Xuất khẩu tăng trưởng dương trong bối cảnh nền kinh tế thế giới bị ảnh hưởng bởi dịch Covid-19, gây đứt gãy chuỗi cung ứng. Đặc biệt, con số xuất siêu 19,1 tỷ USD được nhìn nhận là điểm sáng trong hoạt động xuất nhập khẩu năm 2020. Nhiều chỉ tiêu trong Chiến lược xuất nhập khẩu hàng hóa thời kỳ 2011-2020, định hướng đến năm 2030 đã được hoàn thành một cách ngoạn mục. Bộ trưởng bình luận gì về kết quả này?

Bộ trưởng Trần Tuấn Anh: Kết thúc năm 2020, Việt Nam đã xuất khẩu được 281,5 tỷ USD, tăng 6,5% so với năm 2019 và là một trong những nền kinh tế có tốc độ tăng trưởng xuất khẩu cao nhất trên thế giới trong bối cảnh đại dịch Covid-19; xuất siêu ở mức cao kỷ lục 19,1 tỷ USD, qua đó ghi nhận 5 năm liên tiếp thặng dư cán cân thương mại. Bên cạnh đó, Việt Nam vẫn duy trì được đà tăng trưởng ổn định trong hoạt động xuất nhập khẩu với việc tổng kim ngạch xuất nhập khẩu năm thứ hai liên tiếp đạt mức trên 500 tỷ USD. Về cơ bản, các mục tiêu đề ra trong Chiến lược xuất nhập khẩu hàng hóa thời kỳ 2011-2020, định hướng đến năm 2030 đều đạt được. Tăng trưởng xuất khẩu vượt mức kế hoạch đề ra.

Giai đoạn 2016 - 2020, chứng kiến tốc độ tăng trưởng xuất khẩu luôn ở mức rất cao và thậm chí là ở mức kỷ lục. Có những năm, xuất khẩu tăng trưởng tới hơn 20 - 22%. Đó là con số có thể đủ sức gây ấn tượng với bất kỳ một nhà kinh tế, doanh nghiệp nào trên thế giới.

Mục tiêu trong chiến lược xuất nhập khẩu phấn đấu tới năm 2020 sẽ cân bằng cán cân xuất nhập khẩu. Nhưng ngay từ năm 2016, chúng ta đã xuất siêu và điều rất đáng mừng là xu thế xuất siêu này tiếp tục được duy trì ổn định 5 năm liên tiếp. Chúng ta đã chứng kiến 2020 là năm vô cùng khó khăn của hoạt động thương mại quốc tế. Trong bối cảnh phần lớn hoạt động xuất nhập khẩu của các quốc gia đều tăng trưởng âm, nhưng điều đáng mừng là Việt Nam vẫn tăng trưởng dương.

Tôi nhớ vào năm 2016, xuất khẩu của chúng ta mới chiếm tỷ trọng khoảng 80,7% GDP, nhưng đến năm 2019 con số này đã là 107% GDP và chắc chắn sẽ tiếp tục đà tăng trưởng trên 100%. Chính vì vậy, xuất khẩu đang trên đà tăng trưởng bền vững và mang lại đóng góp rất to lớn cho ổn định kinh tế vĩ mô.

Có thể nói, xuất nhập khẩu của giai đoạn 2016- 2020 được gắn chặt và được đặt trong một nền tảng của chiến lược hội nhập. Và, chúng ta đã làm tốt nhiệm vụ mở cửa hội nhập mang tính chủ động, sâu rộng trong kinh tế và thương mại để làm nền tảng, thực hiện thành công chiến lược hội nhập mà Đảng đề ra.

Trong khi nhiều chỉ tiêu vĩ mô bị suy giảm, doanh thu thị trường bán lẻ vẫn tiếp tục duy trì tăng trưởng. Đặc biệt, những giải pháp quyết liệt của ngành Công Thương nhằm đảm bảo ổn định cung - cầu hàng hóa trong giai đoạn dịch bệnh diễn biến phức tạp đã được xã hội ghi nhận. Vậy, giải pháp của ngành Công Thương trong việc đảm bảo cho mục tiêu tăng trưởng của thương mại nội địa năm 2020 được thực hiện thế nào, thưa Bộ trưởng?

