Mở ra giai đoạn mới cho quan hệ hợp tác và hữu nghị đặc biệt Việt Nam - Cuba

Bí thư thứ nhất Đảng Cộng sản Cuba, Chủ tịch nước Miguel Mario Díaz-Canel Bermúdez tiếp Bộ trưởng Công an Tô Lâm trong chuyến thăm chính thức Cuba năm 2022. (Ảnh: Mai Phương/TTXVN)

Tiếp sau chuyến công tác tại Liên hợp quốc và làm việc tại Hoa Kỳ, Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm và Phu nhân thăm cấp Nhà nước Cộng hòa Cuba theo lời mời của Bí thư thứ nhất Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Cuba, Chủ tịch nước Cộng hòa Cuba Miguel Díaz-Canel Bermúdez và Phu nhân.

Đây là chuyến thăm đầu tiên của đồng chí Tô Lâm đến Cuba trên cương vị là Tổng Bí thư, Chủ tịch nước và Cuba là một trong những nước đầu tiên đồng chí Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm sang thăm.

Diễn ra trong bối cảnh hai nước hướng tới kỷ niệm 65 năm ngày thiết lập quan hệ ngoại giao (2/12/1960-2/12/2025), chuyến thăm này chính là minh chứng khẳng định mối quan hệ đoàn kết truyền thống, hữu nghị đặc biệt Việt Nam-Cuba đã và vẫn luôn được coi là tài sản quý báu được Đảng, Nhà nước và nhân dân hai nước hết sức vun đắp, đồng thời thể hiện sự coi trọng cao của Việt Nam đối với Cuba và vị trí của Cuba trong chính sách đối ngoại của Việt Nam.

Hơn 6 thập kỷ nặng nghĩa tình

Trong lịch sử, Cuba là nước đầu tiên ở Tây bán cầu thiết lập quan hệ ngoại giao đầy đủ với Việt Nam vào ngày 2/12/1960. Sự gắn kết về lý tưởng cách mạng cao đẹp của thời đại, đấu tranh vì độc lập tự do và giải phóng dân tộc đã tạo nên sự đồng cảm, thấu hiểu giữa hai dân tộc ở cách xa nhau nửa vòng Trái Đất, tạo nên nghĩa tình đi qua 64 năm thăng trầm của lịch sử, vượt cả giới hạn, quy tắc thông thường trong quan hệ quốc tế.

Quan hệ đoàn kết, anh em giữa Việt Nam và Cuba do Chủ tịch Hồ Chí Minh và Chủ tịch Fidel Castro đặt nền móng và ngày càng phát triển. Trong những năm tháng nhân dân Việt Nam tiến hành cuộc kháng chiến giải phóng dân tộc vào những năm 1960, 1970, Cuba luôn là biểu tượng và đi đầu trong phong trào nhân dân thế giới đoàn kết ủng hộ sự nghiệp đấu tranh chính nghĩa của Việt Nam, dành cho Việt Nam sự ủng hộ, giúp đỡ quý báu và hiệu quả.

Thủ tướng Cuba Fidel Castro cùng Thủ tướng Phạm Văn Đồng trong cuộc míttinh của nhân dân Quảng Trị chào mừng Đoàn đến thăm vùng Giải phóng miền Nam Việt Nam, ngày 15/9/1973. (Ảnh: TTXVN)

Cuba là nước Mỹ Latinh đầu tiên thiết lập quan hệ ngoại giao với nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (2/12/1960), là nước đầu tiên trên thế giới công nhận Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam và chấp thuận Phái đoàn Đại diện thường trú của Mặt trận (7/1962), thành lập Ủy ban Đoàn kết với Miền Nam Việt Nam (25/9/1963), công nhận về mặt ngoại giao Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam (20/12/1965); cử Đại sứ bên cạnh Ủy ban trung ương Mặt trận Dân tộc Giải phóng (3/1969)…

Trong thời kỳ khó khăn nhất của cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc của Việt Nam, Đảng, Nhà nước và nhân dân Cuba anh em luôn dành cho Việt Nam sự ủng hộ và giúp đỡ vô cùng quý báu, có hiệu quả về cả tinh thần lẫn vật chất.

