Làng gốm trăm năm tuổi của đồng bào Khmer

Điều làm nên sự khác biệt của làng gốm Phnôm Pi so với các làng gốm khác là mang đậm nét đẹp truyền thống, tập tục sinh sống của đồng bào Khmer với các sản phẩm như: Cà ràng (bếp), cà om (nồi), lò than, khuôn bánh khọt…Tất cả các sản phẩm này đều được làm thủ công, tỉ mỉ và mất nhiều thời gian nên có độ bền cao và đẹp, được nhiều người dân các tỉnh, thành phố ở Đồng bằng sông Cửu Long ưa chuộng.

Tất cả sản phẩm gốm Phnôm Pi đều được làm thủ công, thô sơ, đơn giản

Trong các sản phẩm làm ra, đồ đun nấu chiếm số lượng lớn. Đặc biệt, cà ràng và cà om là mặt hàng mang đậm nét truyền thống của đồng bào Khmer, khá nổi tiếng và bán chạy một thời. Điểm khác biệt ở làng gốm này là tất cả sản phẩm đều được làm thủ công, thô sơ, đơn giản, không cầu kì về hoa văn, kiểu cách. Các sản phẩm làm ra chỉ hướng đến phục vụ gia dụng, chứ không mang mục đích tạo hình nghệ thuật.

Để tạo ra những sản phẩm gốm vừa có độ bền cao vừa đẹp mắt thì việc chọn đất làm gốm là một trong những công đoạn rất quan trọng. Ở làng gốm Phnôm Pi, người ta lấy đất để làm gốm tại khu vực hồ Latina, thuộc xã An Hảo, đất được lấy ở độ sâu từ 1 - 2m, hoàn toàn không pha lẫn tạp chất.

Đất sau khi được mang về sẽ được ủ, rồi tưới nước làm mềm, lấy cây đập, nhồi đất, sau đó mới nặn thành hình các sản phẩm và tạo các họa tiết lên sản phẩm. Những sản phẩm sau khi được tạo kiểu dáng hoàn chỉnh sẽ đem phơi từ 3 - 5 ngày, sau đó đem nung bằng rơm.

Làng nghề gốm Phnôm Pi chủ yếu làm sản phẩm phục vụ gia dụng

Điểm đặc biệt của sản phẩm gốm của làng nghề Phnôm Pi là không nung bằng lò nung mà được nung bằng củi và rơm. Ngoài ra, để có một mẻ gốm có độ bền cao và đẹp thì khi nung, rơm phải được phủ kín để không bị lọt hơi ra ngoài.

Công đoạn tạo hình gốm của các nghệ nhân người Khmer ở Phnom Pi rất đặc biệt, đó là không dùng bàn xoay hoặc bất kỳ phương tiện kỹ thuật nào. Việc nặn gốm được người thợ làm hoàn toàn bằng tay, từng chút từng chút một, tỉ mẩn và khéo léo với kinh nghiệm được trao truyền từ đời này sang đời khác. Người thợ đi vòng quanh vật nặn để đắp, bồi, xoa, vuốt… và dùng một số dụng cụ để hỗ trợ làm ra các sản phẩm gốm như: Bàn đập, bàn xoa...

Vào thời kỳ “hưng thịnh”, các sản phẩm gốm của làng nghề Phnôm Pi nổi tiếng khắp các tỉnh thành khu vực Đồng bằng sông Cửu Long và được xuất khẩu sang Campuchia. Lúc đó, cả làng nghề có đến trăm bếp đỏ rực lửa quanh năm tất bật sản xuất. Hiện nay, làng nghề truyền thống Phnôm Pi chỉ còn khoảng 10 hộ dân duy trì nghề gốm. Đối với người dân ở đây, làm ra những sản phẩm gốm không chỉ vì mưu sinh mà còn giữ gìn một nghề truyền thống của ông cha để lại.

Gốm Phnôm Pi không còn ở thời kỳ “hoàng kim” nhưng vẫn mang trong mình chất dân dã, bình dị giữa cuộc sống hiện đại và là hiện thân cho một phần văn hóa Khmer vùng Bảy Núi.