Bộ trưởng Trần Tuấn Anh: Thị trường nội địa chuyển biến rất tích cực, không chỉ hệ thống hạ tầng thương mại nông thôn và thành thị mà chúng ta đã phát triển rất đa dạng, từ chợ truyền thống, chợ đầu mối đến chợ kiểu mẫu vệ sinh an toàn thực phẩm… Đặc biệt, sự phát triển của hệ thống siêu thị, trung tâm thương mại tiện ích hiện đại đã giúp cho chúng ta đồng bộ được nhu cầu phát triển, đáp ứng được nhu cầu đời sống của nhân dân và dẫn đến tăng trưởng của lĩnh vực về luân chuyển hàng hóa và thương mại, dịch vụ nội địa trong những năm vừa qua.

Năm 2020, trong bối cảnh dịch Covid-19 diễn biến phức tạp trên thế giới và tại Việt Nam gây tác động lớn đến tâm lý người dân và ảnh hưởng tới thị trường hàng hóa thiết yếu, Bộ Công Thương đã ban hành các văn bản chỉ đạo điều hành nhằm bảo đảm đủ nguồn cung hàng hóa thiết yếu, đáp ứng nhu cầu tiêu dùng của người dân tại các địa phương.

Theo đó, Bộ Công Thương yêu cầu các địa phương có phương án bảo đảm nguồn cung mặt hàng thiết yếu phục vụ nhu cầu tiêu dùng theo từng cấp độ diễn biến của dịch bệnh và có kế hoạch hỗ trợ cung ứng cho các địa phương khác khi cần thiết, bảo đảm cung ứng đủ hàng hóa thiết yếu cho người dân trong mọi tình huống theo phương châm 4 tại chỗ: “chỉ đạo tại chỗ, lực lượng tại chỗ, hệ thống phân phối tại chỗ, hàng hóa tại chỗ”, và 3 sẵn sàng: “chủ động nguồn hàng, ứng phó kịp thời, khắc phục khẩn trương”; chỉ đạo các doanh nghiệp phân phối lớn tăng lượng dự trữ, bảo đảm cung ứng các hàng hóa thiết yếu trên toàn hệ thống; triển khai công tác thông tin, tuyên truyền, cung cấp đầy đủ thông tin về hàng hóa, diễn biến dịch bệnh để ổn định tâm lý của người dân, tránh việc đổ xô đi mua hàng hóa tích trữ gây mất cân đối cung - cầu; hỗ trợ tháo gỡ khó khăn cho lưu thông hàng hóa trong những giai đoạn thực hiện giãn cách xã hội để bảo đảm

Bên cạnh việc bảo đảm nguồn hàng thiết yếu phục vụ đời sống, Bộ Công Thương chủ động chỉ đạo sản xuất, phân phối, cung ứng sản phẩm khẩu trang vải cho thị trường nhằm giảm áp lực đối với khả năng cung cấp khẩu trang y tế còn hạn chế; nhanh chóng ổn định thị trường khẩu trang như việc kết nối nhà sản xuất khẩu trang với doanh nghiệp phân phối, tổ chức hơn 3.000 điểm bán khẩu trang bình ổn thị trường trên toàn quốc; kết hợp cùng với việc chỉ đạo sản xuất, cung ứng dung dịch rửa tay sát khuẩn đã hỗ trợ lớn cho công tác phòng, chống dịch một cách hiệu quả.

Nhờ đó, năm 2020, tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng đạt 5.059,8 nghìn tỷ đồng, tăng 2,6% so với cùng kỳ năm trước (cùng kỳ năm 2019 tăng 12,23%). Lưu thông hàng hóa được đẩy mạnh và thông suốt, đáp ứng tốt nhu cầu, nhất là nhu cầu đối với hàng hóa thiết yếu cho người dân ở mọi miền đất nước và trong những giai đoạn tiêu dùng cao điểm như dịp lễ, Tết.

Tính chung cả giai đoạn 2016-2020, tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng tăng trưởng nhanh, bình quân đạt mức hai con số, qua đó đã cùng với xuất khẩu và đầu tư là trụ đỡ quan trọng để góp phần bảo đảm thực hiện mục tiêu tăng trưởng kinh tế chung của cả nước.

