Làng nghề sản xuất nón lá Hạ Thôn

CôngThương - Nằm dọc bên bờ sông Gianh, làng Hạ Thôn được thành lập cách đây 300 năm. Theo các cụ cao niên trong làng Hạ Thôn, nghề sản xuất nón lá đã xuất hiện ở đây gần 100 năm. Tuy nhiên, từ năm 1955 đến nay nghề này bắt đầu phát triển và dần dần nhân rộng ra toàn địa phương. Nếu như năm 1955 trong làng có 75 hộ tham gia sản xuất nón lá với 50.000 sản phẩm/năm, thì đến nay, toàn xã đã có trên 740 hộ tham gia sản xuất nón lá (chiếm 80% tổng số hộ) và sản xuất được trên 1 triệu sản phẩm/năm. Giá trị sản xuất nón lá đạt 3,7 tỷ đồng/năm, chiếm 25% tổng thu nhập của địa phương, góp phần giải quyết việc làm cho các tầng lớp nhân dân từ các cụ già cho đến các em học sinh, nâng mức thu nhập bình quân đầu người trong xã lên 4 triệu đồng/người/năm. Đặc biệt, từ cách thức làm nón ban đầu, người dân Hạ Thôn đã luôn tìm tòi, sáng tạo ra cách làm mới để cải tiến mẫu mã và nâng cao chất lượng sản phẩm, đáp ứng tốt hơn thị hiếu người tiêu dùng. Nón lá Hạ Thôn đã ngày càng tạo được chỗ đứng vững chắc và vươn xa ra thị trường các tỉnh bạn như: Cần Thơ, Thanh Hóa, Nghệ An và các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long.

Cũng như bao chiếc nón truyền thống khác của Việt Nam, chiếc nón lá Hạ Thôn được xem như một thứ phục trang luôn gắn bó với người phụ nữ. Ngoài chức năng dùng để che nắng, che mưa, chiếc nón Hạ Thôn còn hướng tới mục đích làm đẹp và tăng vẻ duyên dáng của người phụ nữ. Theo kinh nghiệm của các ‘’lão làng’’ trong nghề sản xuất nón ở Hạ Thôn, hiện tại làng có 2 loạt sản phẩm mang bản sắc đặc trưng của địa phương, đó là nón lá xanh và nón lá dừa. Nón lá xanh là loại nón dựa trên khuôn mẫu của nón bài thơ Huế, được cải tiến mang tính đặc trưng của Quảng Tân. Vật liệu để sản xuất thành sản phẩm là lá lấy từ thiên nhiên, được bố trí 3 lớp trên 16 vành có chất liệu bằng tre nứa vót tròn dựa trên khuôn mẫu hình nón. Giai đoạn trước năm 1980, loại nón này được địa phương sản xuất đại trà, nhưng hiện nay do nhu cầu thị trường nên chỉ sản xuất được khoảng 25 - 30% trong tổng số sản phẩm, giá bán ra thị trường giao động từ 4.000 đến 5.000 đồng/sản phẩm. Loại nón thứ hai là nón lá dừa, vật liệu chính được lấy từ lá dừa nước ở vùng đồng bằng sông Cửu Long. Loại nón này cũng được sản xuất trên khuôn mẫu hình nón, nhưng được bố trí lớp lá trên 16 vành có chất liệu bằng tre nứa vót tròn. Cách chằm và bố trí hình thức trên nón thì tùy thuộc vào yêu cầu của người tiêu dùng, mặt ngoài nón luôn được sơn phủ loại dầu lấy từ nhựa thông pha chế với một số hóa chất khác làm tăng độ bền và bóng sáng của nón, phía trong nón có quai thao, bố trí 4 hoa nhỏ, ghi địa chỉ đại lý phân phối chính và nơi sản xuất. Hiện tại loại nón này được người dân Hạ Thôn sản xuất khoảng 70 - 75% trong tổng sản phẩm nón bán ra thị trường dao động từ 10.000 - 15.000 đồng/sản phẩm. Tuy nhiên, người chằm nón có kỹ năng và tay nghề cao thì sản phẩm họ sản xuất ra bán được với giá trị cao hơn.

Minh Thành