Ngành Công Thương: Hoạt động khoa học và công nghệ đi theo hướng trọng tâm, trọng điểm

Nâng cao hiệu quả của hoạt động khoa học

Hoạt động khoa học và công nghệ (KH&CN) giai đoạn 2016 - 2020 được Bộ Công Thương triển khai bám sát định hướng chỉ đạo của Đảng, Nhà nước về phát triển KH&CN phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa - hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế; Chiến lược KH&CN quốc gia giai đoạn 2011 - 2020, đặc biệt là việc tổ chức thực hiện đã tập trung vào cụ thể hóa các mục tiêu, nhiệm vụ trong Chiến lược phát triển KH&CN ngành Công Thương giai đoạn 2011 - 2020.

Khoa học và công nghệ đã đóng góp quan trọng trong tăng trưởng ngành Công Thương (Ảnh: Cấn Dũng)

Ông Trần Việt Hòa, Vụ trưởng Vụ Khoa học và Công nghệ (Bộ Công Thương) cho biết: Việc triển khai các hoạt động KH&CN tiếp tục đi theo các hướng trọng tâm, ưu tiên gắn với các Chương trình KH&CN cấp quốc gia, đã được phê duyệt cho giai đoạn đến năm 2020 trong các lĩnh vực: Công nghiệp công nghệ cao, công nghệ sinh học, nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm hàng hóa ngành công nghiệp, các dự án KH&CN thuộc Chương trình phát triển sản phẩm quốc gia.

Cũng trong giai đoạn này, nhiều chương trình/đề án mới và tiếp tục thực hiện giai đoạn mới đã được Vụ KH&CN thiết kế, xây dựng trình Bộ trưởng, Thủ tướng Chính phủ phê duyệt; trở thành định hướng quan trọng, xuyên suốt trong công tác triển khai các hoạt động KH&CN của Vụ trong giai đoạn vừa qua, đảm bảo tính trọng tâm, trọng điểm.

Trong giai đoạn 2016 - 2020, Vụ đã quản lý và phân bổ ngân sách KH&CN của cả giai đoạn là 1.775.570 triệu đồng, tăng 13% so với tổng kinh phí giai đoạn 2011-2015; tỷ lệ tương đối đồng đều giữa nhóm hoạt động KH&CN cấp quốc gia và cấp Bộ; đã huy động được sự tham gia của đông đảo và đa dạng nhiều đối tượng. Trong đó, chiếm tỷ trọng lớn nhất là các tổ chức KH&CN của Bộ (44%); tỷ lệ các tập đoàn/tổng công ty, doanh nghiệp tham gia có xu hướng tăng (chiếm 26%), tiếp theo là khối các viện nghiên cứu ngoài Bộ (chiếm 10%), các trường đào tạo trong và ngoài Bộ (chiếm 6%); các đơn vị thuộc khối chiến lược, chính sách (chiếm 5%) và mức phân bổ thấp nhất dành cho các đơn vị là hiệp hội, trung tâm trong và ngoài ngành (3%). Đặc biệt, đã huy động được sự tham gia tích của các doanh nghiệp ở cả vai đơn vị chủ trì thực hiện nhiệm vụ cũng như đơn vị ứng dụng các kết quả chuyển giao từ các đơn vị nghiên cứu; góp phần quan trọng nâng cao hiệu quả của hoạt động KH&CN của Bộ cũng như toàn ngành.

Các nhiệm vụ tập trung vào hỗ trợ doanh nghiệp ứng dụng, đổi mới công nghệ, quản trị sản xuất, phát triển sản phẩm theo chuỗi giá trị để tạo ra sản phẩm, hàng hóa thương hiệu Việt Nam có giá trị gia tăng và tính cạnh tranh cao trên thị trường. Nhiều công trình nghiên cứu khoa học đã đạt được những giải thưởng cao, có ý nghĩa to lớn trong phát triển kinh tế - xã hội cũng như tạo lập vị thế về khoa học của Việt Nam trong khu vực và quốc tế. Việc ứng dụng các kết quả nghiên cứu đã góp phần tạo ra nhiều sản phẩm mang tầm khu vực và quốc tế trong nhiều lĩnh vực thuộc ngành Công Thương phục vụ nhu cầu trong nước và xuất khẩu.

Thu hoạch “trái ngọt”

Dấu ấn trong hoạt động KH&CN ngành Công Thương được thể hiện trong nhiều ngành, lĩnh vực như: Trong lĩnh vực thăm dò, khai thác và chế biến dầu khí, nhiều công nghệ mới, tiên tiến nhất trong lĩnh vực dầu khí của thế giới đã được áp dụng, đem lại sự phát triển mạnh mẽ cho ngành. Không những ứng dụng và làm chủ được công nghệ hiện đại trên thế giới, cùng với các đơn vị nghiên cứu, tư vấn có năng lực trong nước, nhiều doanh nghiệp dầu khí Việt Nam đã nghiên cứu, chế tạo và triển khai thành công những công trình mang lại hiệu quả kinh tế và ý nghĩa mang tầm khu vực và thế giới.

