Ngành mía đường: Bất cập trong quan hệ mua - bán mía nguyên liệu

Nhà máy đường và người nông dân trồng mía ở Việt Nam, có thể nói là có mối quan hệ “cộng sinh”. Thế nhưng, nhìn từ góc độ lợi ích, thì mối quan hệ này chưa có cơ sở khẳng định được có sự công bằng trong khâu tiêu thụ, mua bán mía nguyên liệu, bất cập vẫn xảy ra, mà phần thiệt thòi thì luôn luôn thuộc về những người nông dân vốn bị yếu thế trong nhiều năm qua.

Theo báo cáo của các nhà máy đường, niên vụ mía đường 2020/2021, sản lượng mía nguyên liệu được các nhà máy tiêu thụ và đưa vào chế biến chỉ đạt 6.739.417 tấn (dự kiến đầu vụ là 7.498.060 tấn). Đây là vụ có sản lượng mía tiêu thụ, đưa vào chế biến thấp nhất trong 20 niên vụ mía đường gần đây tính từ vụ 1999/2000. Số lượng các nhà máy đường hoạt động cũng đã giảm xuống mức thấp nhất trong nhiều năm qua, chỉ còn 25 nhà máy hoạt động.

Tại Hội nghị Tổng kết niên vụ mía đường 2020/2021, diễn ra mới đây, do Hiệp hội Mía đường Việt Nam (VSSA), tổ chức, đại diện VSSA, cho biết: Các nguyên nhân khiến sụt giảm sản lượng mía tiêu thụ và chế biến, cũng như những bất cập nảy sinh trong mua - bán mía nguyên liệu niên vụ 2020/2021, bao gồm: Thứ nhất, là do một số vùng mía tiếp tục bị ảnh hưởng bởi hạn hán, bão lụt làm suy giảm cả diện tích lẫn năng suất và chất lượng mía.

Thứ hai, giá đường các vụ trước xuống thấp do tác động cạnh tranh quyết liệt của các loại đường giá rẻ có nguồn gốc nhập khẩu từ nước ngoài, từ lậu và gian lận thương mại. Mặc dù đầu năm 2021, khi Bộ Công Thương ban hành Quyết định 477/QĐ-BCT ngày 09/02/2021, áp dụng thuế chống bán phá giá và thuế chống trợ cấp tạm thời đối với một số sản phẩm đường mía nhập khẩu có xuất xứ từ Thái Lan, thì các nhà máy đường đã ngay lập tức nâng giá mua mía cho nông dân từ 800.000 đồng - 850.000 đồng/tấn lên mức từ 900.000 đồng - 1.100.000 đồng/tấn (tùy theo vùng), nhằm khuyến khích người nông dân duy trì diện tích trồn mía, mở rộng thêm diện tích trồng mới, từng bước khôi phục diện tích vùng mía nguyên liệu. Tuy nhiên, do là quyết định áp thuế chống bán phá giá và thuế chống tợ cấp tạm thời, thời điểm ban hành quyết định cũng rơi vào giai đoạn cuối vụ sản xuất mía không thuận lợi cho việc trồng mới cây mía ở đa số các vùng nguyên liệu, cho nên người nông dân cũng không thể ngay lập tức tăng được diện trồng mía.

