Luật Hàng không dân dụng Việt Nam (sửa đổi) quy định về hoạt động hàng không dân dụng bao gồm: Các quy định về tàu bay, cảng hàng không, nhân viên hàng không, hoạt động bay, vận tải hàng không thương mại, hàng không chung, hàng không chuyên dùng, an toàn hàng không, an ninh hàng không, trách nhiệm dân sự và các hoạt động khác có liên quan đến hàng không dân dụng...
Ngành hàng không cần cam kết mạnh mẽ cho giảm phát thải
Đóng góp ý kiến vào dự án Luật Hàng không dân dụng Việt Nam (sửa đổi), đại biểu Tạ Đình Thi - Đoàn ĐBQH TP. Hà Nội khẳng định, dự án Luật đã tiếp cận nhiều vấn đề quan trọng, từ quản lý nhà nước đến các quy định cụ thể về an toàn, an ninh và trách nhiệm dân sự. Đặc biệt, dự án Luật đã dành một điều (Điều 9) quy định về bảo vệ môi trường và lần đầu tiên đưa vào khái niệm "Nhiên liệu hàng không bền vững - SAF" (khoản 24 Điều 2), thể hiện tầm nhìn hướng tới sự phát triển bền vững của ngành.
Đại biểu Tạ Đình Thi - đoàn TP. Hà Nội. Ảnh: QH
Quan tâm về vấn đề giảm phát thải và thực hiện cam kết Net Zero vào năm 2050, đại biểu Tạ Đình Thi nhấn mạnh, ngành hàng không là huyết mạch giao thông, một động lực quan trọng cho tăng trưởng kinh tế, kết nối thương mại toàn cầu và du lịch. Tuy nhiên, đây cũng là một trong những ngành khó giảm phát thải nhất. Trên phạm vi toàn cầu, ngành hàng không đóng góp khoảng 2-3% tổng lượng phát thải CO2.
Theo đại biểu Tạ Đình Thi, cộng đồng quốc tế đã và đang có những bước tiến quan trọng để "xanh hóa" ngành hàng không. Có thể kể đến Cơ chế thị trường carbon (CORSIA) do Tổ chức Hàng không dân dụng quốc tế (ICAO) thiết lập; việc đầu tư mạnh mẽ vào nhiên liệu hàng không bền vững (SAF); cải tiến công nghệ và quản lý khai thác.
Tại Việt Nam, mặc dù còn non trẻ, ngành hàng không cũng đã có những bước đi đầu tiên như thí điểm một số chuyến bay sử dụng hỗn hợp SAF, nghiên cứu cải tiến cơ chế vận hành. Tuy nhiên, theo đại biểu, các nỗ lực này vẫn còn rời rạc và chưa có một hành lang pháp lý đủ mạnh để thúc đẩy đồng bộ.
Trong dự án Luật đã đề cập đến SAF và các chính sách ưu đãi tại Điều 5, tuy vậy, các quy định này vẫn mang tính định hướng. Để biến cam kết Net Zero 2050 của Việt Nam thành hành động cụ thể trong ngành hàng không, cần có những bước đi mạnh mẽ và rõ ràng hơn ngay trong Luật. Do vậy, đại biểu Tạ Đình Thi đề xuất:
Thứ nhất, dự án Luật nên quy định giao Chính phủ hoặc cơ quan có thẩm quyền xây dựng một Lộ trình quốc gia về phát triển và sử dụng nhiên liệu hàng không bền vững với các mục tiêu cụ thể, tăng dần theo từng giai đoạn về tỷ lệ pha trộn SAF bắt buộc đối với các hãng hàng không khai thác tại Việt Nam, bắt đầu từ một mức nhất định sau năm 2030.
Toàn cảnh phiên thảo luận tại hội trường chiều 12/11. Ảnh: QH
Thứ hai, về cơ chế hỗ trợ toàn diện, các chính sách ưu đãi về thuế, tín dụng, đất đai (tại khoản 6 Điều 5) cần được chi tiết hóa, không chỉ cho việc sử dụng mà còn cho cả nghiên cứu, sản xuất, nhập khẩu và phát triển hạ tầng cung ứng SAF trong nước. Điều này sẽ tạo ra thị trường ổn định và khuyến khích các nhà đầu tư.
Thứ ba, đa dạng hóa giải pháp giảm carbon: Ngoài SAF, dự thảo Luật nên khuyến khích mạnh mẽ việc áp dụng các công nghệ và giải pháp khác như tối ưu hóa hoạt động bay, sử dụng máy bay thế hệ mới tiết kiệm nhiên liệu và đầu tư vào các dự án bù trừ carbon trong nước.
