“Tháng Giêng đi lễ chùa” đã trở thành phong tục, là nét độc đáo trong văn hóa truyền thống từ nhiều năm qua của bao thế hệ người Việt. Với tấm lòng thành kính, người dân đi chùa lễ Phật đầu năm với mục đích cầu mong quốc thái dân an, một năm đủ đầy, hạnh phúc, công việc làm ăn được hanh thông, phát triển.

Mùa lễ hội năm nay, ngoài Bái Đính – Tràng An (Ninh Bình), Khu Du lịch Tam Chúc, thị trấn Ba Sao, huyện Kim Bảng, tỉnh Hà Nam hứa hẹn sẽ là điểm đến chiêm bái, vãn cảnh hàng đầu của người dân và du khách cả nước.

Khu Du lịch Tam Chúc là quần thể du lịch tâm linh nổi tiếng được dựng trên thế đất phong thủy của Trúc Lâm xưa, núi non ôm hồ nước lớn. Đây là nơi lưu giữ những dấu tích huyền thoại của các triều đại Ðinh, Lê, Lý, Trần cùng dấu chân của Thiền sư Nguyễn Minh Không trên bước đường xây dựng chùa, tu hành cứu nhân độ thế.

Chùa Tam Chúc cổ gắn liền với truyền thuyết “Tiền lục nhạc, hậu thất tinh” bởi vùng đất này đã bao đời nay lưu truyền truyền thuyết rằng: “Xưa có bảy tiên nữ giáng xuống trần gian, khi đến Tam Chúc các tiên nữ mê mẩn với cảnh đẹp hữu tình chốn này mà quên đường về. Nhà trời đã sáu lần cử người xuống gọi mà các tiên nữ không về, mỗi lần dùng một quả chuông làm binh khí”. Và đó chính là sáu ngọn núi nằm rải rác khắp hồ nước lớn trước cảnh chùa hiện nay hay tích xưa còn gọi là “Tiền lục nhạc”. “Hậu thất tinh” được bắt đầu bằng câu chuyện của những dãy núi phía sau chùa Tam Chúc.

Tích xưa kể lại: “Cả bảy ngọn núi này đều xuất hiện những đốm sáng lớn tựa như bảy ngôi sao sáng suốt đêm ngày. Ánh sáng lung linh từ trên cao rọi xuống một vùng rộng lớn, dân làng gọi đó là núi Thất Tinh. Sau đó có người đến núi Thất Tinh đục đẽo hòng lấy đi bảy ngôi sao đó. Họ chất củi thành đống lớn và đốt nhiều ngày khiến cho bốn ngôi sao bị mờ dần đi và cuối cùng chỉ còn lại ba ngôi sao. Vì thế, chùa Thất Tinh từ đó được đổi thành chùa Ba Sao và thị trấn Ba Sao, Kim Bảng cũng được lấy tên từ tích ấy”.

Hơn một nghìn năm trước, nơi đây là vùng đất phật linh thiêng với ngôi chùa cổ kính, uy nghiêm và lễ hội Tam Chúc được diễn ra hàng năm vào dịp đầu xuân năm mới để nhân dân cầu nguyện quốc thái, dân an, mưa thuận, gió hòa, mùa màng bội thu.

Thời gian trôi qua đã làm cho chùa Tam Chúc cổ bị hư hỏng, chỉ còn lại một số di vật. Ðể gìn giữ và phục dựng lại những giá trị quý của ngôi chùa, tỉnh Hà Nam đã triển khai dự án trọng điểm Khu Du lịch Tam Chúc, trong đó có trọng tâm là khôi phục các giá trị di sản mảnh đất Tam Chúc. Ðiển hình là xây dựng chùa Tam Chúc và Khu du lịch văn hóa Tam Chúc tâm linh.

Cùng với đó là khôi phục Lễ hội xuân Tam Chúc vào ngày 12 tháng Giêng, nhằm bảo tồn, phát huy văn hóa truyền thống, góp phần giới thiệu quảng bá hình ảnh văn hóa quê hương, tạo điều kiện thuận tiện để du khách thập phương trong và ngoài nước đến với Khu Du lịch Tam Chúc, một kiệt tác về kiến trúc Phật giáo của Việt Nam.

Khu Du lịch Tam Chúc đã được xây dựng với không gian kiến trúc hòa quyện với cảnh quan thiên nhiên, hùng vĩ với tổng diện tích 5.000 ha.

Khu Du lịch Tam Chúc gồm các hạng mục: Khu lòng hồ; Khu văn hóa tâm linh; Khu nghỉ dưỡng; sân golf 36 lỗ; Khu cây xanh và dịch vụ ven hồ; Khu bảo tồn di tích và cảnh quan thiên nhiên.

Kiến trúc chùa Tam Chúc từ Cổng Tam Quan bao gồm các điện vào công trình liên quan: Điện Quan Âm – Điện Pháp Chủ – Điện Tam Thế – Chùa Ngọc (Đàn Tế Trời). Ngoài ra, còn các công trình khác như Vườn Kinh, Đình Tam Chúc… tọa lạc trên đỉnh núi Thất Tinh, đây là chùa trung tâm trong hệ thống chùa Tam Chúc.