Trong lĩnh vực khai thác và chế biến khoáng sản, việc nghiên cứu, đầu tư đổi mới công nghệ đã góp phần tăng sản lượng than toàn ngành bình quân 9,4%/năm. Trong khai thác hầm lò, mức độ cơ giới hóa và hiện đại hóa được nâng cao thông qua việc ứng dụng các công nghệ mới: Sử dụng vì chống tiên tiến giá khung, giá xích, giàn chống tự hành; khấu than bằng máy khấu, máy bào; đào lò bằng máy khoan tự hành kết hợp với xúc bốc, máy đào lò liên hợp, các loại vì neo bê tông cốt thép, bê tông phun, neo chất dẻo, neo cáp trong đào và chống giữ đường lò;

Hay trong lĩnh vực năng lượng điện, các doanh nghiệp đã đặc biệt chú trọng đổi mới công nghệ, thiết bị thông qua nhập khẩu, làm chủ công nghệ mới, tiên tiến của nước ngoài để phục vụ phát triển nguồn điện, lưới điện, hệ thống điều khiển - điều độ - thông tin - viễn thông điện lực trong nước. Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) đã hoàn thành việc triển khai nhiều chương trình/dự án đầu tư, ứng dụng đổi mới công nghệ hiện đại, giúp việc vận hành hệ thống điện của Việt Nam tiếp cận trình độ các nước tiên tiến trên thế giới...

Trong lĩnh vực cơ khí chế tạo, việc ứng dụng thành công các kết quả nghiên cứu khoa học trong lĩnh vực cơ khí chế tạo đã khẳng định năng lực, vị thế và vai trò của tổ chức KH&CN ngành Công Thương trong bối cảnh hội nhập và phát triển. Điển hình như: công trình “Nghiên cứu, thiết kế, chế tạo, tổ hợp và đưa vào vận hành hệ thống bốc dỡ, vận chuyển than cho nhà máy nhiệt điện đốt than có công suất tổ máy đến khoảng 600 MW” do Viện Nghiên cứu Cơ khí thực hiện, đã áp dụng thành công…;

Bên cạnh đó, trong lĩnh vực hóa dược, việc nghiên cứu và ứng dụng KH&CN trong lĩnh vực công nghiệp hóa dược đã mang lại những giá trị thiết thực với nhiều kết quả nghiên cứu được thương mại hóa, cho sản phẩm có chất lượng tương đương hàng nhập khẩu và giá cả cạnh tranh. Một số sản phẩm điển hình được thương mại hóa từ kết quả nghiên cứu khoa học như: Viên nang mềm Cebraton có tác dụng hoạt huyết dưỡng não (được sản xuất và thương mại hóa bởi Công ty Traphaco); sản phẩm thuốc an thần ASAKOYA điều trị mất ngủ (Công ty Dược phẩm Mediplantex)…

Đặc biệt, trong lĩnh vực công nghệ sinh học, Bộ Công Thương đã đạt được nhiều thành công trong việc triển khai các nhiệm vụ, dự án KH&CN nhằm thúc đẩy việc ứng dụng các công nghệ vi sinh, công nghệ enzyme, protein để phát triển ngành công nghiệp chế biến. Nhiều sản phẩm mới có chất lượng tốt, giá cả cạnh tranh (giảm khoảng 60-70%) so với giá sản phẩm nhập ngoại cùng loại, dần chiếm lĩnh được thị trường tiêu dùng Việt Nam. Thành công từ các hoạt động nghiên cứu, ứng dụng KH&CN trong giai đoạn vừa qua là tiền đề quan trọng để Đảng và Chính phủ tiếp tục đẩy mạnh và phát triển ngành công nghiệp sinh học.

Ngoài ra, thông qua triển khai “Chương trình phát triển một số ngành công nghiệp công nghệ cao”, đã giúp các doanh nghiệp làm chủ, phát triển công nghệ cao, áp dụng/ứng dụng trực tiếp vào hoạt động sản xuất đã làm tăng hiệu quả, đặc biệt là nâng cao chất lượng sản phẩm trong khi giảm được giá thành khi so sánh với các sản phẩm nhập ngoại, nâng cao khả năng cạnh tranh của sản phẩm tạo ra, từ đó nâng cao năng lực cạnh tranh và vị thế của doanh nghiệp…

Đáng chú ý, việc ứng dụng, thương mại hóa kết quả nghiên cứu khoa học, ứng dụng đổi mới công nghệ của các doanh nghiệp đã không ngừng được cải thiện ở tất cả các nhóm quy mô, thành phần sở hữu, tỷ lệ doanh nghiệp tham gia hoạt động đổi mới công nghệ ngày càng cao; hơn 70% doanh nghiệp có hoạt động R&D bắt đầu từ 10 năm trở lại đây, 89,2% doanh nghiệp tự bỏ vốn để thực hiện các hoạt động R&D…

Ông Trần Việt Hòa khẳng định: Khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo đã đóng góp quan trọng trong tăng trưởng ngành, giúp thực hiện thành công các mục tiêu Chiến lược phát triển ngành Công Thương giai đoạn 2011 - 2020. Kết quả và những thành công trong việc đưa KH&CN vào phục vụ yêu cầu phát triển của doanh nghiệp, của ngành trong giai đoạn vừa qua đã có được từ những nỗ lực và liên tục đổi mới trong công tác quản lý và tổ chức thực hiện các hoạt động KH&CN của ngành Công Thương.