Cuộc sống vật chất còn thiếu thốn trăm bề nhưng ước tính những năm tháng chiến tranh ác liệt ấy, Cuba đã giúp Việt Nam hàng vạn tấn đường và bán số đường đó lấy ngoại tệ để gửi cho Mặt trận giải phóng miền Nam Việt Nam. Nhân dân Việt Nam luôn ghi nhớ câu nói bất hủ của lãnh tụ Cuba Fidel Castro “Vì Việt Nam, Cuba sẵn sàng hiến dâng cả máu của mình."

Về phần mình, Việt Nam luôn tích cực tăng cường sự đoàn kết, gắn bó và nỗ lực đẩy mạnh, nâng cao hiệu quả của sự hợp tác toàn diện giữa hai Đảng, hai nước. Lãnh đạo hai Đảng, hai Nhà nước nhiều lần nhấn mạnh quan hệ giữa hai nước là "biểu tượng của thời đại."

Chủ tịch Cuba Fidel Castro tiễn Thủ tướng Võ Văn Kiệt tại Thủ đô La Habana, kết thúc chuyến thăm Cuba, ngày 10/7/1993. (Ảnh: Minh Đạo/TTXVN)

Trong suốt hơn 60 năm qua, dù tình hình thế giới có nhiều thách thức, thăng trầm, song mối quan hệ đoàn kết, anh em giữa Việt Nam-Cuba ngày càng được củng cố và phát triển, gắn bó khăng khít trên nhiều lĩnh vực.

Ngày nay, Đảng, Nhà nước và nhân dân hai nước luôn coi trọng quan hệ đoàn kết truyền thống, hữu nghị đặc biệt Việt Nam-Cuba và tiếp tục vun đắp, phát triển tốt đẹp trên tất cả các kênh.

Theo Đại sứ Cuba tại Việt Nam Orlando Nicolas Hernandez Guillen, trải qua những thăng trầm của lịch sử, Việt Nam và Cuba luôn kề vai sát cánh, ủng hộ và giúp đỡ lẫn nhau trong những thời điểm khó khăn nhất. Đó là những minh chứng hùng hồn về tình hữu nghị anh em đặc biệt giữa hai dân tộc ở cách xa nhau nửa vòng Trái Đất.

Quan hệ giữa hai đảng đi vào chiều sâu, giữ vai trò nền tảng chính trị, định hướng phát triển quan hệ giữa hai nước. Hai bên duy trì các hoạt động tiếp xúc song phương và trao đổi đoàn các cấp, đặc biệt là cấp cao.

Đại sứ Việt Nam tại Cuba Lê Quang Long cho biết từ năm 2020 đến nay, đã có hơn 20 cuộc trao đổi đoàn giữa các tỉnh, thành phố và các đoàn thể, tổ chức chính trị-xã hội hai nước, với các chương trình trao đổi văn hóa, giáo dục và y tế.

Tổng Giám đốc Thông tấn xã Việt Nam Vũ Việt Trang và Chủ tịch Thông tấn xã Mỹ Latinh Prensa Latina Luis Enrique Gonzalez Acosta trao văn bản ký kết hợp tác giữa hai cơ quan năm 2022. (Ảnh: Phương Hoa/TTXVN)

Đặc biệt, giai đoạn dịch COVID-19, khi Cuba vẫn còn đang bị bao vây cấm vận, Việt Nam đã gửi sang Cuba nhiều thuốc men và hàng hóa quan trọng phục vụ phòng, chống COVID-19. Cuba cũng gửi cho Việt Nam nhiều loại thuốc được sản xuất với dây chuyền công nghệ cao và hàng triệu liều vaccine do Cuba sản xuất.

Trong năm 2023, hai nước đã tổ chức rất nhiều hoạt động ý nghĩa nhằm kỷ niệm những sự kiện trọng đại: 60 năm Cuba thành lập Ủy ban đoàn kết với miền Nam Việt Nam (25/9/1963-25/9/2023), tiền thân của Hội Hữu nghị Cuba-Việt Nam ngày nay; 50 năm lãnh tụ Fidel Castro lần đầu thăm Việt Nam và tới Vùng Giải phóng miền Nam Việt Nam (9/1973-2023)…

