Nâng cao nhận thức để giảm cháy nổ từ sự cố điện

Đó là ý kiến của các chuyên gia tại Hội thảo khoa học quốc gia với chủ đề “Bảo đảm an toàn điện góp phần phòng cháy, chữa cháy ở Việt Nam” diễn ra vào chiều 26/12 tại Hà Nội, do Trường Đại học Điện lực và Học viện Cảnh sát nhân dân phối hợp tổ chức.

Phòng cháy, chữa cháy phải là phong trào toàn dân

Chia sẻ với phóng viên Báo Công Thương, Trung tướng, GS.TS Trần Minh Hưởng - Giám đốc Học viện Cảnh sát nhân dân - cho biết: Mặc dù Đảng, Nhà nước, lãnh đạo Bộ Công an, các bộ, ngành đã rất quan tâm, song thực tế cho thấy, số vụ cháy, nổ hằng năm vẫn tăng, thiệt hại về người và tài sản chưa được kéo giảm tương xứng. Nguyên nhân xuất phát từ nhiều yếu tố, trong đó có tốc độ đô thị hóa nhanh, di dân cơ học, mật độ dân cư lớn và đặc biệt là công tác phòng cháy, chữa cháy ở một số nơi chưa theo kịp yêu cầu thực tiễn.

Theo thống kê của lực lượng chức năng, phần lớn các vụ cháy có nguyên nhân từ sự cố hệ thống, thiết bị điện trong sinh hoạt gia đình và có xu hướng gia tăng. Trong 11 tháng đầu năm 2025, cả nước xảy ra 2.865 vụ cháy, làm chết 83 người, bị thương 78 người, thiệt hại về tài sản ước tính trên 760 tỷ đồng. Trong số các vụ đã làm rõ nguyên nhân, sự cố điện chiếm tỷ lệ rất lớn. Những con số này cho thấy yêu cầu cấp thiết phải tiếp tục đẩy mạnh phong trào toàn dân tham gia phòng cháy, chữa cháy gắn với bảo đảm an toàn điện từ cơ sở.

Trung tướng, GS.TS Trần Minh Hưởng khẳng định, phòng cháy, chữa cháy không chỉ là nhiệm vụ của lực lượng chuyên trách, mà là vấn đề của toàn dân, đòi hỏi sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, các cơ quan nhà nước, tổ chức xã hội, doanh nghiệp và từng công dân.

Được biết, Học viện Cảnh sát đã tổ chức lực lượng hơn 150 cán bộ, giảng viên, chuyên gia tham gia trực tiếp công tác tuyên truyền, đào tạo, tập huấn về phòng cháy, chữa cháy, đồng thời Học viện đã tổ chức nhiều hội nghị, hội thảo khoa học, các lớp tập huấn, tuyên truyền pháp luật cho cán bộ, chiến sĩ, cho nhân dân, doanh nghiệp và hệ thống trường học trên địa bàn Hà Nội cũng như nhiều địa phương trong cả nước.

Theo Trung tướng Trần Minh Hưởng, mỗi cán bộ, chiến sĩ công an phải trở thành một tuyên truyền viên, một lực lượng trực tiếp trên mặt trận phòng, chống cháy, nổ. Mặc dù hiệu quả công tác tuyên truyền khó đo đếm bằng con số cụ thể, nhưng đã góp phần quan trọng nâng cao nhận thức, kỹ năng và trách nhiệm của quần chúng nhân dân, qua đó nâng cao hiệu quả phòng, chống cháy, nổ trên phạm vi toàn xã hội.

Đồng thuận với ý kiến của Trung tướng Trần Minh Hưởng, PGS.TS Đinh Văn Châu - Hiệu trưởng Trường Đại học Điện lực - nhấn mạnh, để công tác phòng cháy chữa cháy thực sự hiệu quả và bền vững, cần xây dựng được thế trận phòng cháy, chữa cháy toàn dân, với sự tham gia đồng bộ của các cấp, ngành, tổ chức, doanh nghiệp và mỗi người dân.

Thực tế những năm qua cho thấy, nhiều vụ cháy, nổ nghiêm trọng đã gây thiệt hại đặc biệt lớn về người và tài sản, để lại hậu quả lâu dài đối với từng gia đình và toàn xã hội. “Dưới góc độ kỹ thuật, có thể khẳng định, sự cố điện là một trong những nguyên nhân chủ yếu dẫn đến các vụ cháy, nổ trong nhiều lĩnh vực, từ dân sinh đến sản xuất, kinh doanh”, PGS.TS Đinh Văn Châu chia sẻ.

Theo PGS.TS Đinh Văn Châu, để bảo đảm an toàn điện và phòng cháy, chữa cháy, bên cạnh việc đẩy mạnh truyền thông nhằm nâng cao nhận thức của cộng đồng và xã hội, cần triển khai đồng bộ nhóm giải pháp ứng dụng khoa học - công nghệ, tận dụng các tiến bộ kỹ thuật để nhận diện sớm, kiểm soát và hạn chế nguy cơ cháy, nổ do sự cố điện, đồng thời hỗ trợ hiệu quả cho công tác chữa cháy.

