Lý giải giá dầu thô lại tăng đột biến

Trong những năm 1970, các quốc gia Ả Rập đã sử dụng “vũ khí dầu mỏ” của các lệnh cấm vận để trừng phạt các chính phủ phương Tây vì đã hỗ trợ Israel. Ngày 30/5 vừa qua, những người đứng đầu 27 chính phủ thành viên EU đã đồng ý tự chuyển giao vũ khí này như một phần của vòng trừng phạt mới nhất nhằm vào Nga sau cuộc xung đột ở Ukraine.

Ngoài việc cắt Sberbank (ngân hàng lớn nhất của Nga) khỏi hệ thống thanh toán xuyên biên giới nhanh chóng, gói trừng phạt này cũng sẽ cấm mua dầu thô và các sản phẩm dầu mỏ tinh chế của Nga, chẳng hạn như dầu diesel, vào cuối năm nay. EU cho biết sẽ có một sự miễn trừ "tạm thời" đối với dầu được vận chuyển qua đường ống. Giá dầu thô Brent tăng trên 120 USD/thùng, mức cao nhất kể từ tháng 3.

Về nguyên tắc, quyết định rất có ý nghĩa. Ngoài việc là một minh chứng cho sự sẵn sàng chịu đựng tổn thất về kinh tế để trừng phạt Nga, khối EU còn cắt đứt một trong số ít các quan hệ thương mại còn lại với Điện Kremlin. Đó cũng là một trong những nguồn thu nhập ngoại tệ sinh lợi nhất của Nga. EU là thị trường dầu thô lớn nhất của Nga, mua khoảng một nửa lượng dầu xuất khẩu của nước này.

Tuy nhiên, có nhiều lý do để hoài nghi rằng động thái này sẽ ảnh hưởng đến nguồn thu ngoại tệ của Nga. Đầu tiên, lệnh cấm vận chỉ áp dụng đối với dầu đường biển, được vận chuyển bằng tàu chở dầu. Việc loại trừ dầu được vận chuyển bằng đường ống là cần thiết để tìm ra một thỏa hiệp với Hungary, quốc gia vừa có thiện cảm với Nga hơn hầu hết các nước EU và phụ thuộc rất nhiều vào đường ống Druzhba từ thời Liên Xô. Hungary nhập khẩu khoảng 65% lượng dầu thô từ Nga.

Dầu đường biển chiếm một tỷ lệ tương tự trong nhập khẩu của châu Âu từ Nga. Nhưng lệnh cấm có thể sẽ có tác động hạn chế đến thị trường dầu mỏ. Nhiều tàu chở dầu đã bị gọi là tự xử phạt ở các vùng của phương Tây. Các công nhân đóng tàu đã từ chối dỡ hàng các tàu chở hàng của Nga và các chuyên gia khai thác dầu mỏ lo lắng về uy tín của họ từ việc chấp nhận các lô hàng. Các nhà tài chính phương Tây đang lùi lại việc viết các hợp đồng bảo hiểm. Mặc dù các công ty bảo hiểm hàng hải có trụ sở tại các đồng minh của Nga có thể thay thế một phần, nhưng họ có túi tiền nông hơn nhiều. Một câu hỏi lớn được đặt ra là liệu dầu thô của Nga, một khi bị trừng phạt, có bán được không. Cho đến nay, xuất khẩu dầu của Nga đã tăng lên ngay cả khi nước này bị trừng phạt.

Theo các nhà phân tích tại Ngân hàng JPMorgan Chase, xuất khẩu dầu thô của Nga đã tăng lên kể từ khi xảy ra xung đột Ukraine. Phần lớn trong số đó được chuyển đến Ấn Độ, quốc gia không ban hành các biện pháp trừng phạt của riêng mình. Một câu hỏi khác là liệu châu Âu cuối cùng có cấm dầu đường ống của Nga hay không, vốn khó chuyển hướng sang các nước khác hơn. Ba Lan và Đức đã nói rằng họ sẽ ngừng nhập khẩu qua đường ống Druzhba.

Tuy nhiên, thật khó để tưởng tượng Hungary từ bỏ sự phản đối của mình đối với một lệnh cấm rộng lớn hơn. Nhờ chiết khấu mạnh đối với dầu thô của Nga - điểm chuẩn của Urals đang giao dịch thấp hơn đáng kể so với Brent - ​​mol, một tập đoàn dầu của Hungary báo cáo tỷ suất lợi nhuận “tăng vọt”. Mặc dù lệnh cấm vận có thể xảy ra một phần, đó là sự thắt chặt của thị trường dầu khiến giá vẫn tăng vọt.

Nhu cầu về nhiên liệu tăng mạnh khi đại dịch giảm xuống và người tiêu dùng bắt đầu lái xe và bay trở lại, và khi các chính phủ thực hiện các bước để bảo vệ người dân khỏi tác động của chi phí năng lượng cao hơn. Việc Trung Quốc nới lỏng các hạn chế về Covid-19 trong những ngày gần đây cũng làm tăng thêm cơn khát dầu. Giá các kim loại công nghiệp, bao gồm cả quặng sắt và đồng, cũng tăng. Trong khi đó, Tổ chức Các nước xuất khẩu dầu mỏ (OPEC) và các đồng minh của tổ chức này, bao gồm cả Nga, cho thấy rất ít dấu hiệu về việc tăng sản lượng.

Tại cuộc họp ngày 2/6, nhóm dự kiến ​​sẽ không công bố bất kỳ thay đổi nào đối với kế hoạch tăng dần nguồn cung lên mức đã thấy trước đại dịch (mặc dù được cho là đang cân nhắc kế hoạch loại trừ Nga khỏi các mục tiêu sản xuất của mình, cho phép Ả Rập Xê Út và những nước khác bơm thêm để bù đắp cho bất kỳ khoản cắt giảm nào ở Nga). Kết hợp nguồn cung eo hẹp và nhu cầu tăng lên, và hậu quả là người tiêu dùng mua dầu với giá cao hơn.

Tệ hơn nữa, tình trạng thiếu công suất nhà máy lọc dầu ở Mỹ đã khiến giá xăng và dầu diesel tăng cao hơn cả giá dầu thô. Chuyên gia Francisco Blanch của Ngân hàng Mỹ chỉ ra rằng, đồng đôla tăng mạnh làm tăng thêm chi phí cho châu Âu và các thị trường mới nổi. Theo các số liệu được công bố vào ngày 31/5, chẳng hạn, lạm phát ở khu vực đồng Euro đã tăng lên 8,1% trong năm tính đến tháng 5, cao hơn dự kiến ​​của các nhà kinh tế.

Các lệnh cấm vận của Ả Rập trong những năm 1970 đã gây ra tổn thất ngắn hạn cho phương Tây, nhưng cũng thúc đẩy động lực tiết kiệm nhiên liệu khiến nước này cuối cùng giảm bớt sự phụ thuộc vào dầu mỏ. Các chính phủ châu Âu cũng có thể hy vọng rằng tổn thất ngắn hạn đối với người tiêu dùng xứng đáng với lợi ích lâu dài của an ninh năng lượng.