Thứ tư, đẩy mạnh áp dụng công nghệ và quy trình vận hành xanh: Dự án Luật cần khuyến khích các hãng hàng không, cảng hàng không đầu tư vào đội tàu bay hiện đại, tiết kiệm nhiên liệu; ứng dụng các công nghệ quản lý giao thông hàng không (ATM) tiên tiến để rút ngắn lộ trình bay, giảm thời gian chờ đợi và sử dụng năng lượng tái tạo cho các hoạt động mặt đất.
Thứ năm, chuẩn bị tham gia các cơ chế giảm phát thải toàn cầu: Dự án Luật cần tạo cơ sở pháp lý để Việt Nam chủ động tham gia đầy đủ và hiệu quả vào các cơ chế như CORSIA, bảo đảm lợi ích cho các hãng hàng không Việt Nam đồng thời thể hiện trách nhiệm của quốc gia.
Đại biểu Tạ Đình Thi cho rằng, việc bổ sung các quy định cụ thể về kết nối liên phương thức và một lộ trình rõ ràng để đạt mục tiêu Net Zero sẽ không chỉ giúp hoàn thiện dự án Luật mà còn bảo đảm tuân thủ các cam kết quốc tế, thúc đẩy cơ hội để ngành hàng không Việt Nam chuyển mình, nâng cao năng lực cạnh tranh, hội nhập bền vững với thế giới.
Đưa khái niệm hàng không bền vững vào luật
Cũng liên quan đến vấn đề trên, đại biểu Thạch Phước Bình (đoàn Vĩnh Long) đánh giá cao lần đầu tiên đưa vào khái niệm SAF vào luật (tại khoản 24 Điều 2 của dự thảo), thể hiện tầm nhìn hướng tới sự phát triển bền vững của ngành.
Tuy nhiên, đại biểu Thạch Phước Bình đề nghị dự thảo Luật bổ sung khái niệm “nhiên liệu hàng không bền vững” vào phần giải thích từ ngữ, đồng thời giao Chính phủ ban hành lộ trình sử dụng nhiên liệu sạch trong ngành hàng không. Cụ thể, có thể đặt mục tiêu tối thiểu 1% từ năm 2026, tăng lên 3-5% vào năm 2030, phù hợp với xu thế quốc tế.
Đại biểu Thạch Phước Bình - đoàn Vĩnh Long. Ảnh: QH
Đồng thời, cần có một cơ chế hỗ trợ toàn diện các chính sách ưu đãi về thuế, tín dụng, đất đai quy định tại khoản 6 Điều 5; cần được chi tiết hóa và không chỉ cho việc sử dụng mà còn cho cả nghiên cứu, sản xuất, nhập khẩu và phát triển hạ tầng cung ứng SAF trong nước. Theo đại biểu, điều này sẽ tạo ra thị trường ổn định và khuyến khích các nhà đầu tư.
Bên cạnh đó, đa dạng hóa giải pháp giảm carbon. Ngoài SAF, dự thảo luật nên khuyến khích mạnh mẽ việc áp dụng các công nghệ và giải pháp khác như tối ưu hóa hoạt động bay, sử dụng máy bay thế hệ mới, tiết kiệm nhiên liệu và đầu tư vào các dự án bù trừ carbon trong nước.
Đẩy mạnh áp dụng công nghệ và quy trình vận hành xanh, theo đó dự thảo luật cần khuyến khích các hãng hàng không, cảng hàng không đầu tư vào đội bay hiện đại, tiết kiệm nhiên liệu, ứng dụng các công nghệ quản lý giao thông, hàng không tiên tiến để rút ngắn lộ trình bay, giảm thời gian chờ đợi và sử dụng năng lượng tái tạo cho các hoạt động mặt đất.
Cuối cùng, theo đại biểu, để chuẩn bị tham gia vào các cơ chế giảm phát thải toàn cầu, dự thảo luật cần có cơ sở pháp lý để Việt Nam chủ động tham gia đầy đủ và hiệu quả vào các cơ chế như CORSIA (Cơ chế giảm và bù đắp các bon đối với các chuyến bay quốc tế), bảo đảm lợi ích cho các hãng hàng không Việt Nam, đồng thời thể hiện trách nhiệm của quốc gia.
Đại biểu Thạch Phước Bình nhấn mạnh, việc bổ sung các quy định cụ thể về kết nối liên phương thức vận tải và một lộ trình rõ ràng để đạt mục tiêu Net Zero vào năm 2050 không chỉ giúp hoàn thiện dự thảo luật, mà còn bảo đảm tuân thủ các cam kết quốc tế, thúc đẩy cơ hội để ngành hàng không Việt Nam chuyển mình, nâng cao năng lực cạnh tranh, hội nhập bền vững với thế giới.
