Kỳ vọng cao vào chương trình nghị sự ASEAN năm 2023

Với vai trò chủ ASEAN năm 2023, Indonesia sẽ đóng vai trò then chốt trong việc thiết lập chương trình nghị sự cho hàng trăm cuộc họp mà ASEAN thường xuyên tổ chức mỗi năm cho 10 quốc gia thành viên, cũng như 27 quốc gia khác thường xuyên tham gia với tư cách là đối tác đối thoại và là thành viên của ASEAN Cộng, như Diễn đàn Khu vực ASEAN. Theo đó, chương trình nghị sự 2023 của ASEAN sẽ bao gồm những nội dung gì?

Nội dung đầu tiên là phục hồi kinh tế hậu Covid-19 và hợp tác kinh tế. Tổng thống Indonesia Joko Widodo đã công bố chủ đề của nhiệm kỳ chủ tịch của Indonesia là “Các vấn đề của ASEAN: tâm điểm của tăng trưởng”. Theo nhiều cách, chủ đề là một phản ứng đối với hai nguồn cơn bất an đối với ASEAN có liên quan đến sự phù hợp trong những năm 2020 và khả năng mang lại lợi ích kinh tế cho 684 triệu người của khối. Các quan chức ASEA từ lâu đã nỗ lực tăng cường hội nhập kinh tế để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế khu vực, khuyến khích dòng chảy thương mại nội khối và tăng cường sức mạnh của ASEAN với tư cách là một khối.

Trong quá khứ, những nỗ lực này đã gặp khó khăn về việc dỡ bỏ các hàng rào thuế quan và phi thuế quan. Tuy nhiên, đại dịch Covid-19 đã tạo động lực để các quốc gia giải quyết các mối quan ngại chung về khả năng phục hồi chuỗi cung ứng và thương mại kỹ thuật số. Mặc dù Đông Nam Á đã phục hồi tương đối tốt sau đại dịch, nhưng sự gián đoạn trong chuỗi giá trị toàn cầu đã ảnh hưởng nặng nề đến các trung tâm sản xuất của khu vực, buộc các chính phủ phải đánh giá tính an toàn lâu dài của chuỗi cung ứng.

Indonesia có thể sẽ tập trung vào việc đảm bảo các cam kết đáp ứng tầm nhìn ASEAN 2025, đặc biệt là các điều khoản liên quan đến kết nối và thương mại kỹ thuật số. Đại dịch Covid-19 đã làm tăng tốc độ chuyển đổi kỹ thuật số trong khu vực, và do đó đẩy nhanh sự phụ thuộc vào mạng.

Tuy nhiên, điều có thể là trọng tâm trong nhiệm kỳ chủ tịch của Indonesia là việc Timor-Leste trở thành thành viên đầy đủ của ASEAN. Sau hơn một thập kỷ vận động hành lang, Timor-Leste đã đạt được một chiến thắng ngoại giao quan trọng tại hội nghị thượng đỉnh ASEAN năm 2022 khi có thể khiến các quốc gia thành viên khác đồng ý về nguyên tắc chấp nhận đơn xin trở thành thành viên của mình.

Indonesia là quốc gia ủng hộ mạnh mẽ nhất việc Timor-Leste trở thành thành viên của ASEAN và Jakarta sẽ muốn chứng kiến tiến triển của nước này càng sớm càng tốt. Thành công của Indonesia với tư cách là chủ tịch ASEAN năm 2023 có thể sẽ được đánh giá dựa trên cách quản lý 2 thách thức lớn.

Đầu tiên là tình trạng bất ổn đang diễn ra ở Myanmar, không chỉ chi phối các cuộc thảo luận trong ASEAN mà còn là chủ đề được quốc tế quan tâm. Những nỗ lực của ASEAN để giải quyết tình hình thông qua sự đồng thuận năm điểm và việc Myanmar dự kiến tổ chức tổng tuyển cử vào năm 2023.

Thách thức lớn thứ hai là giải quyết những tác động chiến lược của Trung-Mỹ ở Đông Nam Á. Các nhà lãnh đạo Đông Nam Á bày tỏ mối quan tâm và lo lắng nghiêm trọng về tác động của cạnh tranh giữa các cường quốc đối với quyền tự chủ chiến lược của ASEAN.Trong khi Mỹ và Trung Quốc dường như đã có một thời điểm hàn gắn quan hệ hữu nghị sau cuộc gặp giữa Tổng thống Joe Biden và chủ tịch Tập Cận Bình ở Bali tại hội nghị G20 nhưng vẫn có khả năng làm phức tạp thêm các mối lo ngại về kinh tế và an ninh khu vực.

Ví dụ sự cạnh tranh công nghệ của hai cường quốc có thể phá vỡ hệ sinh thái công nghệ thông tin và truyền thông của Đông Nam Á vốn phụ thuộc vào sự hỗ trợ, nguồn lực và kiến thức kỹ thuật từ các công ty công nghệ Trung Quốc, Nhật Bản, Châu Âu và Mỹ.

Là quốc gia lớn nhất trong khu vực, Indonesia thường được coi là đối trọng chính của các quốc gia thành viên ASEAN, mỗi quốc gia đều có quyền phủ quyết đối với việc ra quyết định của khối. Năm 2003, vai trò chủ tịch của Indonesia đã thông qua Thỏa thuận Bali II, khởi xướng các kế hoạch xây dựng Cộng đồng ASEAN.

Năm 2011, Indonesia đã đặt nền móng cho Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực - khu vực thương mại tự do lớn nhất thế giới - có hiệu lực vào ngày 1/1/2022. Cho dù đó là về hội nhập kinh tế hay sự gia nhập của Timor-Leste, nhiệm kỳ chủ tịch của Indonesia năm 2023 có thể sẽ phải đối mặt với những thách thức nghiêm trọng.

Trong khi tiêu chuẩn cho sự thành công của vai trò chủ tịch G20 của Indonesia năm 2022 là khả năng điều hành khi đối mặt với những thách thức toàn cầu lớn, thì tiêu chuẩn cho sự thành công của vai trò chủ tịch ASEAN 2023 của Indonesia còn cao hơn rất nhiều.