Ngành mía đường: Bất cập trong quan hệ mua - bán mía nguyên liệu
Chế biến đường

Thứ ba, diện tích mía nguyên liệu giảm, nhưng vào vụ chế biến thì giá đường tăng, nên tình trạng tranh mua mía nguyên liệu giữa các nhà máy đường lại tái diễn ở nhiều vùng nguyên liệu. Trong đó, tình trạng tranh mua diễn ra gay gắt ở vùng Duyên hải Nam Trung bộ và Tây Nguyên, dẫn tới nảy sinh nhiều vấn đề tiêu cực. Một số nhà máy đường hoặc thương lái mía cạnh tranh không lành mạnh, đã dùng các chiêu “cho chữ đường”, “cho tỷ lệ tạp chất”, “cho cước vận tải”… đối với nông dân để tranh mua mía nguyên liệu. Trong khi đó, người nông dân tại một số địa phương, do nhận thức cùng với thói quen sản xuất còn bất cập, khi thu hoạch mía thường không làm sạch nguyên liệu theo đúng quy chuẩn, mà thường chấp nhận bị trừ tỷ lệ % tạp chất cao, có nơi lên tới 5% hoặc 6%, không chỉ ảnh hướng đến giá trị của cây mía và thu nhập của chính người trồng mía, mà còn ảnh hưởng tới hiệu quả chế biến của các nhà máy đường.

Đại diện VSSA, đánh giá, tình trạng tranh mua mía nguyên liệu không lành mạnh giữa các nhà máy đường thông qua “chính sách ngầm”, đã và đang gián tiếp phá vỡ mối liên kết lành mạnh giữa các nhà máy đường với người nông dân trồng mía, gây bất ổn cho sự phát triển của các vùng nguyên liệu mía tập trung.

Đặc biệt, hình thức mua mía nguyên liệu và thanh toán tiền mía giữa các nhà máy đường với người nông dân hiện nay, phổ biến nhất vẫn là căn cứ theo “chữ đường (CCS)”. Giá trị cuối cùng các nhà máy trả cho nông dân khi thu mua mía nguyên liệu phụ thuộc chủ yếu bởi chỉ số CCS và tỷ lệ tạp chất. Cụ thể, sau khi nguyên liệu mía được đưa về các nhà máy, bộ phận kiểm nghiệm chất lượng (KCS) sẽ lấy mẫu bằng cách khoan, hoặc rút ngẫu nhiên một số cây mía của từng xe mía, đem đi đánh giá tạp chất (phần ngọn quá non, bẹ lá, lá, rễ… còn dính trên cây mía) và phân tích CCS; hoặc lấy nước mía che ép đầu của từng xe/lô mía đem đi phân tích CCS; hoặc sử dụng hệ thống cận hồng ngoại (NIR) để xác định CCS theo hướng dẫn QCVN01-98:2012/BNNPTNT. Sau đó, căn cứ vào tỷ lệ tạp chất và CCS xác định được, trên cơ sở đơn giá mua mía sạch/10 CCS/tấn, các nhà máy đường sẽ tính toán và thanh toán tiền cho nông dân.

Điều đáng nói ở chỗ, toàn bộ quá trình lấy mẫu, đánh giá tạp chất và phân tích CCS, là do các nhà máy đường thực hiện. Dù trang thiết bị và quy trình phân tích đều đã được các cơ quan đo lường chất lượng kiểm tra, kiểm định định kỳ theo quy định về quản lý tiêu chuẩn đo lường chất lượng của Nhà nước, thế nhưng, qui trình lấy mẫu và đánh giá tạp chất và CCS vẫn có nhiều lỗ hổng kỹ thuật, đặc biệt là việc thực hiện không có tính độc lập, nên rất dễ dẫn đến tiêu cực, không thể đảm bảo được tính công bằng, minh bạch, ảnh hưởng trực tiếp tới lợi ích của nông dân, gián tiếp ảnh hưởng đến mối quan hệ cộng sinh giữa nhà máy đường và nông dân.

Theo khảo nghiệm của Viện Nghiên cứu Mía đường Việt Nam, thì trong tất cả các giống mía người nông dân đang trồng tại Việt Nam hiện nay, không có một giống mía nào có chữ đường dưới 10 CCS, đa số là từ 11 CCS trở lên, thậm chí có những giống đạt tới 13 hoặc 14 CCS. Tuy nhiên, báo cáo tổng kết niên vụ mía đường 2020/2021, do VSSA công bố, cho thấy, CCS bình quân mía nguyên liệu vụ này do chính các nhà máy đường đánh giá cũng vẫn chỉ ở mức 10,2 CCS.

