Nâng cao năng lực đổi mới sáng tạo nội sinh
Chỉ số Đổi mới sáng tạo toàn cầu (GII) của WIPO phản ánh sức mạnh tri thức, khoa học và công nghệ, là thước đo cạnh tranh của mỗi quốc gia.
Hằng năm, khi Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới (WIPO) công bố Chỉ số Đổi mới sáng tạo toàn cầu (GII), các quốc gia đều nhìn vào đó để thấy bức tranh phát triển dựa trên tri thức, khoa học và công nghệ của các nước.
Chỉ số này đã trở thành công cụ tham chiếu quan trọng, giúp nhận diện điểm mạnh, điểm yếu, từ đó hoạch định chính sách, phân bổ nguồn lực và tạo động lực cải cách. Những quốc gia có bước tiến nhanh trên bảng xếp hạng đều coi đổi mới sáng tạo là yếu tố then chốt, giúp nền kinh tế phục hồi sau khó khăn, duy trì tăng trưởng bền vững và nâng cao khả năng cạnh tranh.
Trong khuôn khổ chuyến thăm và làm việc tại Việt Nam từ 25 - 26/9/2025, ông Daren Tang, Tổng Giám đốc Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới (WIPO) tham quan các mô hình công nghệ của sinh viên Học viện Bưu chính viễn thông.
Thực tế, có đến 77% quốc gia thành viên WIPO đã dùng kết quả GII để thiết kế chiến lược khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo cho quốc gia mình.
Gần 10 năm qua, Việt Nam đã bền bỉ cải thiện thứ hạng Chỉ số Đổi mới sáng tạo toàn cầu. Từ vị trí 59 năm 2016, đến năm 2024, nước ta đã vươn lên hạng 44/133 nền kinh tế, năm 2025 tiếp tục duy trì hạng 44/139.
Việc duy trì thứ hạng này trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu về đổi mới sáng tạo ngày càng khốc liệt cho thấy nỗ lực của Việt Nam trong việc nâng cao năng lực đổi mới sáng tạo, khẳng định con đường phát triển dựa trên khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số mà Đảng và Chính phủ đề ra là đúng đắn.
Năm nay, Việt Nam tiếp tục cải thiện thứ hạng đầu vào đổi mới sáng tạo (tập trung ở trụ cột: Thể chế, trình độ phát triển của thị trường và trình độ phát triển của doanh nghiệp) và đầu ra đổi mới sáng tạo giữ vị trí cao hơn đầu vào (cải thiện ở các trụ cột sản phẩm tri thức và công nghệ; sản phẩm sáng tạo).
Theo đánh giá của các chuyên gia, Việt Nam luôn có kết quả đổi mới sáng tạo cao hơn so với mức độ phát triển phản ánh hiệu quả của các chính sách, nhất là thúc đẩy chuyển đổi số, ứng dụng công nghệ mới và hội nhập chuỗi giá trị toàn cầu. Việt Nam tiếp tục đứng đầu về nhập khẩu công nghệ cao, xuất khẩu công nghệ cao phản ánh chủ trương hội nhập, hấp thụ và lan tỏa công nghệ, giúp doanh nghiệp học hỏi, nâng cao năng suất, cải thiện năng lực cạnh tranh...
Lễ bấm nút Liên minh Hợp tác Sở hữu trí tuệ và đổi mới sáng tạo trong khuôn khổ chuyến thăm và làm việc tại Việt Nam từ 25 - 26/9/2025 của ông Daren Tang (thứ 4 từ phải sang), Tổng Giám đốc Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới (WIPO).
Trong khu vực ASEAN, Việt Nam đứng thứ 3, sau Singapore, Malaysia về thứ hạng Chỉ số Đổi mới sáng tạo toàn cầu. Tuy nhiên, xếp hạng GII của Việt Nam vài năm gần đây có dấu hiệu chững lại. Điều đó cho thấy, vai trò và đóng góp của đổi mới sáng tạo chưa tương xứng với mức độ phát triển quốc gia cũng như xu hướng chung của thế giới.
Các chỉ số về chất lượng quy định pháp luật và hiệu quả thực thi vẫn ở mức thấp; chi cho giáo dục, %/GDP giảm mạnh, tỷ lệ học sinh/giáo viên trung học, tỷ lệ sinh viên nước ngoài học tập trong nước đều ở mức thấp; hạ tầng công nghệ thông tin, bền vững sinh thái cũng chưa đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững…
Các chủ trương của Đảng trong các nghị quyết gần đây như Nghị quyết số 57-NQ/TW, Nghị quyết số 59-NQ/TW, Nghị quyết số 68-NQ/TW, Nghị quyết số 193/2025/QH15 của Quốc hội, Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo và những chuyển biến tích cực, mạnh mẽ từ cuối năm 2024 trở lại đây được kỳ vọng sẽ tạo ra những đột phá về khoa học, công nghệ.
Các chuyên gia cho rằng, Việt Nam phải đặt mục tiêu nâng cao năng lực đổi mới sáng tạo nội sinh, tập trung vào ba trụ cột then chốt là thể chế, nguồn nhân lực, hạ tầng khoa học, công nghệ. Cần bảo đảm chính sách đi vào thực tiễn, từ ưu đãi dành cho hoạt động đổi mới sáng tạo, bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ đến cơ chế thương mại hóa kết quả nghiên cứu. Thủ tục hành chính cần được tinh gọn, minh bạch hơn, doanh nghiệp thật sự là hạt nhân của hệ sinh thái đổi mới sáng tạo.
Cùng với đó, cần gia tăng đầu tư cho R&D và đổi mới công nghệ trong khu vực doanh nghiệp, khuyến khích tư nhân, nhất là các start-up công nghệ, tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu. Việc xây dựng các trung tâm đổi mới sáng tạo, phòng thí nghiệm trọng điểm hay khu công nghệ cao sẽ tạo nền tảng vững chắc cho đổi mới sáng tạo. Ngoài ra, cần thúc đẩy mạnh mẽ chuyển đổi số trong chính quyền địa phương và các ngành dịch vụ trọng yếu.
Bộ Khoa học và Công nghệ cần tăng cường tuyên truyền, phổ biến và hướng dẫn, giúp các địa phương cách vận dụng Chỉ số Đổi mới sáng tạo toàn cầu trong hoạch định chính sách và đánh giá hiệu quả thực hiện.
Trên cơ sở Chỉ số Đổi mới sáng tạo toàn cầu đã công bố, các địa phương cần chủ động nắm bắt xu hướng chung của quốc gia cũng như thế giới để xây dựng chiến lược phát triển kinh tế - xã hội dựa trên khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số trên cơ sở lợi thế của địa phương.
