Luật Thuế GTGT mới: Cần có sự thống nhất cách hiểu giữa các bên

Nhận diện khó khăn thông qua thảo luận

Luật Thuế Giá trị gia tăng (GTGT) số 48/2024/QH15 chính thức có hiệu lực từ ngày 01/7/2025. Tuy nhiên, sau hơn 3 tháng triển khai trên thực tế đã gặp phải một số vướng mắc, nhiều hiệp hội, ngành hàng gặp khó trong quá trình hoàn thuế do thủ tục kéo dài…

Để làm rõ hơn vấn đề này, phóng viên đã có cuộc trao đổi với TS. Nguyễn Minh Thảo - Phó trưởng Ban Phát triển Doanh nghiệp và Môi trường kinh doanh - Viện Nghiên cứu chính sách và chiến lược (Bộ Tài chính).

- Nhiều hiệp hội doanh nghiệp, ngành hàng đang cho biết gặp khó khăn trong quá trình thực thi Luật Thuế GTGT số 48/2024/QH15, bà chia sẻ gì về thực tế này?

TS. Nguyễn Minh Thảo: Luật Thuế GTGT có hiệu lực kể từ 01/7/2025, sau hơn 3 tháng triển khai đã nhận diện được một số vướng mắc, nhiều điểm chưa phù hợp trên thực tiễn. Để tháo gỡ những vướng mắc này, chúng ta cần tập trung các giải pháp để phối hợp giữa các bên trong quá trình thực thi luật.

Theo đó, phải có sự trao đổi, thảo luận giữa cơ quan soạn thảo, cơ quan hướng dẫn thực thi và tổ chức thực thi với các cộng đồng doanh nghiệp, nhận diện những vấn đề đang khó hiểu, chưa có sự thống nhất để có hướng dẫn một cách rõ ràng.

Đây là bước đầu tiên, có thể làm được một cách thuận lợi, vì trong thực tế, việc rõ ràng quy định của Luật Thuế GTGT với cách hiểu của cơ quan thực thi, cách hiểu của doanh nghiệp đâu đó có sự khác biệt, chưa thống nhất, thì việc đầu tiên cần làm là tạo sự đồng thuận, thống nhất trong cách hiểu để thực hiện.

Liên quan đến những vấn đề còn vướng mắc trong việc thực hiện, gây khó khăn cho cả cơ quan quản lý và doanh nghiệp, cần có sự trao đổi, thống nhất, trên cơ sở đó tìm ra các hướng giải quyết phù hợp.

Hiện nay, trong quy định cho phép Chính phủ ban hành Nghị quyết của Chính phủ để tháo gỡ khó khăn, thì đây là cơ hội để cơ quan soạn thảo và cộng đồng doanh nghiệp có sự phối hợp, cũng như thảo luận để nhận diện được đâu là vấn đề vướng do pháp luật, đâu là vấn đề vướng do cơ quan thực thi và đâu là những vấn đề vướng do sự chưa rõ ràng trong thực hiện của doanh nghiệp đối với Luật Thuế GTGT.

Đối với những vấn đề thực sự gây vướng mắc, tạo ra tác động không mong muốn và chưa tạo ra được tinh thần, động lực cho hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp thì cần phải sửa ở văn bản pháp luật.

- Chúng ta có thể đề xuất sửa Luật Thuế GTGT trong bối cảnh vừa mới ban hành không, thưa bà?

TS. Nguyễn Minh Thảo: Với Luật Thuế GTGT vừa mới ban hành, để có cơ hội sửa luật cần có quá trình đánh giá, thông qua các quy trình làm luật tương đối dài hạn.

Hiện theo quy định, Chính phủ được ban hành Nghị quyết, tháo gỡ vướng mắc trong quá trình triển khai văn bản pháp luật, cũng như tháo gỡ vướng mắc cho hoạt động sản xuất, kinh doanh.

Trên cơ sở vướng mắc của doanh nghiệp và sự trao đổi, thống nhất giữa hiệp hội, ngành hàng, cộng đồng doanh nghiệp và những đối tượng chịu tác động bởi chính sách và cơ quan soạn thảo thì chúng ta có thể có kiến nghị với Chính phủ nếu muốn sửa đổi quy định đang gây khó khăn cho doanh nghiệp hoặc tạo tác động không mong muốn trên thực tế.

