Miễn tiền cấp quyền khai thác tài nguyên nước: Thiếu căn cứ để ban hành chính sách

Giảm thu ngân sách khoảng 1,4 nghìn tỷ đồng

Chiều ngày 18/9, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về miễn tiền cấp quyền khai thác tài nguyên nước đối với doanh nghiệp khai thác nước để sản xuất kinh doanh trong năm 2020.

Trình bày tờ trình Xây dựng Nghị quyết của Quốc hội về miễn tiền cấp quyền khai thác tài nguyên nước trong năm 2020, Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Trần Hồng Hà cho biết, tình hình dịch Covid-19 còn diễn biến phức tạp. Vì vậy, việc giao thương hàng hóa của các tổ chức, doanh nghiệp của Việt Nam còn chịu nhiều tác động. Trong khi đó, các tổ chức, doanh nghiệp vẫn phải duy trì hoạt động, ổn định kinh tế - xã hội. Giá thành sản phẩm của tổ chức, cá nhân được cấu thành từ nhiều nguồn nguyên, nhiên liệu đầu vào, trong đó có nguồn nước sử dụng cho sản xuất.

Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách của Quốc Hội Nguyễn Đức Hải trình bày Báo cáo thẩm tra về Nghị quyết của Quốc hội về miễn tiền cấp quyền khai thác tài nguyên nước trong năm 2020

Do đó, việc miễn tiền cấp quyền khai thác tài nguyên nước cho các tổ chức, cá nhân sẽ tác động trực tiếp đến tổ chức, cá nhân khai thác nước phục vụ sản xuất, kinh doanh vượt qua khó khăn do tác động của dịch Covid-19 và gián tiếp tác động đến đời sống xã hội như: Giảm nguy cơ mất việc làm đối với trường hợp doanh nghiệp đình trệ sản xuất; duy trì lao động, việc làm cho người dân đối với trường hợp tổ chức, doanh nghiệp ổn định được sản xuất…

Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Trần Hồng Hà cho biết: theo quy định tại Luật Tài nguyên nước năm 2012 và Nghị định số 82/2017/NĐ-CP ngày 17/7/2017 của Chính phủ quy định về phương pháp tính, mức thu tiền cấp quyền khai thác tài nguyên nước, theo đó tiền cấp quyền khai thác tài nguyên nước được thu từ 1/9/2017. Sau gần 3 năm thực hiện Nghị định số 82/2017/NĐ-CP, Bộ Tài nguyên và Môi trường và các địa phương đã phê duyệt được gần 4.000 Quyết định cấp quyền khai thác tài nguyên nước với tổng số tiền thu nộp ngân sách Nhà nước đến tháng 6/2020 khoảng 10,6 nghìn tỷ đồng.

Trên cơ sở số liệu kê khai của khoảng 4.000 công trình khai thác từ các doanh nghiệp đã có giấy phép khai thác sử dụng tài nguyên nước (trong đó, dự kiến Bộ Tài nguyên và Môi trường cấp khoảng 700 công trình, địa phương khoảng 3.300 công trình), ước tính số tiền thu nộp ngân sách Nhà nước năm 2020 khoảng 1,4 nghìn tỷ đồng, trong đó số tiền đã thu nộp đến tháng 6/2020 khoảng 0,6 nghìn tỷ đồng.

“Việc ban hành chính sách trên sẽ giảm thu ngân sách Nhà nước khoảng 1,4 nghìn tỷ đồng. Tuy nhiên, tháo gỡ khó khăn, hỗ trợ các tổ chức, cá nhân khai thác, sử dụng nước phục hồi sản xuất, kinh doanh sau thời gian bị ảnh hưởng bởi dịch bệnh Covid-19 trong năm 2020” - Bộ trưởng Trần Hồng Hà nêu.

Cần đánh giá rõ tác động, tránh trục lợi chính sách

Báo cáo thẩm tra về Nghị quyết của Quốc hội về miễn tiền cấp quyền khai thác tài nguyên nước trong năm 2020, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách của Quốc Hội - ông Nguyễn Đức Hải cho hay, hồ sơ trình về dự thảo Nghị quyết đã đảm bảo theo Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, bao gồm Tờ trình, dự thảo Nghị quyết, Báo cáo thẩm định của Bộ Tư pháp, Báo cáo đánh giá tác động chính sách, báo cáo giải trình, tiếp thu ý kiến thẩm định của Bộ Tư pháp và một số tài liệu khác.

Tuy nhiên, Ủy ban Tài chính - Ngân sách đề nghị Chính phủ bổ sung báo cáo đánh giá tác động rõ hơn về tình hình sản xuất và kết quả kinh doanh của các tổ chức, cá nhân phải nộp tiền cấp quyền khai thác tài nguyên nước theo quy định của Luật Tài nguyên nước; đánh giá tác động cụ thể hơn đối với ngân sách trung ương và ngân sách địa phương, các phương án bù đắp, hỗ trợ địa phương do hụt thu ngân sách từ chính sách miễn tiền cấp quyền khai thác tài nguyên nước trong năm 2020.

