Luật Báo chí sửa đổi: Hành lang pháp lý mới cho báo chí hiện đại

Ngày 10/12 Quốc hội đã thông qua Luật Báo chí sửa đổi vào. Ngay sau thời điểm quan trọng này, phóng viên Báo Công Thương đã có buổi trao đổi với Tiến sĩ, nhà báo Trần Bá Dung, nguyên Trưởng ban Nghiệp vụ, Hội Nhà báo Việt Nam về những điểm mới đáng chú ý và tác động của Luật đối với sự phát triển báo chí trong giai đoạn hiện nay.

Phóng viên (PV):  Ông đánh giá như thế nào về sự cần thiết của việc Quốc hội thông qua Luật Báo chí sửa đổi trong bối cảnh hiện nay?

Tiến sĩ, nhà báo Trần Bá Dung: Việc Quốc hội thông qua Luật Báo chí sửa đổi là hết sức kịp thời, phù hợp với xu thế báo chí thế giới cũng như yêu cầu quản lý báo chí trong nước hiện nay. Luật Báo chí số 103/2016/QH13 được ban hành cách đây gần một thập kỷ và trong quá trình thực thi đã bộc lộ rõ sự hạn chế, trở thành “chiếc áo chật”, không còn tương thích với không gian, tính chất, quy mô và mức độ tác động của hoạt động báo chí hiện đại. Báo chí đang vận hành với công cụ mới, phương tiện mới, nền tảng mới; công chúng thay đổi và phương thức quản lý cũng không còn như trước.

Việc sắp xếp lại hệ thống cơ quan báo chí gắn với tổ chức chính quyền địa phương hai cấp sau sáp nhập cũng đòi hỏi hành lang pháp lý mới. Sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ làm báo, mạng xã hội và truyền thông số tác động sâu rộng đến hoạt động báo chí, đòi hỏi luật pháp phải điều chỉnh để phù hợp hơn.

Một trong những điểm đổi mới quan trọng của Luật Báo chí sửa đổi là xác lập rõ phạm vi hoạt động báo chí trên không gian mạng. Quy định này giúp mở rộng đáng kể không gian hoạt động, giải phóng năng lực sáng tạo của các tòa soạn và tạo thêm cơ hội nghề nghiệp cho đội ngũ người làm báo. Các cơ quan báo chí được khuyến khích nhanh chóng cập nhật mô hình hoạt động phù hợp với bối cảnh truyền thông đa nền tảng.

PV: Ông có thể phân tích rõ hơn về những điểm mới trong quy định cấp thẻ nhà báo theo Luật Báo chí sửa đổi?

Tiến sĩ, nhà báo Trần Bá Dung: Theo Luật Báo chí sửa đổi, người được xem xét cấp thẻ nhà báo lần đầu phải đáp ứng hai điều kiện: Có thời gian công tác liên tục tại cơ quan báo chí từ 2 năm trở lên tính đến thời điểm xét cấp thẻ và phải hoàn thành lớp bồi dưỡng nghiệp vụ báo chí, đạo đức nghề nghiệp. Nếu như Luật cũ chỉ dừng ở yêu cầu về thời gian công tác thì Luật mới đã bổ sung thêm điều kiện bắt buộc phải qua lớp bồi dưỡng chuyên môn và đạo đức nghề nghiệp. Đây là một điểm mới rất cần thiết và kịp thời. Thực tế hiện nay cho thấy nhiều người được tuyển vào cơ quan báo chí xuất phát từ những ngành nghề, lĩnh vực đào tạo khác nhau, không nhất thiết là chuyên ngành báo chí.

Điều này là bình thường trong bối cảnh nhân lực báo chí có sự dịch chuyển mạnh, nhưng yêu cầu đặt ra là phóng viên mới phải được trang bị kiến thức bài bản về nghề nghiệp trước khi được cấp thẻ. Báo chí đang phát triển rất nhanh cả về mô hình, phương thức tác nghiệp, nền tảng truyền thông số và sự thay đổi trong nhu cầu tiếp nhận thông tin của công chúng. Vì vậy, bồi dưỡng nghiệp vụ không thể chỉ là những kiến thức mang tính cục bộ hay truyền thống mà phải được thiết kế theo hướng cập nhật, đa phương tiện. Tôi lấy ví dụ như: Các kỹ năng như phỏng vấn đa nền tảng, tổ chức tọa đàm, triển khai sản phẩm báo chí số… đều là những yêu cầu mới của nghề báo hiện đại. Nếu phóng viên mới không được đào tạo những nội dung này thì khó có thể thích ứng với yêu cầu ngày càng cao của tòa soạn và công chúng. Vì thế, việc bổ sung quy định bắt buộc hoàn thành khóa bồi dưỡng nghiệp vụ là hoàn toàn phù hợp, thậm chí là cần thiết và kịp thời.

PV: Vì sao Luật Báo chí sửa đổi đặt ra yêu cầu bắt buộc phải bồi dưỡng đạo đức nghề nghiệp đối với người xin cấp thẻ lần đầu, thưa ông!?

Tiến sĩ, nhà báo Trần Bá Dung: Bên cạnh chuyên môn, Luật mới còn yêu cầu người được cấp thẻ lần đầu phải hoàn thành lớp bồi dưỡng đạo đức nghề nghiệp. Thực tế cho thấy, đạo đức nghề nghiệp không thể truyền đạt trong một vài câu ngắn gọn mà phải được học một cách bài bản, hệ thống. Nhà báo cần hiểu rõ nền tảng tri thức về đạo đức nghề nghiệp, biết mình được làm gì, không được làm gì và nắm được những yếu tố cấu thành bộ tiêu chuẩn đạo đức của nghề báo. Không thể chỉ nói một số yêu cầu đạo đức là xong, phải có một lớp bồi dưỡng thật sự, để người làm báo có tri thức về đạo đức nghề nghiệp, hiểu đúng và thấm được bản chất của đạo đức nghề nghiệp.

Theo nhà báo Trần Bá Dung, việc đưa hai điều kiện trên vào Luật Báo chí sửa đổi không chỉ phù hợp với bối cảnh hiện nay mà còn góp phần nâng cao chất lượng đội ngũ người làm báo, củng cố niềm tin của công chúng đối với hoạt động báo chí chuyên nghiệp.

Trân trọng cảm ơn ông./.