Còn đối với những vấn đề trong quá trình pháp luật quy định đúng rồi nhưng thực thi chưa đúng hoặc đang có những cách hiểu khác nhau thì cơ quan soạn thảo cũng như là các bên liên quan cần có văn bản hướng dẫn để đảm bảo tính thống nhất về văn bản trong hoạt động thực thi.

Ngoài ra, trong quy định của pháp luật hiện nay, thì Luật Thuế GTGT với một số văn bản pháp luật khác chưa có sự thống nhất, với những điểm chưa thống nhất như vậy chúng ta cũng cần nhận diện được các quy định, từ đó kiến nghị Chính phủ ban hành những văn bản như Nghị quyết của Chính phủ để khắc phục.

Giải pháp tiếp theo cần được đẩy mạnh đó là nâng cao kiến thức về mặt pháp luật, sự tuân thủ của doanh nghiệp trong quá trình thực hiện. Hiện nay Luật Thuế GTGT có thể có những nội dung khá là kỹ thuật, nhưng những chính sách liên quan khác thì cũng đòi hỏi sự cập nhật của cộng đồng doanh nghiệp về những chính sách mới, yêu cầu mới để có sự tuân thủ phù hợp; trên cơ sở đó hài hòa được cả lợi ích của doanh nghiệp cũng như đảm bảo yêu cầu về quản lý Nhà nước, đặc biệt trong lĩnh vực thuế.

Áp dụng cơ chế hoàn thuế trên cơ sở quản lý rủi ro

- Vấn đề hoàn thuế giá trị gia tăng hiện nay cũng được cộng đồng doanh nghiệp phản ánh khó khăn do thời gian kéo dài, ảnh hưởng đến cơ hội kinh doanh. Bà có góp ý gì về phương thức hoàn thuế hiện nay?

TS. Nguyễn Minh Thảo: Phương thức hoàn thuế là công cụ để Nhà nước thực hiện các chính sách thuế đối với doanh nghiệp. Trong thời gian qua và trong một giai đoạn dài, chúng ta thấy, hoàn thuế luôn là vấn đề có những vướng mắc, bất cập và thủ tục có nhiều yếu tố phức tạp, dẫn đến hoàn thuế kéo dài, ảnh hưởng đến dòng vốn lưu động của doanh nghiệp.

Không chỉ doanh nghiệp, từ phía cơ quan quản lý thuế cũng nhận thấy đây là một nội dung cũng tạo ra rủi ro cho cán bộ thuế trong quá trình thực hiện hoàn thuế. Vì vậy, để đảm bảo khuyến khích được doanh nghiệp tuân thủ tốt có thể có những cơ chế "luồng xanh" cho doanh nghiệp trong thực hiện thủ tục hoàn thuế. 

Trong bối cảnh hiện nay, chúng ta cần áp dụng cơ chế hoàn thuế trên cơ sở quản lý rủi ro và cũng theo hướng chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm đúng theo tinh thần Nghị quyết 68-NQ/TW của Bộ Chính trị, hướng tới phát triển doanh nghiệp theo hướng đẩy mạnh tiền kiểm sang hậu kiểm; nhưng chúng ta cũng cần cơ chế để bảo vệ cán bộ thuế, đây cũng là động lực để cải cách trong thủ tục thuế và nâng cao tính tuân thủ pháp luật của doanh nghiệp.

- Xin cảm ơn bà!

Sau 3 tháng triển khai Luật Thuế GTGT năm 2024, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho biết, đã tiếp nhận rất nhiều phản ánh từ các hiệp hội, ngành hàng chủ lực như Chế biến và xuất khẩu thuỷ sản (VASEP), cà phê - ca cao, hồ tiêu và cây gia vị, chăn nuôi, lương thực - thực phẩm, gỗ và lâm sản… về những vướng mắc lớn đang phát sinh trên thực tế, ảnh hưởng đến dòng tiền, năng lực cạnh tranh, khả năng duy trì chuỗi cung ứng và thị phần xuất khẩu của nông sản Việt Nam. 

Để gỡ khó cho các doanh nghiệp, ngành hàng, VCCI vừa có văn bản gửi đến Thủ tướng Chính phủ, đề xuất tháo gỡ vướng mắc về thuế GTGT.