Ông Hồ Thành Biên, một trong những nông dân được cho là xuất sắc về canh tác mía ở tỉnh Tây Ninh, than vãn: Các nhà máy đường vẫn mua mía với giá thấp hơn giá trị thực. Với trình độ canh tác của mình, cùng với việc tăng cường cải tiến, ứng dụng khoa học kỹ thuật, đẩy mạnh cơ giới hóa… để nâng cao năng suất, chất lượng, ông Biên nhận định, chữ đường mía nguyên liệu của ông phải đạt từ 11 CCS trở lên. Nhưng khi bán mía nguyên liệu, mía của ông Biên cũng chỉ được nhà máy đường đánh giá khoảng 10 CCS (hoặc nhỉnh hơn). Ông Biên cho biết, ông không tin kết quả như vậy là chính xác, nhưng nông dân không có đủ kiến thức về vấn đề này, không có đủ phương tiện kỹ thuật, điều kiện để giám sát, nên không có cách nào khác là chấp nhận kết quả đánh giá của nhà máy đường.

“Cây mía đi trước, hạt đường theo sau”, câu nói này trong ngành mía đường, chắc ai cũng hiểu. Thậm chí, cây mía còn được ví như nước, các nhà máy đường là cá, không có nước thì cá sẽ chết. Nghịch lý ở chỗ, dù có cây mía mới làm ra hạt đường, nhưng thị trường đường (giá cả) lại quyết định sự phát triển ổn định hay không của cây mía. Một chuyên gia trong ngành mía đường đã chua xót ví von rằng: Thật kỳ lạ, chữ đường CCS tại Việt Nam lại không tùy thuộc vào giống mía, mà chủ yếu phụ thuộc vào giá đường. Tức vụ nào giá đường trên thị trường tăng, nhà máy đường tiêu thụ tốt và có lời, sản lượng mía sụt giảm, thì thường CCS mía của nông dân cũng được các nhà máy đánh giá tăng lên, ngược lại giá đường giảm, thì CCS thường cũng bị đánh tụt giảm.

Chừng nào, những khúc mắc về phân tích xác định CCS, đánh giá tạp chất trong mía nguyên liệu còn chưa được minh bạch, rõ ràng, công bằng; cũng như chưa có sự chia sẻ lợi ích công bằng, hài hòa, thì chắc chắn mối quan hệ “cộng sinh” giữa nhà máy đường và người nông dân vẫn sẽ còn lỏng lẻo và dễ dàng bị phá vỡ bất cứ lúc nào. Thật bất công với người nông dân, trong khi đóng góp của cây mía để làm ra giá trị của hạt đường ước tính lên đến khoảng 65-70%, song nông dân lại luôn ở vị trí yếu thế. Ông Biên đề nghị, các nhà máy đường cần phải trung thực, minh bạch, công bằng trong qui trình đánh giá, phân tích xác định tạp chất cũng như CCS, có như vậy thì người nông dân trồng mía mới yên tâm và tin tưởng vào các nhà máy đường.

Ngọc Quỳnh
Bạn thấy bài viết này thế nào?
Kém Bình thường ★ ★ Hứa hẹn ★★★ Tốt ★★★★ Rất tốt ★★★★★

Có thể bạn quan tâm

Tin mới nhất

Giá cà phê sẽ hạ nhiệt nhờ nguồn cung vụ mới từ Brazil và Indonesia?

Giá cà phê sẽ hạ nhiệt nhờ nguồn cung vụ mới từ Brazil và Indonesia?