Tháng 7/2024, Cuba đã tuyên bố Quốc tang 3 ngày (20 đến 22/7/2024) để tưởng niệm và cử Chủ tịch Quốc hội Esteban Lazo Hernandez sang viếng Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng. Trước đó, Đảng, Nhà nước và nhân dân Việt Nam rất xúc động khi Quốc hội Cuba trong phiên họp toàn thể ngày 19/7/2024 - ngày Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng qua đời - đã dành một phút mặc niệm và công bố Quốc tang trong ba ngày. Đây là những cử chỉ hết sức chân thành, thắm tình hữu nghị chỉ có giữa những người đồng chí, anh em…

Hiện nay, hai nước cũng triển khai hiệu quả các cơ chế Ủy ban hợp tác liên Chính phủ, Đối thoại chính sách quốc phòng cấp Thứ trưởng Quốc phòng; Tham khảo chính trị cấp Thứ trưởng Ngoại giao...

Quốc hội hai nước cũng đã tiến hành phiên họp lần thứ nhất Ủy ban hợp tác liên nghị viện Việt Nam-Cuba để triển khai Nghị định thư hợp tác giữa Quốc hội Việt Nam và Quốc hội Chính quyền Nhân dân Cuba đã ký tháng 4/2023.

Lãnh đạo hai nước nhất trí kế thừa và phát huy mạnh mẽ truyền thống tốt đẹp, quyết tâm đưa quan hệ đặc biệt hai nước sang giai đoạn phát triển mới, ngày càng đi vào chiều sâu, hiệu quả

Lãnh đạo hai nước nhất trí kế thừa và phát huy mạnh mẽ truyền thống tốt đẹp, quyết tâm đưa quan hệ đặc biệt hai nước sang giai đoạn phát triển mới, ngày càng đi vào chiều sâu, hiệu quả, trong đó tập trung nâng hợp tác kinh tế, thương mại và đầu tư từng bước lên ngang tầm với quan hệ chính trị tốt đẹp giữa hai nước.

Trên các diễn đàn quốc tế, hai nước luôn phối hợp chặt chẽ và ủng hộ lẫn nhau, chia sẻ lập trường ủng hộ giải quyết tranh chấp bằng các biện pháp hòa bình trên cơ sở luật pháp quốc tế, Hiến chương Liên hợp quốc.

Hợp tác trên mọi lĩnh vực luôn được tăng cường

Quan hệ chính trị-ngoại giao tốt đẹp giữa Việt Nam-Cuba đã tạo đà cho hợp tác kinh tế, thương mại giữa hai nước phát triển. Việt Nam hiện là đối tác thương mại lớn thứ hai và đối tác đầu tư lớn nhất ở Cuba đến từ khu vực châu Á và châu Đại Dương. Năm 2021, kim ngạch thương mại song phương đạt 261,7 triệu USD; năm 2022 đạt 181,8 triệu USD; năm 2023 đạt 57,33 triệu USD.

Hai bên tiếp tục triển khai Hiệp định thương mại Việt Nam-Cuba (ký năm 2018, có hiệu lực từ 1/4/2020) với nhiều cam kết ưu đãi thương mại, đem lại lợi ích cho doanh nghiệp hai nước và tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động xuất nhập khẩu hàng hóa song phương.

Về hợp tác đầu tư, Việt Nam hiện là nhà đầu tư nước ngoài lớn nhất của khu vực châu Á tại Cuba. Doanh nghiệp Việt Nam quan tâm và từng bước mở rộng hợp tác đầu tư tại Cuba, đặc biệt là vào đặc khu kinh tế Mariel, trong các lĩnh vực sản xuất hàng tiêu dùng thiết yếu, vật liệu xây dựng và năng lượng tái tạo. Hiện nay, các dự án đầu tư/liên doanh của Tổng công ty Viglacera, Công ty Thái Bình và Công ty Agri VMA tại ZED Mariel vẫn duy trì sản xuất, kinh doanh.

Phía Việt Nam hiện có 7 dự án do doanh nghiệp Việt Nam đầu tư tại ZED Mariel trong các lĩnh vực: cơ sở hạ tầng khu công nghiệp, sản xuất vật liệu xây dựng, sản xuất bột giặt, bỉm tã lót, năng lượng Mặt trời, thức ăn chăn nuôi và sản xuất lúa gạo; góp phần cung cấp hàng hóa cho thị trường Cuba và tạo công ăn việc làm cho người dân địa phương.

