Luật hóa hoạt động kiểm tra tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi theo kế hoạch, nội dung do Ngân hàng Nhà nước giao

Dự thảo Luật Bảo hiểm tiền gửi (sửa đổi) đề xuất bổ sung các quyền và nghĩa vụ quan trọng cho tổ chức bảo hiểm tiền gửi (BHTG), trong đó có hoạt động kiểm tra tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi theo kế hoạch, nội dung do Ngân hàng Nhà nước (NHNN) giao.

Luật Bảo hiểm tiền gửi hiện hành đã trao cho Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam (BHTGVN) quyền và nghĩa vụ theo dõi, kiểm tra việc chấp hành các quy định pháp luật về bảo hiểm tiền gửi. Thực tế hàng năm, Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam xây dựng kế hoạch và thực hiện kiểm tra trực tiếp đối với khoảng 300 tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi. Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam thực hiện theo dõi, kiểm tra việc chấp hành các quy định pháp luật về bảo hiểm tiền gửi, kiến nghị NHNN xử lý hành vi vi phạm quy định của pháp luật về bảo hiểm tiền gửi. Nội dung kiểm tra gồm: (i) Việc thực hiện quy định về đề nghị cấp, cấp lại; niêm yết Chứng nhận tham gia bảo hiểm tiền gửi; (ii) Việc tính và nộp phí bảo hiểm tiền gửi; (iii) Việc nhận tiền gửi được bảo hiểm; (iv) Việc cung cấp thông tin về tiền gửi được bảo hiểm, các thông tin và báo cáo khác theo yêu cầu của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam.

Ngoài việc thực hiện kiểm tra đối với các tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi theo quy định tại Luật Bảo hiểm tiền gửi, ngày 12/3/2019, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chỉ thị số 06/CT-TTg, trong đó giao nhiệm vụ cho Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam trong việc phối hợp tham gia, hỗ trợ chức năng kiểm tra, giám sát của NHNN đối với các Quỹ tín dụng nhân dân. Bên cạnh đó, Chiến lược phát triển bảo hiểm tiền gửi đến năm 2025, định hướng đến 2030 ban hành kèm theo Quyết định số 1660/QĐ-TTg ngày 30/12/2022 của Thủ tướng Chính phủ đề ra nhiệm vụ, giải pháp là nghiên cứu, đề xuất sửa đổi, bổ sung Luật Bảo hiểm tiền gửi nội dung quy định về quyền và nghĩa vụ của tổ chức bảo hiểm tiền gửi trong việc hỗ trợ chức năng kiểm tra, giám sát của NHNN đối với Quỹ tín dụng nhân dân.

Trên cơ sở chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, trong giai đoạn 2019-2025, NHNN đã thí điểm giao Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam thực hiện kiểm tra việc chấp hành các quy định pháp luật về an toàn trong hoạt động ngân hàng đối với 354 Quỹ tín dụng nhân dân. Nội dung gồm: (i) Kiểm tra hoạt động huy động tiền gửi tiết kiệm; (ii) Kiểm tra việc quản lý và sử dụng ấn chỉ quan trọng; (iii) Kiểm tra việc chấp hành quy định về các tỷ lệ đảm bảo an toàn trong hoạt động; (iv) Kiểm tra về hoạt động cho vay.

Theo đánh giá của NHNN, Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam đã hoàn thành công tác kiểm tra đảm bảo nội dung và thời gian kiểm tra theo yêu cầu của NHNN. Qua công tác kiểm tra, Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam đã phát hiện một số tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi còn tồn tại sai sót trong việc thực hiện các quy định của pháp luật về bảo hiểm tiền gửi cũng như quy định của pháp luật, của NHNN liên quan đến công tác huy động tiền gửi được bảo hiểm, việc quản lý và sử dụng ấn chỉ quan trọng, từ đó chỉ rõ nguyên nhân và đưa ra những kiến nghị phù hợp với từng đối tượng kiểm tra cũng như NHNN để có biện pháp chấn chỉnh, khắc phục và xử lý kịp thời. Đồng thời, Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam cũng phát hiện những bất hợp lý về cơ chế, chính sách để có những đề xuất, kiến nghị với cơ quan có thẩm quyền chỉnh sửa, bổ sung cho phù hợp nhằm tăng cường công tác quản lý đối với các tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi, tạo điều kiện cho các tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi phát triển an toàn, lành mạnh.

Đây là cơ sở thực tiễn chứng minh Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam có đủ năng lực để thực hiện nhiệm vụ kiểm tra được giao theo quy định tại Dự thảo Luật Bảo hiểm tiền gửi (sửa đổi).

Luật hóa hoạt động kiểm tra tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi theo kế hoạch, nội dung do NHNN giao

Sau 12 năm triển khai thực hiện, Luật Bảo hiểm tiền gửi đang được xem xét sửa đổi, bổ sung để chính sách bảo hiểm tiền gửi thực sự đem lại hiệu quả, bảo vệ tốt quyền lợi của người gửi tiền, góp phần duy trì sự ổn định của hệ thống các tổ chức tín dụng, bảo đảm sự phát triển an toàn và lành mạnh của hoạt động ngân hàng.

