Luật chồng chéo, bất cập: Cản trở kinh tế hợp tác xã

Tại dự thảo Tờ trình đề nghị xây dựng Luật HTX (sửa đổi), dự kiến sẽ được trình Chính phủ tới đây, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng cho biết, sau khi rà soát các quy định của Luật HTX năm 2012 và các văn bản quy phạm pháp luật liên quan, có một số nhóm vấn đề chính gây khó khăn, vướng mắc khi thực hiện, làm cản trở sự phát triển của các HTX.

Lý do là bởi, sau khi Luật HTX năm 2012 ban hành, đã có nhiều văn bản quy phạm pháp luật quan trọng được sửa đổi, bổ sung, như: Bộ luật Dân sự năm 2015; Luật Đất đai năm 2013; Luật Đầu tư và Luật Doanh nghiệp (DN) sửa đổi năm 2020… khiến nhiều quy định còn chưa được thống nhất, dẫn tới khó khăn trong triển khai, thực hiện.

Nhiều quy định chồng chéo, bất cập làm hạn chế sự phát triển của kinh tế HTX

Cụ thể, đối với người đại diện Quỹ Tín dụng nhân dân (TDND), Luật HTX năm 2012 quy định, Chủ tịch Hội đồng quản trị (HĐQT) là người đại diện duy nhất của HTX. Tuy nhiên, tại khoản 2, Điều 3 Luật Các tổ chức tín dụng (TCTD) năm 2010 và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Các TCTD ngày 20/11/2017 cho phép người đại diện có thể là Chủ tịch HĐQT hoặc Giám đốc theo Điều lệ của Quỹ TDND ban hành.

Còn khoản 3, Điều 6, Luật HTX năm 2012 quy định, HTX, Liên hiệp HTX hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp, lâm nghiệp, ngư nghiệp, diêm nghiệp được hưởng chính sách "Giao đất, cho thuê để phục vụ hoạt động của HTX, Liên hiệp HTX theo quy định của pháp luật về đất đai". Tuy nhiên, Luật Đất đai 2013 không quy định giao đất cho tổ chức kinh tế (bao gồm HTX, Liên hiệp HTX) sử dụng vào mục đích sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp, ngư nghiệp, diêm nghiệp, chỉ quy định cho thuê tại Điều 56, Điều 133. Một số ngành nghề đầu tư, kinh doanh có điều kiện chỉ có DN được phép tham gia mà HTX không được tham gia.

Bên cạnh những quy định chồng chéo, còn nhiều quy định bất cập, làm cản trở sự phát triển của HTX. Điển hình, theo quy định tại Điều 15 Luật HTX năm 2012, thành viên phải sử dụng sản phẩm, dịch vụ của HTX, nhưng thực tế đóng góp của thành viên cho HTX rất đa dạng, dưới nhiều hình thức khác nhau, như: Góp vốn, kinh nghiệm, đào tạo, uy tín, thương hiệu… do đó quy định này chưa khuyến khích thành viên gia nhập HTX. Hay tại Điều 5 Nghị định 107/2017/NĐ-CP, Chính phủ quy định tỷ lệ cung ứng, tiêu thụ sản phẩm, dịch vụ, việc làm mà HTX, Liên hiệp HTX cam kết cung ứng, tiêu thụ cho thành viên, HTX thành viên. Tuy nhiên, theo các HTX, quy định này không khuyến khích nâng cao năng lực sản xuất, hạn chế việc gia nhập và mở rộng thị trường của HTX.

Những hạn chế trên khiến kinh tế tập thể, trong đó nòng cốt là các HTX thời gian qua không phát huy được vai trò, mức độ đóng góp của khu vực kinh tế này vào GDP đang có dấu hiệu suy giảm, từ trên 5% vào năm 2013 xuống còn gần 3,7% vào năm 2020. Để khắc phục những bất cập này, Chính phủ đã giao Bộ Kế hoạch và Đầu tư chủ trì xây dựng luật mới hoặc sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện Luật HTX năm 2012 trong năm 2022. Bộ Kế hoạch và Đầu tư dự kiến, tháng 12/2021 sẽ trình Chính phủ hồ sơ đề nghị xây dựng Luật HTX (sửa đổi).