Năm 2020 khép lại với không ít khó khăn và thách thức nhưng cũng là động lực cho ngành Công Thương nói riêng và nền kinh tế nói chung; tạo đà cho giai đoạn tiếp theo từ những kết quả đạt được trong giai đoạn 2016-2020 và của riêng năm nay. Ngoài ra, phải kể đến sự nỗ lực, chủ động, quyết liệt cải cách hành chính (CCHC) của Bộ Công Thương được xã hội ghi nhận, Chính phủ, cộng đồng doanh nghiệp và người dân đánh giá cao. Theo Bộ trưởng, đâu là yếu tố then chốt để tạo nên sự chuyển biến này? Để công tác CCHC của Bộ tiếp tục đi vào chiều sâu, thiết thực hơn, thời gian tới, Bộ Công Thương sẽ triển khai những hoạt động gì để tiếp tục nâng cao hiệu quả CCHC.

Bộ trưởng Trần Tuấn Anh: Ngay từ đầu nhiệm kỳ, Bộ Công Thương đã quyết liệt cải cách thủ tục hành chính nhằm tạo môi trường đầu tư kinh doanh thuận lợi, liêm chính, kiến tạo, hỗ trợ các thành phần kinh tế, tạo ra những động năng phát triển mới cho nền kinh tế.

Bộ Công Thương chủ động xây dựng ngay đề án thí điểm về cải cách thủ tục hành chính và đặc biệt hướng vào cắt giảm điều kiện đầu tư kinh doanh từ năm 2016. Trong giai đoạn 1 và giai đoạn 2, công tác CCHC của Bộ Công Thương đều vượt xa so với yêu cầu chung của Chính phủ. Có tới 675 điều kiện đầu tư kinh doanh của giai đoạn 1 được cắt giảm, chiếm đến 58 %. Đó là tín hiệu mở đầu cho “làn sóng” CCHC của các bộ, ngành, địa phương sau đó. Chúng ta đã chứng kiến nỗ lực chung của cả hệ thống để tiếp tục xây dựng môi trường kiến tạo thông qua cắt giảm điều kiện kinh doanh và tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp. Bên cạnh đó, Bộ Công Thương cũng là một trong những cơ quan đi đầu trong việc tiếp tục xây dựng Chính phủ điện tử và thực hiện thủ tục, dịch vụ công trực tuyến. Đến nay, Bộ đã đưa vào vận hành hơn 65 dịch vụ hành chính công trực tuyến cấp độ 3, còn lại là cấp độ 4 và cấp độ 5.

Bộ Công Thương còn là một trong những Bộ đầu tiên đưa hệ thống các dịch vụ công trực tuyến lên Cổng dịch vụ công quốc gia và được đánh giá rất cao. Bên cạnh đó, cắt giảm và đơn giản hóa thủ tục kiểm tra chuyên ngành đã chứng kiến những nỗ lực của Bộ Công Thương cùng các bộ, ngành khác như Y tế, Nông nghiệp và Phát triển nông thôn,… Có thể nói, những cải cách này đã mang lại tốc độ tăng trưởng và giá trị gia tăng rất lớn trong hoạt động xuất nhập khẩu và phát triển của thương mại quốc tế.

Năm 2021 và giai đoạn 2021-2030, Bộ Công Thương sẽ tiếp tục bám sát các chỉ đạo của Chính phủ để triển khai các kế hoạch, chương trình CCHC toàn diện ở tất cả các lĩnh vực như: Cải cách thể chế; cải cách thủ tục hành chính; tổ chức bộ máy hành chính nhà nước; nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức; tài chính công; hiện đại hóa hành chính. Bộ cũng đã ban hành chương trình, kế hoạch khung và giao nhiệm vụ cho từng đơn vị chức năng trực thuộc.

Bộ Công Thương đã chủ động đề xuất, kiến nghị với Chính phủ và các bộ liên quan như Bộ Nội vụ, Tài chính… các nội dung cần sửa đổi, bổ sung hoặc ban hành mới về quy định, chế độ, chính sách, pháp luật cho phù hợp với thực tế; đề xuất các biện pháp nhằm tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo và kiểm tra, giám sát đối với cơ quan hành chính nhà nước để thực hiện tốt hơn nữa mục tiêu, nhiệm vụ CCHC trong giai đoạn tới; tăng cường công tác đào tạo, tập huấn, hỗ trợ; phát động các phong trào thi đua khen thưởng trong CCHC; tăng số lượng dịch vụ công trực tuyến; đẩy mạnh tuyên truyền về CCHC.

