần thiết và can thiệp sâu vào mối quan hệ giữa công ty và cộng đồng phát triển ứng dụng.
Về mặt kỹ thuật, Apple lập luận rằng hệ sinh thái App Store không chỉ là một chợ ứng dụng đơn thuần mà còn là một nền tảng tích hợp nhiều lớp bảo mật, tiêu chuẩn thanh toán và kiểm duyệt nội dung nhằm bảo vệ người dùng khỏi các nguy cơ gian lận và phần mềm độc hại. Do đó, việc cho phép các nhà phát triển hướng người dùng đến các nền tảng thanh toán ngoài App Store có thể làm giảm tính kiểm soát bảo mật và ảnh hưởng đến trải nghiệm người dùng.
Tuy nhiên, các nhà hoạch định chính sách EU lại nhấn mạnh rằng mục tiêu của DMA là tăng tính minh bạch, giảm chi phí cho người tiêu dùng và khơi thông cạnh tranh trong các lĩnh vực bị chi phối bởi một số ít công ty công nghệ lớn. Ủy ban cho rằng việc Apple kiểm soát hoàn toàn hệ thống phân phối ứng dụng đã tạo nên sự phụ thuộc lớn của nhà phát triển vào App Store, qua đó gây hạn chế tự do kinh doanh và nâng chi phí tiếp cận người dùng.
Căng thẳng giữa Apple và EU không phải là điều bất ngờ. Từ nhiều năm nay, EU là một trong những khu vực tiên phong trong việc xây dựng hành lang pháp lý chặt chẽ để kiểm soát các nền tảng công nghệ toàn cầu. Bên cạnh DMA, EU còn có các đạo luật bổ trợ như Đạo luật Dịch vụ Kỹ thuật số (Digital Services Act) và các quy định về quyền riêng tư, cạnh tranh và thuế. Trong khi đó, các tập đoàn công nghệ Mỹ thường bày tỏ quan ngại rằng cách tiếp cận pháp lý của EU đôi khi quá nghiêm ngặt và có thể cản trở đổi mới.
Bài kiểm tra pháp lý cho cả Apple và châu Âu
Đơn kháng cáo của Apple đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong tiến trình thực thi Đạo luật Thị trường Kỹ thuật số, vốn chỉ mới bắt đầu có hiệu lực từ tháng 3 năm 2024. Với vụ việc này, tòa án sẽ có cơ hội xem xét lần đầu tiên về tính hợp hiến, phạm vi áp dụng và cách diễn giải thực tiễn của đạo luật này. Vì vậy, đây không chỉ là một tranh chấp thương mại đơn thuần mà còn là bài kiểm tra pháp lý then chốt đối với toàn bộ hệ thống quy chế công nghệ mới của EU.
Một điểm đáng chú ý là trước thời hạn chót kháng cáo, Apple đã điều chỉnh lại chính sách App Store của mình tại thị trường châu Âu. Theo đó, công ty cho phép nhà phát triển cung cấp các phương thức thanh toán thay thế và giảm bớt một số yêu cầu kỹ thuật, trong nỗ lực tuân thủ quy định của DMA và tránh khoản phạt tiềm tàng lên đến 5% doanh thu toàn cầu mỗi ngày tương đương khoảng 50 triệu Euro/ngày. Tuy vậy, các nhà phát triển và giới quan sát cho rằng các thay đổi này vẫn còn phức tạp và có thể chưa đáp ứng đúng tinh thần mà EC kỳ vọng.
Ủy ban châu Âu hiện đang thu thập ý kiến từ cộng đồng nhà phát triển để đánh giá liệu các thay đổi mà Apple áp dụng có đủ để coi là tuân thủ DMA hay không. Nếu không, EC có thể tiếp tục yêu cầu sửa đổi hoặc áp dụng thêm hình phạt tài chính.
Về phần Apple, công ty cho rằng việc EC yêu cầu gỡ bỏ toàn bộ các hạn chế liên quan đến thông báo và dẫn link bên ngoài sẽ làm mất đi khả năng kiểm soát chất lượng và gây rủi ro cho hệ sinh thái. Trong đơn kháng cáo, Apple được cho là sẽ lập luận rằng luật pháp châu Âu nên cho phép các nền tảng linh hoạt trong việc bảo vệ quyền lợi người dùng và duy trì mô hình kinh doanh vốn đã được xây dựng trong nhiều năm.
Các chuyên gia pháp lý nhận định vụ kiện này có thể kéo dài nhiều năm và sẽ tạo ra tiền lệ cho cách các cơ quan quản lý tiếp cận vấn đề cạnh tranh trong kỷ nguyên số. Nếu Apple thắng kiện, đây sẽ là tín hiệu đáng kể cho các tập đoàn công nghệ rằng họ vẫn có không gian để bảo vệ mô hình vận hành của mình trong khuôn khổ luật pháp châu Âu. Ngược lại, nếu EC thắng, cơ quan này sẽ có thêm công cụ mạnh mẽ để tiếp tục kiểm soát các “ông lớn” công nghệ trên nhiều mặt trận, từ thương mại đến dữ liệu và quyền riêng tư.
Dù chưa rõ kết quả vụ kiện sẽ ra sao, vụ việc lần này cho thấy hai chiều tiếp cận đang tồn tại song song, một bên đặt trọng tâm vào bảo vệ người dùng và khơi thông cạnh tranh; bên còn lại lo ngại về khả năng bảo vệ mô hình kinh doanh, sáng tạo công nghệ và toàn vẹn hệ sinh thái.
Điều đáng nói là cả hai bên đều có lập luận hợp lý. EU, với tư cách là nhà lập pháp, mong muốn môi trường số minh bạch và công bằng hơn, tránh tình trạng chi phối toàn bộ hành vi người dùng. Trong khi đó, Apple, với vai trò là nhà cung cấp nền tảng, mong muốn giữ được quyền chủ động trong việc duy trì sự ổn định, bảo mật và nhất quán của sản phẩm.
Vụ kiện giữa Apple và Ủy ban châu Âu là một phần trong bức tranh lớn hơn về tương lai quản trị internet và vai trò của các nền tảng lớn trong nền kinh tế số. Trong lúc chờ đợi phán quyết từ tòa án, đây là thời điểm để cả doanh nghiệp và cơ quan quản lý cùng lắng nghe nhau nhiều hơn, nhằm tìm ra giải pháp dung hòa giữa đổi mới công nghệ và trách nhiệm xã hội trong thế giới ngày càng phụ thuộc vào dữ liệu và nền tảng số.