Giá cà phê Robusta thế giới và Việt Nam liên tục thiết lập các mức đỉnh mới trong 3 tháng đầu năm 2024 do lo ngại thiếu hụt nguồn cung.
Giá xăng dầu hôm nay ngày 28/3/2024: Xăng tăng từ 406-532 đồng/lít; giá dầu giảm

Giá xăng dầu hôm nay ngày 28/3/2024: Xăng tăng từ 406-532 đồng/lít; giá dầu giảm

Giá xăng dầu hôm nay, từ 15h ngày 28/3, theo đó mỗi lít xăng E5 RON 92 tăng 406 đồng, xăng RON 95 tăng 532 đồng; tuy nhiên giá dầu giảm.
Giá vàng trong nước bật tăng 650 ngàn, vàng SJC vượt 81 triệu đồng/lượng

Giá vàng trong nước bật tăng 650 ngàn, vàng SJC vượt 81 triệu đồng/lượng

Giá vàng trong nước hôm nay tăng mạnh theo giá thế giới, vàng SJC bán ra 81,12 triệu đồng/lượng, vàng nhẫn 999.9 bán ra tăng nhẹ lên 70,23 triệu đồng/lượng.
Thị trường hàng hóa hôm nay ngày 28/3: Lực bán áp đảo trên thị trường hàng hóa nguyên liệu thế giới

Thị trường hàng hóa hôm nay ngày 28/3: Lực bán áp đảo trên thị trường hàng hóa nguyên liệu thế giới

Số liệu từ Sở Giao dịch Hàng hóa Việt Nam (MXV) cho thấy, lực bán tiếp tục áp đảo trên thị trường hàng hoá nguyên liệu thế giới ngày hôm qua (27/3).
Giá trị thị trường ngành thực phẩm và đồ uống Việt Nam năm 2024 dự kiến tăng 10,92%

Giá trị thị trường ngành thực phẩm và đồ uống Việt Nam năm 2024 dự kiến tăng 10,92%

Doanh thu thị trường ngành F&B Việt Nam dự báo sẽ tiếp tục tăng trưởng, hướng tới giá trị đạt hơn 655 nghìn tỷ đồng vào năm 2024.

Tin cùng chuyên mục

Vượt mốc 100.000 đồng/kg, giá cà phê liệu có còn tăng thêm?

Vượt mốc 100.000 đồng/kg, giá cà phê liệu có còn tăng thêm?

Chỉ trong vòng 1 tuần, giá cà phê nội địa đã tăng 5.000 đồng, phá vỡ mọi kỷ lục trước đó. Giá cà phê tăng sốc khiến nhiều doanh nghiệp đứng ngồi không yên.
Tỷ giá Won Hàn Quốc hôm nay 28/3/2024: Đồng Won tại ngân hàng Vietinbank, NCB tăng giá bán ra

Tỷ giá Won Hàn Quốc hôm nay 28/3/2024: Đồng Won tại ngân hàng Vietinbank, NCB tăng giá bán ra

Tỷ giá Won Hàn Quốc hôm nay 28/3/2024, giá Won tại các ngân hàng tăng giảm không đồng đều. Ngân hàng TPBank tiếp tục mua Won với giá cao nhất là 17,42 VNĐ/KRW.
Tỷ giá Nhân dân tệ hôm nay 28/3/2024: Nhân dân tệ ngân hàng Vietinbank, TPBank tăng giá; CNY chợ đen giảm

Tỷ giá Nhân dân tệ hôm nay 28/3/2024: Nhân dân tệ ngân hàng Vietinbank, TPBank tăng giá; CNY chợ đen giảm

Tỷ giá Nhân dân tệ hôm nay 28/3/2024: Ngân hàng TPBank, Vietinbank, BIDV tăng giá bán Nhân dân tệ; MB giảm giá mua chuyển khoản CNY giá là 3.389,88 VNĐ/CNY.
Giá lúa gạo hôm nay ngày 28/3: Nguồn lúa ít lại, giá gạo tiếp đà giảm