Ngoài ra, một số doanh nghiệp của Việt Nam đang quan tâm, nghiên cứu đầu tư vào lĩnh vực nông nghiệp và sản xuất hàng tiêu dùng tại Cuba - phù hợp với ưu tiên của Cuba nhằm thực hiện “Chiến lược phát triển kinh tế-xã hội đến năm 2030."

Đại sứ Việt Nam tại Cuba Lê Quang Long cho biết Cuba đang kêu gọi các doanh nghiệp Việt Nam gia tăng hiện diện và tham gia vào các dự án hợp tác, đầu tư tại Cuba nhằm tăng cường sản xuất, bảo đảm an ninh lương thực và hướng tới xuất khẩu, nhất là các dự án trong lĩnh vực nông nghiệp, chăn nuôi, năng lượng.

Đánh giá về triển vọng hợp tác giữa hai nước, Đại sứ Việt Nam tại Cuba Lê Quang Long cho biết Việt Nam và Cuba có nhiều dư địa và tiềm năng hợp tác kinh tế, thương mại và đầu tư. Lãnh đạo Đảng và Nhà nước luôn quan tâm định hướng, chỉ đạo các cơ quan hữu quan của Việt Nam và trong các trao đổi, lãnh đạo hai nước đều nhất trí hai bên ưu tiên tập trung tháo gỡ khó khăn, vướng mắc và tạo điều kiện thuận lợi nhằm từng bước nâng cao quan hệ hợp tác trong các lĩnh vực này lên xứng tầm với mối quan hệ chính trị gắn bó, tin cậy giữa hai nước.

Tại Phiên họp lần thứ 41 Ủy ban liên chính phủ Việt Nam-Cuba tháng 4/2024 vừa qua, lãnh đạo hai nước đã xác định chương trình, kế hoạch và các biện pháp nhằm cụ thể hoá Chương trình nghị sự kinh tế song phương đến năm 2025, bao trùm gần 20 lĩnh vực, trong đó có hợp tác kinh tế-thương mại-đầu tư, sản xuất nông nghiệp và lương thực, thực phẩm, xây dựng, năng lượng tái tạo, y tế, công nghệ sinh-dược, khách sạn, khoa học-công nghệ, tài chính, ngân hàng, xây dựng, giao thông, văn hóa, thể thao, du lịch.

Theo Đại sứ Việt Nam tại Cuba Lê Quang Long, để tiếp tục thúc đẩy hợp tác kinh tế-thương mại, đầu tư, hai bên cần tranh thủ tối đa Hiệp định thương mại Việt Nam-Cuba có hiệu lực từ tháng 4/2020 để đưa hàng hoá hai nước thâm nhập thị trường của nhau; tích cực đẩy mạnh xúc tiến thương mại và đầu tư thông qua các hội chợ, triển lãm và diễn đàn đầu tư để kết nối các doanh nghiệp, quan tâm tạo điều kiện để các doanh nghiệp ở các địa phương hai nước trao đổi thông tin về cơ hội hợp tác, từng bước tìm ra cơ chế, cách thức hợp tác thật sự hiệu quả trong các lĩnh vực ưu tiên và thế mạnh của mỗi nước trên cơ sở điều kiện, khả năng và cơ chế đặc thù của mỗi bên.

Về giáo dục-đào tạo, hằng năm, Cuba trao nhiều học bổng chuyên ngành cho sinh viên Việt Nam, trong khi thanh niên Cuba được cấp học bổng sang học tiếng và văn hóa Việt Nam tại Ðại học Quốc gia Hà Nội.

Hợp tác địa phương và giao lưu nhân dân tạo ra sự gắn kết mạnh mẽ giữa các thế hệ và văn hóa của hai nước; đồng thời góp phần xây dựng nền tảng vững chắc cho mối quan hệ chính trị và kinh tế giữa hai nước Việt Nam-Cuba. Cho đến nay, đã có 5 địa phương của Việt Nam ký kết hợp tác với 6 địa phương của Cuba.

Mở ra giai đoạn mới trong quan hệ hợp tác và hữu nghị đặc biệt Việt Nam-Cuba

Chuyến thăm cấp Nhà nước của Tổng Bí thư Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Chủ tịch nước Tô Lâm tới Cuba mang ý nghĩa biểu tượng lịch sử, đồng thời mở ra giai đoạn mới trong quan hệ hợp tác và hữu nghị đặc biệt giữa hai nước với những kết quả thiết thực và bền vững hơn.