Cần đổi mới công tác truyền thông

Ở góc nhìn khác, ông Trịnh Văn Thuận - Phó Cục trưởng Cục Kỹ thuật An toàn và Môi trường công nghiệp, Bộ Công Thương - cho rằng, cần phải đổi mới cách thức tuyên truyền theo hướng nâng cao nhận thức, trách nhiệm của người dân và người sử dụng điện trong việc bảo đảm an toàn khi sử dụng điện. Đến năm 2025, hệ thống pháp luật liên quan đến an toàn điện và phòng cháy, chữa cháy cơ bản đã được hoàn thiện. Bộ Công an đã trình Chính phủ ban hành Nghị định 105/2025/NĐ-CP hướng dẫn Luật Phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ, trong đó quy định rõ trách nhiệm của người sử dụng điện.

Ông Trịnh Văn Thuận nhấn mạnh, Bộ Công Thương đã trình Chính phủ ban hành Nghị định số 62/2025/NĐ-CP quy định chi tiết thi hành Luật Điện lực về bảo vệ công trình điện lực và an toàn trong lĩnh vực điện lực. Điểm mới quan trọng của Nghị định là lần đầu tiên xác lập đầy đủ, cụ thể trách nhiệm của đơn vị bán điện và người sử dụng điện trong việc bảo đảm an toàn hệ thống điện, qua đó tạo cơ sở pháp lý rõ ràng để phòng ngừa, kiểm soát và giảm thiểu các nguy cơ mất an toàn, đặc biệt là cháy, nổ do sự cố điện.

Cùng với đó, hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật về thiết bị và hệ thống điện ngày càng hoàn thiện, từ quy chuẩn hệ thống điện trong nhà ở, công trình công cộng đến quy chuẩn đối với các thiết bị điện dân dụng. Khi đã có quy chuẩn, việc áp dụng là bắt buộc, tạo căn cứ pháp lý rõ ràng để các tổ chức, cá nhân tuân thủ nghiêm các yêu cầu về an toàn điện.

Đáng chú ý, Bộ Công Thương đã xây dựng Chương trình quốc gia về an toàn trong sử dụng điện và đang trình Thủ tướng Chính phủ xem xét, phê duyệt. Khi chương trình được ban hành, đây sẽ là cơ sở quan trọng để các bộ, ngành, địa phương triển khai đồng bộ các nhóm giải pháp, từ hoàn thiện cơ chế, chính sách, đẩy mạnh nghiên cứu khoa học, ứng dụng công nghệ đến tuyên truyền, giáo dục và nâng cao nhận thức cho người dân.

Trong thời gian tới, việc nghiên cứu, ứng dụng các thiết bị điện thông minh có khả năng giám sát, cảnh báo sớm sự cố điện sẽ được thúc đẩy, từng bước chuyển từ khuyến khích sang bắt buộc áp dụng. Đây được xem là giải pháp căn cơ nhằm phát hiện sớm, phòng ngừa nguy cơ cháy, nổ từ sự cố điện - nguyên nhân chủ yếu gây cháy hiện nay.

Còn theo Đại tá Nguyễn Phong Thịnh - Phó Cục trưởng Cục V05 - cho rằng, qua thực tiễn triển khai, công tác tuyên truyền, xây dựng phong trào toàn dân tham gia phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ đã được thực hiện đồng bộ, ngày càng đi vào nền nếp. Nội dung tuyên truyền ngày càng cụ thể, thiết thực, bám sát đặc điểm từng địa bàn, loại hình cơ sở; tập trung vào các nguy cơ cháy phổ biến trong sinh hoạt, sản xuất, kinh doanh nhỏ lẻ, đặc biệt là việc sử dụng thiết bị điện an toàn. Việc phối hợp với các cơ quan báo chí, truyền thông đã góp phần lan tỏa mạnh mẽ thông điệp “lấy phòng ngừa là chính”, đưa công tác phòng cháy, chữa cháy đến gần hơn với đời sống nhân dân.

Đến nay, toàn quốc đã xây dựng hơn 56.000 tổ liên gia an toàn phòng cháy, chữa cháy và gần 62.000 điểm chữa cháy công cộng, tạo điều kiện để người dân trực tiếp tham gia phòng ngừa, phát hiện và xử lý sự cố cháy ngay từ ban đầu.

Để tiếp tục phát huy hiệu quả phong trào toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc gắn với bảo đảm an toàn điện và phòng ngừa cháy, nổ từ cơ sở, Đại tá Nguyễn Phong Thịnh cho rằng, cần tập trung vào 4 nhóm giải pháp trọng tâm: phát huy vai trò lãnh đạo, trách nhiệm người đứng đầu; đổi mới mạnh mẽ nội dung, hình thức tuyên truyền theo hướng lấy người dân làm trung tâm; củng cố lực lượng nòng cốt và điều kiện bảo đảm ở cơ sở; đồng thời xây dựng, nhân rộng các mô hình điển hình, bảo đảm thực chất, tránh hình thức. Qua đó, từng bước hình thành thói quen tự giác chấp hành pháp luật về an toàn điện và phòng cháy, chữa cháy trong cộng đồng dân cư.