Lưu trữ điện tử nhằm hướng tới xây dựng Chính phủ số

Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin phát triển lưu trữ điện tử

Tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 6, chiều 27/11, tại Nhà Quốc hội, dưới sự chủ trì của Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ, Quốc hội thảo luận về dự án Luật Lưu trữ (sửa đổi).

Góp ý vào dự thảo luật, đại biểu Quốc hội Phạm Thị Kiều - đoàn Đắk Nông quan tâm đến các quy định lưu trữ tại Ủy ban nhân dân cấp xã. Theo đó, qua tìm hiểu thực tế tại địa phương cho thấy, thực trạng công tác lưu trữ tại cấp xã hiện nay có nhiều bất cập, nhiều nơi tài liệu lưu trữ xếp tất cả vào một góc, không được bảo quản theo đúng quy định, không có kinh phí cho việc chỉnh lý, khi cần một tài liệu rất khó tìm kiếm.

Đại biểu Phạm Thị Kiều đề nghị, dự thảo luật quan tâm hơn đến công tác lưu trữ tại cấp xã; nên có một bộ phận lưu trữ ở cấp huyện để lưu trữ tài liệu của cấp xã; có thể không thành lập một bộ phận chuyên trách nhưng giao cho Văn phòng ủy ban nhân dân huyện tổ chức lưu trữ đối với các tài liệu lưu trữ thuộc diện lưu trữ mang tính chất lịch sử và những tài liệu lưu trữ liên quan đến công dân từ cấp xã chuyển lên cấp huyện.

Đại biểu cũng đề nghị quan tâm quy định cụ thể hơn về biên chế công chức và nguồn lực vật chất, chế độ chính sách cho người làm công tác văn thư lưu trữ, cơ sở vật chất.

Về lưu trữ tài liệu điện tử và tài liệu số, đại biểu đề nghị, cần có những bước đi phù hợp với khả năng về nguồn lực, vừa làm, vừa rút kinh nghiệm. Trước mắt, đối với tài liệu lưu trữ mang tính lịch sử bảo quản vĩnh viễn mà sản sinh ra bằng số thì in ra, sau đó xác thực của cơ quan lưu trữ và đưa vào kho. Như vậy, sẽ vừa đảm bảo tính bảo quản vĩnh viễn tài liệu lưu trữ lịch sử, vừa đảm bảo sự tiếp nhận của người dân trong việc khai thác giá trị tài liệu lưu trữ.

Đại biểu Nguyễn Hoàng Uyên - Đoàn Long An cho rằng, thực tế hiện nay ở cấp xã, khối lượng tài liệu hình thành rất lớn, trong đó có nhiều tài liệu gốc làm cơ sở dữ liệu quốc gia như hồ sơ hộ tịch dân số và tư pháp...

Ngoài ra, trong khối tài liệu cấp xã còn có tài liệu thuộc diện mật. Trong khi, điều kiện quản lý tài liệu lưu trữ cấp xã chưa được đảm bảo mà nguyên nhân chủ yếu là không có kinh phí, mặt bằng và không có nhân lực chuyên trách.

Đồng thời, theo quy định, kho lưu trữ số không bố trí ở cấp xã. Điều này dẫn đến việc bảo quản tài liệu lưu trữ không được đảm bảo. Vì vậy, đại biểu đề nghị Ban soạn thảo cân nhắc bổ sung quy định tài liệu lưu trữ ở các xã cũng là nguồn nộp lưu tài liệu vào lưu trữ lịch sử của Nhà nước ở cấp tỉnh.

"Về việc đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin phát triển lưu trữ điện tử là một trong những chính sách mới, cơ bản của dự thảo Luật Lưu trữ (sửa đổi)" - đại biểu nhấn mạnh, đồng thời đề nghị Ban soạn thảo nghiên cứu bổ sung các quy định cụ thể về nghiệp vụ lưu trữ điện tử như về chỉnh lý xác định giá trị thống kê, quản lý tài liệu lưu trữ điện tử…trong dự thảo Luật lần này.

Đại biểu Bùi Sỹ Hoàn - đoàn Hải Dương góp ý về tài liệu điện tử và tài liệu số. Về bản chất, tài liệu điện tử và tài liệu số là sản phẩm, bằng chứng về quá trình hoạt động của Chính phủ điện tử.

Tài liệu điện tử và tài liệu số có những đặc điểm khác biệt với tài liệu lưu trữ giấy về định dạng và cách thức tạo lập, chuyển giao, khai thác, sử dụng và lưu trữ.

Qua rà soát, đại biểu Bùi Sỹ Hoàn nhận thấy, hiện nay một số khái niệm được Luật giải thích có nội dung khá gần nhau, khó phân biệt cụ thể. Do đó, đại biểu đề nghị cần nghiên cứu, xây dựng khái niệm để giải thích từ ngữ rõ ràng, mạch lạc hơn để xây dựng quy định quản lý tài liệu điện tử, tài liệu số phù hợp với đặc thù riêng có của lĩnh vực này.