Ngoài việc quy định trách nhiệm theo dõi, kiểm tra việc chấp hành các quy định pháp luật về bảo hiểm tiền gửi theo quy định tại Luật Bảo hiểm tiền gửi năm 2012, dự thảo Luật Bảo hiểm tiền gửi (sửa đổi) đề xuất bổ sung các quyền và nghĩa vụ quan trọng cho tổ chức bảo hiểm tiền gửi, trong đó có hoạt động kiểm tra tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi theo kế hoạch, nội dung do NHNN giao. Theo đó, dự thảo Luật Bảo hiểm tiền gửi (sửa đổi) đề xuất quy định về quyền và nghĩa vụ của tổ chức bảo hiểm tiền gửi: “Thực hiện kiểm tra tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi theo kế hoạch, nội dung do Ngân hàng Nhà nước giao”.

Việc sửa đổi, bổ sung quyền và nghĩa vụ của tổ chức bảo hiểm tiền gửi để đảm bảo tính thống nhất giữa quy định của Luật Bảo hiểm tiền gửi với các quy định pháp luật khác, phù hợp với chỉ đạo của cấp thẩm quyền, trong đó có việc tăng cường vai trò và giao nhiệm vụ cho Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam trong việc phối hợp tham gia, hỗ trợ chức năng kiểm tra của NHNN đối với các tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi; đồng thời là cơ sở pháp lý cho hoạt động của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam phát huy được vai trò, vị thế của tổ chức bảo hiểm tiền gửi.

Trong bối cảnh thực hiện chủ trương tinh gọn bộ máy, NHNN đã chuyển từ hệ thống 63 NHNN chi nhánh tại từng tỉnh, thành phố xuống còn 15 chi nhánh NHNN khu vực. Trong khi đó, đặc thù hoạt động của hệ thống tổ chức tín dụngphân tán tại nhiều địa bàn, quy mô hoạt động ngày càng lớn và tính chất phức tạp. Vì vậy, việc giao Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam kiểm tra tổ chức tín dụngđược đánh giá là giúp huy động thêm nguồn lực từ để hỗ trợ công tác thanh tra của NHNN và mang lại góc nhìn đa chiều trong đánh giá hoạt động của các tổ chức tín dụng. Chức năng kiểm tra của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam không phải là/không trùng lặp với hoạt động thanh tra của NHNN; nhằm thực hiện đúng chức năng của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam là góp phần đảm bảo sự phát triển an toàn của hệ thống các tổ chức tín dụng.

Theo các chuyên gia, quy định này đảm bảo phù hợp, không mâu thuẫn với chủ trương “Bảo đảm nguyên tắc chỉ thực hiện thanh tra, kiểm tra mỗi năm 1 lần đối với doanh nghiệp” quy định tại Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 04/5/2025 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân. Với vai trò là cơ quan chủ trì, NHNN sẽ lập, phê duyệt kế hoạch kiểm tra để giao cho Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam thực hiện; đảm bảo không trùng lắp, chồng chéo, không xảy ra tình trạng mỗi năm thanh tra/kiểm tra trên 01 lần đối với một tổ chức tín dụng.

Kinh nghiệm quốc tế cho thấy kiểm tra tại chỗ là hoạt động nghiệp vụ quan trọng của tổ chức bảo hiểm tiền gửi. Theo khuyến nghị của Hiệp hội bảo hiểm tiền gửi quốc tế (IADI), tổ chức bảo hiểm tiền gửi là cơ quan chịu nhiều rủi ro (tổn thất quỹ) khi một ngân hàng đổ vỡ; do đó, việc tổ chức bảo hiểm tiền gửi được giao trách nhiệm kiểm tra có thể giảm thiểu nguy cơ phải tiến hành chi trả, giảm tác động tiêu cực đến quỹ bảo hiểm tiền gửi. Trên thế giới hiện có khoảng 40 tổ chức bảo hiểm tiền gửi có chức năng kiểm tra tại chỗ (như Mỹ, Đài Loan, Hàn Quốc, Indonesia, Nhật Bản...).

Việc chính thức luật hóa hoạt động kiểm tra tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi theo kế hoạch, nội dung do NHNN giao mà Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam đã và đang thực hiện là yêu cầu cần thiết và phù hợp với thực tiễn. Khi Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam tham gia, hỗ trợ công tác kiểm tra, NHNN có thêm một kênh giám sát, đồng thời mang lại góc nhìn đa chiều trong đánh giá hoạt động của các tổ chức tín dụng. Cách tiếp cận này đảm bảo sự phối hợp, không chồng chéo: NHNN vẫn giữ vai trò chủ trì, xây dựng kế hoạch thanh tra, kiểm tra tổng thể; trên cơ sở đó, giao Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam thực hiện những nội dung kiểm tra cụ thể hàng năm.