Liệu doanh nghiệp chăn nuôi có “làm giá” được heo hơi?

Cách đây 30 năm, trong thời kỳ bao cấp, tất cả các ngành sản xuất của Việt Nam đều được điều hành bởi Nhà nước và gọi là kế hoạch hóa sản xuất. Từ sản lượng sản phẩm sản xuất ra đến giá cả đều do Nhà nước quyết định. Nhà nước có Ban vật giá Trung ương chuyên lo về vật tư sản xuất và định giá sản phẩm. Tuy nhiên, Ban này cũng có lúc khó khăn với giá cả thị trường, đặc biệt là các mặt hàng lương thực, thực phẩm, cho nên có lúc Ban này cũng bị giá cả “vật” lại. Bởi sản xuất nông nghiệp lúc bấy giờ mặc dù theo hợp tác xã, nhưng sự bất hòa của thời tiết thì không thể nằm trong kế hoạch.

Câu chuyện của hơn 30 năm về trước nghĩ lại thấy cũng bình thường vì thời kỳ đó đất nước còn lạc hậu. Nhưng ngày nay, thế giới và đất nước đang tiến vào thời kỳ của nền nông - công nghiệp 4.0. Sản xuất tự động hóa và có thể điều khiển từ xa, thì không lý gì mà không có kế hoạch để sản xuất ra một lượng sản phẩm vừa đủ cho nhu cầu thị trường và do vậy có thể ấn định được giá cả phải chăng phù hợp với nền kinh tế, phù hợp với thu nhập của người dân và người sản xuất cũng có lợi nhuận để tái sản xuất. Câu trả lời còn xa vời vợi, như ngay tại thời điểm này giá heo hơi biến động thất thường mà nhiều chuyên gia gọi là bất thường nên khó ai có thể giải thích một cách hợp lý. Cũng vì không giải thích được nên tất cả chỉ là nhận định, phỏng đoán và nguy hại hơn là quy kết cho doanh nghiệp chăn nuôi làm giá.

Lịch sử thế giới xưa và nay, chưa có một doanh nghiệp nào hay một đất nước nào có thể ấn định giá cả thị trường đối với các mặt hàng nông sản, mà cụ thể là thịt heo. Hiện nay trên thế giới chưa nơi nào có khả năng ấn định được mức giá ổn định theo thời gian và theo kế hoạch. Mỹ, châu Âu, hay ngay cả Trung Quốc có cả những công ty đứng đầu thế giới về sản lượng với số đầu heo nái hơn 1 triệu con, sản xuất hơn 30 triệu heo thịt hàng năm cũng không thể điều tiết giá cả ổn định đối với thị trường thịt heo của quốc gia này hàng chục năm qua.

Biến động giá heo hơi ở Trung Quốc qua các tháng từ năm 2010-2017. Cùng thời điểm này năm 2016 giá heo hơi tại Trung Quốc là 20 RMB/kg (67.000 đồng/kg) thì tháng 6/2017 giá chỉ còn 13 RMB/kg (43.000 đồng/kg).

Tại Mỹ giá heo khá biến động trong các năm 1991-2016. Năm 2014, heo 51-52% nạc có giá cao nhất trong lịch sử chăn nuôi heo của Mỹ với mức 100$/100 lb (2,2$/kg), nhưng năm 2016 giá chỉ còn 40$/100 lb (0,88$/kg).

Những số liệu trên cho thấy, giá heo hơi rất khó kiểm soát vì phụ thuộc rất nhiều yếu tố khách quan ngoài khả năng kiểm soát của khoa học công nghệ hiện tại. Các yếu tố làm biến động giá heo hơi bao gồm tổng đàn heo nái và dịch bệnh trong chăn nuôi heo làm thay đổi sản lượng heo thịt và làm mất cân đối cung cầu. Tổng sản lượng bắp và đậu nành làm nguyên liệu thức ăn chăn nuôi, đây là hai cây trồng chịu tác động lớn của mùa vụ, thời tiết và dịch bệnh làm thay đổi giá thức ăn chăn nuôi.

Có thể khẳng định rằng, hiện tại không một doanh nghiệp hay một tổ chức nào trong nước và nước ngoài có thể điều khiển được giá cả thị trường đối với sản phẩm heo hơi. Giá cả thị trường là một yếu tố phản ánh đúng bản chất cung cầu, mức độ biến động về giá phản ánh độ lớn mất cân đối cung cầu. Người chăn nuôi luôn có phản ứng “bán chạy” khi giá thị trường giảm và “chờ giá” không bán khi giá thị trường tăng, phản ứng “khó kiểm soát” này tạo nên sự cộng hưởng mất cân đối cung cầu và làm cho tình hình trở nên trầm trọng. Ngoài ra, cân đối cung cầu còn bị ảnh hưởng bởi thị trường quốc tế trong một thế giới tự do thương mại đang ngày càng phát triển.

Một người chăn nuôi nhỏ tham khảo bảng báo giá của những doanh nghiệp chăn nuôi khi bán sản phẩm là điều bình thường. Bởi vì người chăn nuôi nhỏ họ thường bán sản phẩm theo từng đợt trong năm, hai ba tháng một lần hay thậm chí một năm chỉ bán một hai lần, như vậy họ rất cần phải tìm hiểu giá cả thị trường trước khi quyết định bán hàng, và trong trường hợp này không thể suy diễn ngược lại là doanh nghiệp đó đang làm giá, hai vấn đề này là hoàn toàn khác nhau.