Theo Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Đối ngoại Trung ương Lê Hoài Trung, đây là chuyến thăm đầu tiên của đồng chí Tô Lâm đến Cuba trên cương vị là Tổng Bí thư, Chủ tịch nước và Cuba là một trong những nước đầu tiên đồng chí Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm sang thăm, diễn ra trong bối cảnh hai nước đang chuẩn bị kỷ niệm 65 năm ngày thiết lập quan hệ ngoại giao (1960-2025).

Đại tướng Raúl Castro Ruz tiếp Bộ trưởng Công an Tô Lâm trong chuyến thăm chính thức Cuba năm 2022. (Ảnh: Mai Phương/TTXVN)

Chuyến thăm tới Cuba của Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm nhằm triển khai đường lối đối ngoại Đại hội XIII của Đảng, qua đó khẳng định Việt Nam hết sức coi trọng và mong muốn phát triển quan hệ với các nước bạn bè truyền thống. Chuyến thăm thể hiện tình đoàn kết, thủy chung, mẫu mực, trước sau như một của Đảng, Nhà nước và nhân dân Việt Nam với Đảng, Nhà nước và nhân dân Cuba, đồng thời khẳng định Đảng, Nhà nước và nhân dân Việt Nam mong muốn cùng đồng hành, cùng hợp tác, cùng phát triển để không ngừng củng cố, thúc đẩy, phát triển quan hệ đoàn kết truyền thống, hữu nghị đặc biệt với Đảng, Nhà nước và nhân dân Cuba.

Qua chuyến thăm, các đồng chí lãnh đạo cấp cao nhất của hai Đảng, hai Nhà nước sẽ trao đổi, đánh giá về thành tựu đạt được, kết quả hợp tác giữa Việt Nam và Cuba trong thời gian qua và đề ra những phương hướng để tăng cường, nâng cao hiệu quả hợp tác trên các lĩnh vực, đưa quan hệ hợp tác toàn diện Việt Nam-Cuba bước sang một giai đoạn mới, ngày càng phát triển thực chất và bền vững, vì lợi ích của nhân dân hai nước.

Dự kiến trong chuyến thăm, Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm có các cuộc hội đàm, hội kiến với các đồng chí lãnh đạo chủ chốt; dâng hoa tại tượng đài Chủ tịch Hồ Chí Minh và Anh hùng dân tộc Cuba Jose Martí, thăm một số cơ sở kinh tế, trong đó có những nơi có các dự án hợp tác và đầu tư của các doanh nghiệp Việt Nam; gặp gỡ với bạn bè hữu nghị và thế hệ trẻ hai nước. Cùng với đó là những hoạt động dâng hoa, tỏ lòng tri ân đối với Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng như với các lãnh tụ của Cuba…

Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Đối ngoại Trung ương Lê Hoài Trung cho biết qua chuyến thăm, Việt Nam khẳng định mong muốn tiếp tục kế thừa và phát huy di sản quan hệ quý báu giữa hai nước, trên nền tảng vững chắc do Chủ tịch Hồ Chí Minh và Tổng Tư lệnh Fidel Castro tiên phong gây dựng.

Cũng qua chuyến thăm này, lãnh đạo hai nước sẽ đề ra những phương hướng tăng cường hiệu quả hợp tác giữa hai Đảng, hai nước, vì lợi ích của nhân dân hai nước.

Còn theo đánh giá của Đại sứ Cuba tại Việt Nam Orlando Nicolas Hernandez Guillen, chuyến thăm Cuba lần này của Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm đánh dấu một thời khắc quan trọng với ý nghĩa lịch sử, là những minh chứng hùng hồn về tình hữu nghị anh em đặc biệt trong suốt 65 năm qua giữa hai dân tộc ở cách xa nhau nửa vòng Trái Đất.

Khách sạn Thắng Lợi (Hà Nội) - một trong năm công trình kinh tế-xã hội hiện đại được Cuba tặng Việt Nam năm 1973, sau chuyến thăm của Lãnh tụ Cuba Fidel Castro. (Ảnh: Lâm Khánh/TTXVN)