Nhất trí với sự cần thiết sửa đổi toàn diện Luật Lưu trữ nhằm thể chế hóa quan điểm, chủ trương, đường lối của Đảng, đại biểu Tạ Đình Thi - đoàn Hà Nội nhấn mạnh, lưu trữ là một trong những vấn đề hệ trọng, chính tài liệu lưu trữ là tài sản quý, được trao truyền giữa các thế hệ, phản ánh một cách chính thống những giá trị truyền thống văn hóa lịch sử, thậm chí phản ánh trình độ phát triển, văn minh của một quốc gia, dân tộc.

Đại biểu cho rằng, chuyển đổi số trong lĩnh vực lưu trữ chính là sự thay đổi phương thức làm việc, chuyển công tác quản lý nhà nước về hoạt động lưu trữ lên môi trường số, dựa trên dữ liệu. Tuy nhiên, hiện nay việc thực hiện chuyển đổi số đang có những hạn chế về nhận thức, nhân lực, kinh phí, hạ tầng, khung pháp lý.

Đại biểu cho rằng, các quy định của luật phải khắc phục được những bất cập này, cụ thể, cần có các quy định về cơ sở dữ liệu, tài liệu lưu trữ số, các hoạt động lưu trữ thực hiện trên môi trường điện tử, việc ứng dụng các công nghệ mới của cuộc cách mạng 4.0 vào hoạt động lưu trữ.

Đáp ứng yêu cầu kết nối và chia sẻ dữ liệu

Giải trình vấn đề đại biểu nêu, Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà đã làm rõ hơn về một số nguyên tắc chung trong quá trình sửa đổi Luật lưu trữ. Theo đó, đây là luật chuyên ngành nhưng lại là luật mà có ý nghĩa chính trị, lịch sử, văn hóa và khoa học, góp phần tạo nên những giá trị gắn kết lịch sử quá khứ, hiện tại và tương lai.

Về vấn đề lưu trữ tài liệu điện tử và tài liệu số, Bộ trưởng Phạm Thị Thanh Trà cho biết, đây là nội dung mới được thiết kế thành một chương riêng, nhằm mục đích hướng tới xây dựng Chính phủ điện tử, Chính phủ số, chính quyền điện tử và xã hội số, công dân số.

Trong quá trình xây dựng luật, ban soạn thảo cố gắng đảm bảo sự đồng bộ, thống nhất với các luật chuyên ngành về công nghệ thông tin, về giao dịch điện tử, về an ninh mạng, về bảo vệ bí mật nhà nước… đáp ứng được yêu cầu kết nối và chia sẻ dữ liệu, thông tin về tài liệu lưu trữ.

Về đề nghị làm rõ hơn nghiệp vụ lưu trữ điện tử và lưu trữ số và phải gắn với chuyển đổi số, Bộ trưởng trân trọng tiếp thu để hoàn thiện thêm, trong đó quy định lộ trình đảm bảo nguồn lực bố trí các điều kiện để thực hiện nội dung này.

"Tài liệu lưu trữ là tài liệu quý giá, là tài nguyên thông tin đa dạng, phong phú trong đó, có rất nhiều tài liệu có giá trị quý hiếm của quốc gia, dân tộc và là di sản văn hóa của dân tộc Việt Nam" - Bộ trưởng Phạm Thị Thanh Trà nhấn mạnh.

Do vậy, việc sửa đổi luật bám sát các nguyên tắc đó là sửa đổi căn bản toàn diện trên tinh thần chủ trương của Đảng đối với lĩnh vực lưu trữ; vừa kế thừa vừa bổ sung vừa phát triển toàn diện về luật hiện hành; đảm bảo phù hợp với thông lệ quốc tế và đảm bảo đồng bộ, không chồng chéo với hệ thống pháp luật hiện hành.

Bộ trưởng khẳng định, vấn đề cốt lõi nhất của lưu trữ đó chính là bảo quản và lưu trữ, phát huy vai trò và sứ mệnh giá trị của tài liệu lưu trữ - đây là mục tiêu quan trọng và là sứ mệnh của tài liệu lưu trữ, phục vụ sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, phục vụ sự nghiệp xây dựng và phát triển văn hóa và con người Việt Nam.

Ngoài ra, liên quan đến lưu trữ tư, Bộ trưởng Bộ Nội vụ khẳng định, mô hình lưu trữ tư nhân chưa được pháp luật quy định một cách đầy đủ và tham khảo nhiều quốc gia trên thế giới.

Tiếp thu ý kiến đại biểu, cơ quan soạn thảo sẽ tiếp thu ý kiến của các đại biểu để thiết kế một cách cụ thể hơn, định hướng hỗ trợ hoạt động lưu trữ tư rõ ràng, mạch lạc và các tổ chức, cá nhân có quyền, trách nhiệm cụ thể trong quản lý lưu trữ tư, nhằm phát huy tối đa vai trò của khu vực tư trong quản lý lưu trữ và phát huy giá trị của tài liệu lưu trữ.