Bộ Công Thương sẽ tiếp tục phát huy để hoàn thành xuất sắc các nhiệm vụ chính trị được giao, góp phần xây dựng nền hành chính thống nhất, trong sạch, hiện đại, hiệu lực, hiệu quả phục vụ nhân dân, doanh nghiệp, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của đất nước trong bối cảnh hội nhập toàn cầu, xứng đáng với niềm tin của Đảng và nhân dân giao phó.

Đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của giai đoạn 2016-2020 mà Bộ Công Thương, với vai trò là cơ quan quản lý, đã chủ động tham mưu, xây dựng kế hoạch, chính sách, đặc biệt là tham gia giải quyết những khó khăn, vướng mắc của doanh nghiệp, địa phương trong việc xây dựng nguồn điện đáp ứng nhu cầu năng lượng cho phát triển kinh tế - xã hội. Bộ trưởng có thể khái quát những kết quả đã đạt được và định hướng trong giai đoạn tới?

Bộ trưởng Trần Tuấn Anh: Giai đoạn 2016-2020, đặc biệt là năm 2020, chưa bao giờ phát triển năng lượng, điện năng của Việt Nam lại gặp nhiều khó khăn đến thế. Tuy nhiên, với sự quan tâm sát sao của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, ngành Công Thương đã có những giải pháp cụ thể để hoàn thiện hạ tầng năng lượng, đảm bảo tốt các cân đối lớn phục vụ cho phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, an ninh quốc phòng và sinh hoạt của người dân. Theo đó, đã tính toán, cập nhật kịp thời và bổ sung quy hoạch để phát triển hệ thống năng lượng tái tạo cũng như một số nguồn điện sạch hỗ trợ cho các nguồn điện khác như thủy điện, nhiệt điện than…

Cụ thể, ngành điện đã đưa vào vận hành khối lượng lớn các dự án nguồn và lưới điện, đáp ứng nhu cầu về điện với mức tăng trưởng cả giai đoạn là 8%. Công tác đưa điện về nông thôn, miền núi, hải đảo được chú trọng và thực hiện vượt chỉ tiêu của Đảng và Chính phủ giao, góp phần quan trọng thực hiện chính sách xóa đói, giảm nghèo, xây dựng nông thôn mới, giữ ổn định chính trị, an ninh, chủ quyền biên giới biển đảo. Chỉ số tiếp cận điện năng Việt Nam có bước tiến vượt bậc, từ vị trí 156/189 quốc gia vùng lãnh thổ (năm 2013) vươn lên vị trí 27/190 và đứng thứ 4 trong khu vực ASEAN vào năm 2019. Thị trường điện cạnh tranh tích cực được triển khai, đáp ứng lộ trình quy định của Chính phủ, qua đó, tạo môi trường cạnh tranh công bằng trong đầu tư phát triển nguồn điện, phân phối điện, đảm bảo việc định giá khâu mua bán điện theo cơ chế thị trường, phản ánh đúng các biến động chi phí đầu vào cũng như quy luật cung - cầu.

Chương trình phát triển lưới điện thông minh được triển khai rộng rãi đã giúp nâng cao chất lượng điện năng, độ tin cậy cung cấp điện ngày càng tốt hơn. Tỷ lệ điện năng tổn thất do truyền tải và phân phối giảm từ 7,94% năm 2015 xuống còn xấp xỉ 6,5% năm 2020.

Năng lượng tái tạo được quan tâm phát triển, tạo đột phá trong bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia, góp phần bảo tồn tài nguyên năng lượng, giảm thiểu tác động tiêu cực tới môi trường và biến đổi khí hậu trong sản xuất điện. Tính đến cuối năm 2020, tổng công suất các nguồn điện từ năng lượng tái tạo của Việt Nam đã đạt gần 6.000 MW, trong đó có khoảng 6.364 MWp điện mặt trời (tương ứng khoảng 5.290 MW), khoảng 500 MW điện gió và 325 MW công suất điện sinh khối. Tổng công suất của điện gió, điện mặt trời và điện sinh khối chiếm xấp xỉ 10% tổng công suất đặt của hệ thống điện. Sản lượng điện năng cung cấp từ các nguồn năng lượng tái tạo đã tăng dần từ mức không đáng kể là 320 triệu kWh (chiếm khoảng 0,41% toàn hệ thống năm 2016) lến đến khoảng 8 tỷ kWh, (chiếm 2,53% toàn hệ thống vào năm 2020).