Trong đó, công trình Điện thờ Pháp chủ Thích Ca Mâu Ni có tượng Phật nặng 200 tấn – đây là pho tượng Phật bằng đồng nguyên khối lớn nhất Đông Nam Á. Điện Tam Bảo có 3 bức tượng Phật được làm bằng đồng, mang ý nghĩa của quá khứ, hiện tại và tương lai. Mỗi bức có trọng lượng lên đến 80 tấn. Phía sau mỗi bức tượng Phật là một cánh sen dát vàng.

Công trình nổi bật khác tại khu du lịch là hệ thống vườn cột kinh nằm trong khuôn viên của Tam quan nội và điện Quan Âm với hình thể và quy mô đồ sộ, sử dụng đá xanh nguyên khối với kích thước mỗi cột cao 12,5m, nặng 200 tấn.

Dự kiến khi hoàn thành sẽ có số lượng lên đến 1.000 cột, kinh Phật sẽ được khắc trên thân cột để lưu truyền cho hậu thế. Vườn cột kinh này không chỉ minh chứng cho một nền điêu khắc đá sống động mà còn là hiện thân cho một giai đoạn lịch sử của một dòng chảy văn hóa, tâm linh đến ngàn đời.

Quần thể chùa Tam Chúc được xây dựng ngày nay là đại diện cho sự kết hợp giữa quá khứ và hiện tại, giữa nền văn hóa phương Ðông và phương Tây dựa trên nền tảng Phật giáo, thể hiện qua bàn tay khéo léo của những nghệ nhân điêu khắc đến từ Việt Nam và Ấn Ðộ, Indonesia. Với những giá trị tiêu biểu đó, quần thể chùa Tam Chúc đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt là Khu Du lịch trọng điểm quốc gia năm 2013.

Tháng 5/2019, chùa Tam Chúc là nơi đăng cai tổ chức thành công Ðại lễ Vesak Liên hợp quốc 2019; hiện, quần thể Khu Du lịch Tam Chúc đang hướng tới Di sản văn hóa và thiên nhiên thế giới, trở thành tuyến đường hành hương kết nối di sản các khu tâm linh từ chùa Vàng, di sản thế giới Tràng An, Cố đô Hoa Lư, chùa Bái Ðính, khu đầm ngập nước Vân Long (Ninh Bình); chùa Ðồng Tâm (Hòa Bình); chùa Tam Chúc (Hà Nam), chùa Hương, chùa Quan Sơn, Hoàng thành Thăng Long (Hà Nội).

Đến nay, về với Tam Chúc sẽ được tham quan các công trình kiến trúc Phật giáo; nghiên cứu phật học, các biểu tượng điêu khắc; tham dự các lễ hội, tìm hiểu văn hóa lịch sử địa phương… Cùng với đó, du khách sẽ được tham quan, nghiên cứu hệ sinh thái tự nhiên, du lịch nghỉ dưỡng trong lòng hồ… du lịch cộng đồng gắn với hệ sinh thái nông nghiệp; nghỉ dưỡng và trải nghiệm đời sống sinh hoạt của cư dân địa phương.

Nhờ giữ được nét đẹp hoang sơ, mùa này, khi đến với Tam Chúc, du khách không chỉ được chiêm ngưỡng một không gian di sản văn hóa, tâm linh hùng vĩ mà còn có cơ hội được ngắm nhìn những đàn chim về núi tạo thành cảnh quan thiên nhiên - di sản độc đáo.

Trong không gian mênh mông của mặt hồ, ngắm từng đàn chim chao cánh gọi nhau về trú ngụ, du khách sẽ cảm nhận được sự thuần khiết, thanh bình. Không chỉ trú ngụ tại mỗi quả núi ở lòng hồ, những cánh chim còn phủ kín màu trắng trên những mô đất mấp mô giữa lòng hồ. Đàn chim lên đến hàng ngàn con tạo nên một nét đẹp hoang sơ kỳ thú mà khó nơi nào có được. Bằng mắt thường chúng ta cũng dễ dàng nhìn thấy những loài chim như, sếu đầu đỏ, le le, hạc…

Trên núi có voọc, trên trời có chim, dưới hồ có cá, trả lại cảnh quan thiên nhiên như vốn có cho mảnh đất sơn thủy hữu tình Tam Chúc là hướng đi của du lịch Hà Nam về phát triển mô hình sinh thái tâm linh bền vững.

Với quy hoạch tổng thể phát triển Khu Du lịch trọng điểm quốc gia Tam Chúc, điểm đến phấn đấu đến năm 2025 đón khoảng năm triệu lượt khách trong nước và quốc tế; đến năm 2030, đón khoảng 8 triệu lượt khách trong nước và quốc tế. Tạo việc làm cho khoảng 3.000 lao động, trong đó có khoảng 1.000 lao động trực tiếp. Tổng thu từ khách du lịch, năm 2025 đạt khoảng 1.100 tỷ đồng. Phấn đấu đến năm 2030 đạt hơn 1.700 tỷ đồng.