Lạm phát tăng cao trên toàn cầu

Giá tiêu dùng trên thế giới đã bắt đầu tăng nhanh từ hồi tháng 3, đưa tỷ lệ lạm phát cao hơn mức dự kiến ​​của hầu hết các ngân hàng trung ương. Đến tháng 8, tỷ lệ lạm phát hàng năm của Nhóm 20 nền kinh tế lớn nhất (G20) vốn chiếm khoảng 4/5 GDP của thế giới - đã tăng lên mức cao nhất trong vòng 10 năm qua.

Việc giá tiêu dùng tăng đạt mức kỷ lục trong nhiều năm qua tại nhiều quốc gia đã nhận được những phản ứng trái ngược từ các ngân hàng trung ương. Hơn 10 ngân hàng đã tăng lãi suất. Tuy nhiên, Cục dự trữ liên bang Mỹ và Ngân hàng Trung ương châu Âu lại không có động thái này. Điều này phản ánh sự khác biệt trong quan điểm về việc liệu việc tăng giá tiêu dùng có tạo ra các chu kỳ lạm phát tiếp theo hay sẽ giảm đi sau đó.

Đối với các ngân hàng trung ương, các yếu tố gây ra lạm phát lần này cũng giống như các cuộc lạm phát trong quá khứ. Theo đó, nhu cầu tiêu dùng đã phục hồi sớm và mạnh hơn nhiều so với diễn biến thường thấy sau một cuộc suy thoái kinh tế và nguồn cung phải vật lộn để đáp ứng nhu cầu. Cho rằng sự phục hồi sẽ diễn ra trong thời gian dài và nhẹ nhàng, chỉ một số ít nhà sản xuất mạnh dạn tăng công suất trong đại dịch. Trong khi đó các nhà máy vẫn bị hạn chế bởi chính sách chống dịch của chính phủ và mạng lưới vận chuyển bị tắc nghẽn.

Các lãnh đạo ngân hàng trung ương các nước G20 đã gặp nhau tuần trước tại Mỹ cho biết, họ kỳ vọng cán cân cung – cầu sẽ được cân bằng trong những tháng tới và tỉ lệ lạm phát sẽ giảm bớt. Tuy nhiên, một số ngân hàng như Brazil và Nga đã tăng lãi suất trước. Và khi lạm phát gia tăng và không có điểm kết thúc rõ ràng, các ngân hàng khác đã tham gia với họ.

Điều mà tất cả các ngân hàng trung ương lo lắng là lạm phát sẽ tăng nhanh trong khi các hộ gia đình bắt đầu tính đến khả năng lạm phát sẽ tăng nhanh hơn nên họ sẽ mặc cả tiền lương và các doanh nghiệp cũng đưa ra giả định tương tự khi họ định giá hàng tiêu dùng. Những nơi từng trải qua những đợt lạm phát lớn như Mỹ và Tây Âu sẽ gặp rủi ro này nhiều hơn.

Ông Bhanu Baweja - chiến lược gia trưởng tại UBS Research - cho biết: “Các thị trường mới nổi đang có nguy cơ kỳ vọng lạm phát tăng cao hơn nhiều.”

Vào tháng 10, các ngân hàng trung ương của New Zealand, Ba Lan và Romania đã tăng chi phí đi vay lần đầu tiên kể từ khi đại dịch xảy ra. Singapore, quốc gia thắt chặt chính sách bằng cách thúc đẩy tỷ giá hối đoái lên cao hơn, cũng đã tăng lãi suất vào ngày 14/10 vừa qua.

Tại các nước Nam Mỹ như Chile, Colombia và Peru cũng đang chứng kiến giá cả tăng cao sau nhiều năm kiểm soát lạm phát. Ngân hàng trung ương ở các nước này đã thắt chặt chính sách tiền tệ khi các hộ gia đình phải vật lộn để kiếm sống. Peru, một trong những quốc gia có nền kinh tế suy giảm lớn nhất Mỹ Latinh năm 2020, đang vật lộn với mức tăng giá tiêu dùng nhanh nhất trong hơn một thập kỷ. Ngân hàng trung ương đã tăng lãi suất tham chiếu kể từ tháng 8, bao gồm mức tăng 0,5 điểm phần trăm trong tháng 10, lên 1,5%. Lạm phát của Peru đạt 5,2% trong tháng 9 vừa qua.

Với hầu hết các nước châu Á, các ngân hàng trung ương vẫn thận trọng về việc thắt chặt chính sách tiền tệ quá sớm vì sợ làm suy yếu sự phục hồi kinh tế.

Các nhà sản xuất Trung Quốc cho đến nay vẫn phải chấp nhận giá hàng hóa tăng cao, ảnh hưởng đến lợi nhuận của họ. Lạm phát sản xuất của Trung Quốc đã tăng 10,7% trong tháng 9, mức cao nhất trong hơn hai thập niên qua, phần lớn là do giá than cao hơn. Tuy nhiên, lạm phát tiêu dùng của nước này tăng 0,7%, thấp hơn nhiều so với mục tiêu chính thức là khoảng 3%. Phát biểu tại diễn đàn G20 tuần trước, Thống đốc ngân hàng trung ương Trung Quốc Dịch Cương cho biết lạm phát của nước này vẫn còn nhẹ.

Tại Thổ Nhĩ Kỳ, Tổng thống Recep Tayyip Erdogan tuần này đã sa thải ba quan chức ngân hàng trung ương hàng đầu. Ông đã yêu cầu giảm lãi suất để khuyến khích tăng trưởng kinh tế, làm dấy lên lo ngại từ các nhà đầu tư rằng động thái trên sẽ làm tăng thêm áp lực lạm phát. Lạm phát hàng năm của Thổ Nhĩ Kỳ đã tăng lên 19,58% vào tháng 9, mức cao nhất trong 2 năm rưỡi.

Ở những nơi khác, các chính phủ đang sử dụng các biện pháp phổ biến trong những năm 1970. Hôm 13/10, Bộ trưởng Thương mại Argentina, Roberto Feletti, đã công bố mức giá cố định trong 90 ngày đối với 1.247 hàng hóa trong bối cảnh lo ngại về giá thực phẩm tăng. Ông khẳng định: "Chúng ta cần ngăn giá lương thực ăn mòn tiền lương"