Về định hướng trong thời gian tới, Bộ Công Thương sẽ bám sát Nghị quyết số 55-NQ/TW ngày 11/02/2020 của Bộ Chính trị về định hướng Chiến lược phát triển năng lượng quốc gia của Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 cũng như chỉ đạo của Chính phủ, tiếp tục hoàn thiện Quy hoạch điện VIII, hoàn thiện chiến lược phát triển năng lượng Việt Nam; tham mưu, xây dựng, hoàn thiện cơ chế, chính sách phát triển năng lượng theo hướng thị trường, công khai, minh bạch, khuyến khích đầu tư tư nhân; chỉ đạo các đơn vị chức năng và các tập đoàn năng lượng quốc gia nâng cao năng lực quản trị, đẩy nhanh tiến độ các dự án, công trình điện, đáp ứng đủ nhu cầu năng lượng cho phát triển kinh tế - xã hội.

Báo cáo của Chính phủ tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XIV đã ghi nhận: Giai đoạn 2016-2020, tỷ trọng công nghiệp chế biến, chế tạo tăng nhanh; tỷ trọng hàng xuất khẩu qua chế biến tăng từ 65% (năm 2016) lên 85% (năm 2020). Điều này cho thấy, chiến lược tái cơ cấu nền kinh tế nói chung và ngành Công Thương nói riêng bước đầu mang lại hiệu quả tích cực. Để thực hiện được mục tiêu tăng trưởng năm 2021 và giai đoạn 2021-2025, theo Bộ trưởng, công nghiệp chế biến, chế tạo trong nước cần có những hướng đi cụ thể nào, đặc biệt là việc đảm bảo “mục tiêu kép” trong bối cảnh bình thường mới?

Bộ trưởng Trần Tuấn Anh: Cùng với kết quả tích cực của xuất nhập khẩu, các ngành công nghiệp tiếp tục vươn lên, vượt qua khó khăn trong bối cảnh đứt gãy các chuỗi cung ứng. Giá trị tăng thêm toàn ngành công nghiệp năm 2020 tăng 3,36%, tăng cao hơn so với tốc độ tăng trưởng chung của nền kinh tế. Trong đó, ngành công nghiệp chế biến, chế tạo đạt mức 5,82%, tiếp tục là động lực quan trọng cho tăng trưởng của nền kinh tế.

Quá trình tái cơ cấu ngành công nghiệp ngày càng đi vào chiều sâu với xu hướng chuyển dịch khá rõ và rất tích cực theo đúng định hướng tái cơ cấu ngành. Công nghiệp chế biến, chế tạo tiếp tục là động lực tăng trưởng của toàn ngành công nghiệp.

Ngành công nghiệp chế biến, chế tạo đã trở thành động lực tăng trưởng chính của toàn ngành công nghiệp. Năm 2020, công nghiệp chế biến, chế tạo đóng vai trò chủ chốt dẫn dắt tăng trưởng của nền kinh tế với mức tăng 5,82% (quý I tăng 7,12%; quý II tăng 3,38%; quý III tăng 3,86%; quý IV tăng 8,63%). Xét cả giai đoạn 2016-2020, nhóm ngành này liên tục được mở rộng và chiếm tỷ trọng cao nhất trong các ngành công nghiệp với đóng góp trong GDP tăng liên tục qua các năm (tăng từ 14,27% năm 2016 lên 16,48% vào năm 2019 và ước đạt 16,7% vào năm 2020).

Để đạt được các mục tiêu tăng trưởng năm 2021 và những năm tiếp theo, Bộ Công Thương sẽ triển khai Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết 23-NQ/TW ngày 22/3/2018 của Bộ Chính trị về định hướng xây dựng chính sách phát triển công nghiệp quốc gia giai đoạn đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045; Nghị quyết số 115/NQ-CP ngày 6/8/2020 của Chính phủ về các giải pháp thúc đẩy phát triển công nghiệp hỗ trợ nhằm nâng cao năng lực nội tại, khả năng thích ứng, tham gia sâu hơn trong chuỗi giá trị và mạng lưới sản xuất toàn cầu.