Giá lúa gạo hôm nay ngày 28/3: Nguồn lúa ít lại, giá gạo tiếp đà giảm

Giá lúa gạo hôm nay ngày 28/3 tại khu vực Đồng bằng sông Cửu Long điều chỉnh giảm mạnh với gạo. Thị trường gạo giao dịch chậm, nhiều kho ngưng mua.
Giá xe máy Lead mới nhất hôm nay 28/3/2024: Xe Honda Lead 2024 lăn bánh từ 43 triệu đồng

Giá xe máy Lead mới nhất hôm nay 28/3/2024: Xe Honda Lead 2024 lăn bánh từ 43 triệu đồng

Cập nhật bảng giá xe máy Lead 2024 hôm nay 28/3, Honda Lead 2024, bản Honda Lead Tiêu chuẩn, Honda Lead bản Cao cấp, Honda Lead bản Đặc biệt, Honda Lead cũ.
Tỷ giá Euro hôm nay 28/3/2024: Đồng Euro chìm trong sắc đỏ

Tỷ giá Euro hôm nay 28/3/2024: Đồng Euro chìm trong sắc đỏ

Tỷ giá Euro hôm nay 28/3/2024, giá EUR/VND, giá Euro trên thế giới giảm. Trong nước, giá Euro vẫn chìm trong sắc đỏ, nơi bán thấp nhất 26.470 VND/EUR.
Tỷ giá AUD hôm nay 28/3/2024: Ngân hàng ACB, Vietinbank, TPBank tăng giá chiều mua đô Úc

Tỷ giá AUD hôm nay 28/3/2024: Ngân hàng ACB, Vietinbank, TPBank tăng giá chiều mua đô Úc

Hôm nay 28/3/2024, các ngân hàng tiếp tục điều chỉnh tỷ giá AUD. Ngân hàng TPBank, Vietinbank, ACB giảm tỷ giá đô Úc chiều mua.
Điểm tin kinh tế - thị trường ngày 28/3/2024: Giá vàng nhẫn và vàng miếng đều tăng cao

Điểm tin kinh tế - thị trường ngày 28/3/2024: Giá vàng nhẫn và vàng miếng đều tăng cao

Điểm tin kinh tế - thị trường ngày 28/3: Giá vàng nhẫn, vàng miếng đều tăng cao; từ ngày 5/5, thu phí không dừng tại 5 sân bay; giá xăng trong nước dự báo tăng…
Giá heo hơi hôm nay ngày 28/3/2024: Tiếp tục giảm nhẹ tại miền Bắc

Giá heo hơi hôm nay ngày 28/3/2024: Tiếp tục giảm nhẹ tại miền Bắc

Giá heo hơi hôm nay ngày 28/3/2024 đà giảm nhẹ vẫn diễn ra tại khu vực miền Bắc.
EU hoãn quy định về chống phá rừng, cà phê Việt Nam được lợi gì?

EU hoãn quy định về chống phá rừng, cà phê Việt Nam được lợi gì?

Các chuyên gia nhận định tích cực cho ngành cà phê từ việc EU tạm thời thay đổi đánh giá rủi ro phá rừng, với 7 mặt hàng nông nghiệp.
Giá thép hôm nay ngày 28/3/2024: Trên sàn giao dịch giảm; thị trường trong nước duy trì ổn định

Giá thép hôm nay ngày 28/3/2024: Trên sàn giao dịch giảm; thị trường trong nước duy trì ổn định

Giá thép hôm nay ngày 28/3/2024: Giá thép hôm nay trên Sàn giao dịch Thượng Hải giảm 31 nhân dân tệ/tấn; Thị trường trong nước duy trì ổn định.
Giá gas hôm nay ngày 28/3/2024: Mở đầu phiên giao dịch với 1,71 USD/mmTBU

