Ngừng cấp kinh phí nêu chậm chuyển đổi

Năm 2015, tổ chức KHCN công lập không chuyển đổi theo Nghị định 115 sẽ bị ngừng cấp kinh phí

Báo cáo của Bộ KHCN cho biết, tính đến 31/12/2014, trong tổng số 642 tổ chức KHCN công lập đã có 488 tổ chức đã được phê duyệt Đề án thực hiện cơ chế tự chủ (đạt 76%), trong đó có 380 tổ chức thuộc các bộ, ngành và 108 tổ chức thuộc các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương. 154 tổ chức đang xây dựng hoặc đang trình cơ quan có thẩm quyền phê duyệt Đề án thực hiện cơ chế tự chủ. Bộ KHCN cho rằng, 10 năm qua, việc giao quyền tự chủ thật sự đầy đủ và đồng bộ, nêu cao trách nhiệm của tổ chức KHCN và tăng cường vai trò quản lý của cơ quan chủ quản đối với các nhiệm vụ của tổ chức KHCN công lập là giải pháp có ý nghĩa quyết định để nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động khoa học. Cụ thể, các đơn vị được giao quyền tự chủ hơn trong việc chi lương, chi hoạt động bộ máy và sử dụng các nguồn thu khác từ hợp đồng khoa học với các tổ chức, cá nhân thuộc mọi thành phần kinh tế trong nước và nước ngoài. Nhiều tổ chức KHCN có doanh thu lớn từ các hợp đồng KHCN, khẳng định được vị thế, thương hiệu của mình trên thị trường, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho cán bộ khoa học. Tuy nhiên, việc thực hiện cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm theo Nghị định 115 vẫn còn một số khó khăn, vướng mắc như: nhận thức chưa đúng và đầy đủ về cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm; thiếu sự quyết liệt và nghiêm túc trong chỉ đạo; chậm ban hành, sửa đổi, bổ sung văn bản hướng dẫn; thiếu đồng bộ của hệ thống văn bản pháp luật; hạn chế về tiềm lực của tổ chức KHCN... Điều đó khiến không ít tổ chức chưa thành công trong chuyển đổi hoặc chậm chuyển đổi. Đó cũng chính là những rào cản, khiến Nghị định 115 vẫn chưa thực sự đi vào đời sống và tạo cú hích mạnh mẽ cho việc nghiên cứu, phát triển KHCN đất nước.

Tuy nhiên, cũng theo các nhà khoa học, đến nay, hoạt động KHCN chưa thực sự trở thành động lực phát triển kinh tế - xã hội, chưa tương xứng với tiềm năng của một đội ngũ rất đông đảo các cán bộ khoa học. Bên cạnh đó, cơ chế quản lý, cơ chế tài chính còn có điểm chưa thực sự phù hợp, không ít quy hoạch, kế hoạch phát triển chưa gắn mật thiết với yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội.

Theo Phó Thủ tướng Chính phủ Vũ Đức Đam, mục đích tự chủ, tự chịu trách nhiệm trong KHCN theo Nghị định 115 không phải là để giảm chi phí mà để giảm sự lãng phí, trong hoạt động và nâng chất lượng hoạt động KHCN phát triển đi lên, khắc phục những bất cập do bao cấp một thời gian rất dài dẫn đến sử dụng không hiệu quả nguồn lực đầu tư, không tạo được động lực để các thành phần ngoài nhà nước đầu tư vào KHCN. Với cơ chế tự chủ, ngân sách nhà nước cấp cho tổ chức KHCN sẽ theo cơ chế đặt hàng thay vì theo biên chế như hiện nay. Bảo đảm việc phát triển KHCN phải công khai minh bạch từ khâu ra đề bài, đề tài, nội dung rồi quá trình nghiệm thu kết quả đến thông tin kết quả nghiên cứu trong và ngoài nước để tránh phải lặp lại các nghiên cứu được thực hiện trước đó.  Tự chủ chính là khâu quan trọng nhằm thực hiện công khai minh bạch trong nghiên cứu KHCN ở Việt Nam hiện nay. Bộ KH&CN cần nghiên cứu, xây dựng nghị định mới kèm thêm các thông tư hướng dẫn và trình Thủ tướng ban hành ngay trong năm 2015.