Tiếp tục tập trung điều chỉnh mô hình tăng trưởng công nghiệp từ chủ yếu dựa trên số lượng sang dựa trên năng suất, chất lượng và hiệu quả; đẩy mạnh phát triển các ngành và sản phẩm công nghiệp có giá trị gia tăng cao, giá trị xuất khẩu lớn... Đồng thời, tăng cường áp dụng hệ thống tổ chức sản xuất tiên tiến và ứng dụng công nghệ cao, công nghệ của cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0 trong sản xuất công nghiệp...

Bên cạnh đó, triển khai tích cực Đề án cơ cấu lại các ngành công nghiệp; tiếp tục phát triển sản xuất công nghiệp theo chiều sâu để từng bước tạo ra những sản phẩm có thương hiệu quốc gia và có sức cạnh tranh trên thị trường khu vực và thế giới, tham gia sâu hơn trong chuỗi giá trị toàn cầu; tiếp tục đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu ngành công nghiệp theo hướng tăng tỷ trọng các ngành chế biến, chế tạo và giảm tỷ trọng gia công, lắp ráp đối với các sản phẩm công nghiệp được sản xuất ở Việt Nam. Hoàn thiện cơ chế, chính sách để hỗ trợ sản xuất trong nước, phát triển công nghiệp hỗ trợ, tăng tỷ lệ nội địa hóa. Đáng chú ý, phát triển công nghiệp hỗ trợ theo hướng lựa chọn các nhóm ngành công nghiệp hỗ trợ cần ưu tiên phát triển phù hợp với điều kiện cụ thể của từng giai đoạn phục vụ sản xuất công nghiệp.

Việt Nam vừa hoàn thành xuất sắc vai trò Chủ tịch ASEAN 2020. Nhiều sáng kiến của Việt Nam, đặc biệt về phát triển kinh tế và hỗ trợ cộng đồng doanh nghiệp, đã được các nước ASEAN đánh giá cao. Đồng thời, năm 2020 cũng ghi dấu ấn và vị thế của Việt Nam trên bản đồ thương mại thế giới khi hai “đại lộ giao thương” EVFTA và RCEP chính thức được ký kết. Bộ trưởng nhìn nhận thế nào về hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam trong năm qua, cũng như kỳ vọng gì khi nước ta ngày càng tham gia nhiều hơn vào “sân chơi” thương mại toàn cầu?

Bộ trưởng Trần Tuấn Anh : Trong khuôn khổ hợp tác ASEAN, Bộ Công Thương đã đàm phán và ký kết các chương trình như: Chương trình Tuyên bố Hà Nội của Hội nghị Bộ trưởng Kinh tế để thực thi các biện pháp tiếp tục tháo gỡ rào cản thuế quan, phi thuế quan và tạo thuận lợi cho dòng luân chuyển của hàng hóa thiết yếu, trước hết là trong ASEAN và đối tác. Trong đó, khôi phục và phát triển các chuỗi để chúng ta có điều kiện, vừa phục vụ thị trường trong nước, vừa đảm bảo nhu cầu nhân đạo cho các quốc gia khác, đồng thời tiếp tục phát triển nền kinh tế.

Giai đoạn 2016 - 2020, chứng kiến những nỗ lực to lớn của Việt Nam trong tiếp cận và mở cửa thị trường, đặc biệt là thị trường mà chúng ta có được thông qua các Hiệp định thương mại tự do (FTA) như CPTPP, EVFTA, UKVFTA, RCEP... Đây là một giai đoạn rất thành công trong câu chuyện mở cửa và thực hiện chiến lược hội nhập kinh tế của Việt Nam. Với những hiệp định mới này, chúng ta đã có một hệ thống tương đối hoàn chỉnh các FTA cả mới và cũ để giúp Việt Nam có điều kiện tiếp cận thị trường thế giới rộng lớn.