Giá gas hôm nay ngày 28/3/2024: Mở đầu phiên giao dịch với 1,71 USD/mmTBU

Giá gas hôm nay ngày 28/3/2024, vào đầu giờ sáng (giờ Việt Nam), giá gas giảm 0,06% ở mức 1,71 USD/mmBTU đối với hợp đồng khí gas tự nhiên giao tháng 5/2024.
Tỷ giá Yen Nhật hôm nay 28/3/2024: Tỷ giá Yen Nhật tiếp tục suy yếu, chạm mức thấp nhất trong 34 năm

Tỷ giá Yen Nhật hôm nay 28/3/2024: Tỷ giá Yen Nhật tiếp tục suy yếu, chạm mức thấp nhất trong 34 năm

Tỷ giá Yen Nhật hôm nay 28/3/2024: Tỷ giá Yen Nhật chạm mức thấp nhất trong 34 năm, trong khi đó, tỷ giá Yen chợ đen đảo chiều tăng nhẹ.
Tỷ giá USD hôm nay 28/3/2024: USD tăng phiên thứ hai liên tiếp

Tỷ giá USD hôm nay 28/3/2024: USD tăng phiên thứ hai liên tiếp

Tỷ giá USD hôm nay 28/3/2024, USD VCB tiếp đà ngang giá, trong khi đó, USD thế giới tăng phiên thứ hai liên tiếp, vững vàng ở mức trên 104 điểm.
Giá cà phê hôm nay, 28/3/2024: Giá cà phê trong nước lập đỉnh mới

Giá cà phê hôm nay, 28/3/2024: Giá cà phê trong nước lập đỉnh mới

Cập nhật giá cà phê hôm nay 28/3/2024, giá cà phê trực tuyến, cà phê Tây Nguyên, cà phê Lâm Đồng, cà phê Kon Tum, cà phê nhân, cà phê Arabica hôm nay 28/3/2024.
Giá vàng hôm nay 28/3/2024: Vàng trong nước, thế giới đồng loạt tăng dữ dội

Giá vàng hôm nay 28/3/2024: Vàng trong nước, thế giới đồng loạt tăng dữ dội

Giá vàng hôm nay 28/3/2024: Vàng SJC tiếp tục tăng gần 1 triệu đồng mỗi lượng, vàng thế giới tiếp đà tăng dữ dội tiến sát mức đỉnh lịch sử 2.200 USD/ounce.
Thông báo nghỉ giao dịch một số mặt hàng tại Sở Giao dịch Hàng hóa Việt Nam ngày 26/03/2024

Thông báo nghỉ giao dịch một số mặt hàng tại Sở Giao dịch Hàng hóa Việt Nam ngày 26/03/2024

Sở Giao dịch Hàng hóa Việt Nam (MXV) đã thông báo lịch nghỉ giao dịch của một số mặt hàng hiện đang niêm yết giao dịch tại MXV.
Thị trường nông sản chờ đón gì trước 2 báo cáo quan trọng của Bộ Nông nghiệp Mỹ?

Thị trường nông sản chờ đón gì trước 2 báo cáo quan trọng của Bộ Nông nghiệp Mỹ?

Giá nguyên liệu thức ăn chăn nuôi đã lao dốc mạnh trong quý I/2024, đối lập với diễn biến của phần lớn các loại hàng hoá cơ bản khác.
Thiếu hụt nguồn cung đẩy giá ca cao tăng kỷ lục

Thiếu hụt nguồn cung đẩy giá ca cao tăng kỷ lục

Thế giới đang phải đối mặt với tình trạng thiếu hụt nguồn cung ca cao nhất trong hơn 60 năm, người tiêu dùng có thể thấy tác động trực tiếp vào cuối năm.
Giá xăng dầu dự báo tăng nhẹ trong kỳ điều hành ngày mai 28/3/2024

Giá xăng dầu dự báo tăng nhẹ trong kỳ điều hành ngày mai 28/3/2024

Giá xăng trong nước tại kỳ điều hành ngày mai (28/3) được dự báo tăng nhẹ. Giá dầu dự báo có khả năng giảm nhẹ.
Xem thêm
Mobile VerionPhiên bản di động