Luật Tài nguyên nước số 17/2012/QH13 có hiệu lực từ ngày 01/01/2013 quy định về việc cấp quyền khai thác đối với tài nguyên nước có thu tiền, nhằm tăng cường hiệu lực quản lý nhà nước, nâng cao ý thức, trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân trong bảo vệ, khai thác, sử dụng hiệu quả tài nguyên nước phục vụ nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội và đời sống của nhân dân, bảo đảm hài hòa lợi ích của Nhà nước, của xã hội và của tổ chức, cá nhân.

Năm 2020 là năm nền kinh tế chịu ảnh hưởng nặng nề của dịch bệnh, Đảng và Nhà nước đã có các chủ trương, chính sách hỗ trợ, tháo gỡ khó khăn cho các đối tượng bị ảnh hưởng của dịch bệnh. Tuy nhiên, Ủy ban Tài chính Ngân sách nhận thấy, việc trình Quốc hội ban hành chính sách miễn tiền cấp quyền khai thác tài nguyên nước trong năm 2020 chưa đảm bảo có đầy đủ căn cứ để ban hành chính sách.

Đưa ra lý do, ông Nguyễn Đức Hải cho rằng, các doanh nghiệp khó khăn đã được hỗ trợ về thuế thu nhập doanh nghiệp theo Nghị quyết số 116/2020/QH14 của Quốc hội về giảm thuế thu nhập doanh nghiệp phải nộp của năm 2020 đối với doanh nghiệp, hợp tác xã, đơn vị sự nghiệp và tổ chức khác. Người dân gặp khó khăn do đại dịch đã được hỗ trợ theo Nghị quyết số 42/NQ-CP và Nghị quyết số 954/2020/UBTVQH14 điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh thuế thu nhập cá nhân.

Chính sách miễn tiền cấp quyền khai thác tài nguyên nước cũng là chính sách hỗ trợ để tháo gỡ khó khăn, hỗ trợ các tổ chức, cá nhân khai thác, sử dụng nước phục vụ sản xuất, kinh doanh. Do đó, về đối tượng hỗ trợ đã có phần trùng lặp với các chính sách trước đó của Đảng và Nhà nước.

Việc đề nghị miễn tiền cấp quyền khai thác tài nguyên nước cho cả 3 nhóm đối tượng được quy định tại khoản 1 Điều 65 Luật Tài nguyên nước là quá rộng, dàn trải. Trong khi Tờ trình cũng như Báo cáo đánh giá tác động của Chính phủ không có số liệu cho thấy sự khó khăn trong sản xuất; tăng, giảm sản lượng sản xuất của các đối tượng, cũng như sự thua lỗ trong kết quả hoạt động kinh doanh của các tổ chức, cá nhân khai thác tài nguyên nước trong đại dịch Covid 19 và không làm rõ số dự kiến nộp ngân sách nhà nước từ các đối tượng sử dụng tài nguyên nước trong năm 2020.

Có ý kiến cho rằng, trên thực tế các lĩnh vực sản xuất điện, nước sạch… là các đơn vị khai thác nguồn tài nguyên nước lớn nhất, không chịu ảnh hưởng và thiệt hại nhiều của đại dịch Covid-19, việc sản xuất kinh doanh vẫn có lãi do các đơn vị sản xuất điện (nhà máy thủy điện), cấp nước (nhà máy cấp nước) không do Nhà nước định giá hoặc quyết định giá bán, trong khi nhu cầu sử dụng điện, nước trong thời gian dịch bệnh không giảm nhiều và đây là các hàng hóa thiết yếu sử dụng tài nguyên Quốc gia cần được sử dụng tiết kiệm, tránh lãng phí.

Do vậy, việc miễn thu tiền cấp quyền khai thác tài nguyên nước sẽ không thực sự tác động đến người dân mà chủ yếu có thể hỗ trợ cho các doanh nghiệp đang làm ăn, kinh doanh có lãi. Mặt khác, nguồn thu từ cấp quyền khai thác tài nguyên nước là nguồn thu quan trọng, có liên quan đến công tác bảo vệ rừng, an ninh nguồn nước, có ảnh hưởng lớn đến nguồn thu quan trọng của một số địa phương miền núi đang nhận trợ cấp của ngân sách trung ương. Ngoài ra, thời gian áp dụng quá ngắn và phải xử lý tiền cấp quyền khai thác tài nguyên nước đã nộp trong năm 2020 và khấu trừ vào số thu năm 2021...