Các FTA còn giúp chúng ta củng cố và khẳng định vị thế của Việt Nam khi mà 15/20 đối tác trong G20 đều có FTA với Việt Nam. Khi có những cơ chế, điều kiện thuận lợi nhất để thâm nhập và phát triển thị trường EU, Nhật Bản, Úc… thì có nghĩa là quan hệ đối tác của chúng ta sẽ có những yếu tố bền vững để tiếp tục hướng tới không chỉ cùng có lợi mà còn đóng góp, phục vụ lợi ích quốc gia.

Các FTA thế hệ mới còn là động lực giúp chúng ta hoàn thiện thể chế, đẩy mạnh cải cách, tạo môi trường kinh doanh thông thoáng, minh bạch hơn; qua đó thúc đẩy đầu tư, giúp tạo ra năng lực sản xuất mới, nguồn hàng cho xuất khẩu và góp phần vào tăng trưởng, chuyển đổi cơ cấu kinh tế theo hướng hiện đại, hiệu quả; giúp doanh nghiệp có điều kiện thâm nhập, khai thác thị trường mới, thị trường còn nhiều tiềm năng cho xuất khẩu của Việt Nam.

Các FTA cũng giúp chúng ta hoàn thiện hơn nữa môi trường kinh doanh, phân bổ và sử dụng nguồn lực xã hội một cách hiệu quả hơn, từ đó thúc đẩy quá trình tái cơ cấu nền kinh tế theo hướng nâng cao giá trị gia tăng, phục vụ mục tiêu phát triển bền vững. Những cải cách này sẽ góp phần khuyến khích đầu tư từ các nước đối tác FTA vào Việt Nam, kèm theo công nghệ cao, trình độ quản lý tiên tiến và cơ hội tiếp cận các thị trường thứ ba.

Dự Lễ ký kết Hiệp định EVFTA, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc khẳng định: Đường “cao tốc” đã được mở ra. Vấn đề là bây giờ chúng ta phải làm gì để cho tất cả mọi phương tiện đều có thể tiếp cận và di chuyển trên hệ thống xa lộ này. Một ví dụ rất hình ảnh, nhưng tôi cho rằng rất đầy đủ.

Bởi, để di chuyển trên hệ thống xa lộ và đường cao tốc này, chúng ta phải cần hệ thống biển báo hướng dẫn, quy định để tổ chức vận hành cho các luồng giao thông. Chúng ta phải có hệ thống hạ tầng, đường dẫn để kết nối với hệ thống giao thông.

Với 17 FTA hiện nay và còn 3 hiệp định đang đàm phán… chúng ta hoàn toàn có đủ dư địa, điều kiện để định hướng phát triển đất nước trong chiến lược dài hạn sắp tới. Vấn đề còn lại là việc tổ chức thực thi các hiệp định này có hiệu quả.

Điều cần phải làm là tổ chức tuyên truyền, phổ biến pháp luật để không chỉ cơ quan quản lý nhà nước, tổ chức trong hệ thống chính trị nắm bắt và thực thi hiệu quả mà còn để doanh nghiệp, người dân phải thực sự trở thành chủ thể đích thực của quá trình hội nhập. Chỉ có như vậy, chúng ta mới khai thác tối đa những lợi ích từ các FTA.

Hội nhập mang lại cơ hội nhưng kèm theo đó là không ít thách thức. Vì vậy, chúng ta phải có kế hoạch để thực hiện và cụ thể hóa những đề án, nhất là trong tái cơ cấu lại nền kinh tế, nâng cao năng lực cạnh tranh và tổ chức lại theo quan điểm, cách tiếp cận mới của chuỗi cung ứng trong bối cảnh chúng ta có dư địa, không gian rộng lớn của hội nhập.

Một nhiệm vụ khác cũng rất quan trọng, đó là tiếp tục thực hiện cải cách, hoàn thiện thể chế pháp luật, nhất là theo môi trường kiến tạo và đặc biệt phải hướng vào người dân, doanh nghiệp, lấy người dân, doanh nghiệp làm mục tiêu.

Với định hướng như vậy, chắc chắn chúng ta sẽ thực hiện thành công không chỉ quá trình hội nhập, mà còn đưa nước ta trở thành một nước phát triển, có nền công nghiệp hiện đại vào năm 2045.

Trân trọng cảm ơn Bộ trưởng!