Kỳ I: Vì sao Quảng Ninh chọn OCOP?
Mỗi xã phường một sản phẩm-OCOP 20/11/2020 16:16 Theo dõi Congthuong.vn trên
Tái cơ cấu nông nghiệp – kỳ vọng vào OCOP?
Từ kinh nghiệm của Nhật Bản, Hàn Quốc, Thái Lan, năm 2013 Quảng Ninh phê duyệt và tập trung chỉ đạo thực hiện Đề án “Tỉnh Quảng Ninh - Mỗi xã, phường một sản phẩm” (Chương trình OCOP). Năm 2014, chương trình chính thức được triển khai. Dựa vào nguyên lý hỗ trợ sản xuất theo chuỗi giá trị hoàn chỉnh (sản xuất ngoài cánh đồng - thu hoạch - chế biến - tiêu thụ), Chương trình OCOP khi đó được Quảng Ninh kỳ vọng sẽ góp phần quan trọng vào tái cơ cấu ngành nông nghiệp của tỉnh này.
Xác định 2 đối tượng quan trọng của Chương trình OCOP là sản phẩm/dịch vụ và các tổ chức kinh tế, Chương trình OCOP được Quảng Ninh thiết kế để các cá thể, hộ sản xuất, Tổ hợp tác, Hợp tác xã, doanh nghiệp chủ động về ý tưởng sản phẩm, xác định thị trường, chủ động sản xuất, tiêu thụ. Nhà nước đóng vai trò tạo sân chơi, hỗ trợ chính sách, thông tin thị trường và xúc tiến thương mại.
Dưa lưới - một trong những sản phẩm OCOP đắt khách của Quảng Ninh |
Từng làm lãnh đạo Sở Nông nghiệp, nay về Ban Xây dựng NTM nên với ông Nguyễn Văn Đức – Phó Trưởng ban Xây dựng NTM tỉnh Quảng Ninh – OCOP giống như một câu chuyện hấp dẫn kể mãi không hết. “Ngay khi bắt đầu triển khai, Chương trình OCOP đã được quán triệt đến Thường trực Tỉnh ủy, HĐND, UBND, MTTQ và các đoàn thể chính trị tỉnh; Bí thư, Chủ tịch cấp huyện; Bí thư, Chủ tịch 186 xã, phường, thị trấn trong toàn tỉnh; các tổ chức kinh tế, các đối tác tham gia chương trình OCOP. Ban Chỉ đạo OCOP cũng khẩn trương được thực hiện. Việc tổ chức đưa cán bộ đi nghiên cứu, học tập quốc tế tại Nhật Bản, Thái Lan, mời chuyên gia tư vấn lập các đề án, xây dựng bộ công cụ; đẩy mạnh công tác truyền thông cũng được Quảng Ninh thực hiện thường xuyên, liên tục” – Phó trưởng ban Nguyễn Văn Đức cho hay.
Trên cơ sở các nội dung đã được xây dựng, từ năm 2014 – 2018, trong số 200 tỉ đồng hỗ trợ xây dựng NTM/năm, Quảng Ninh dành 10% hỗ trợ Đề án OCOP cấp tỉnh; cấp huyện dành 40- 50% hỗ trợ sản xuất (chủ yếu hỗ trợ lãi suất tín dụng để đầu tư nhà xưởng, máy móc thiết bị; hỗ trợ thiết kế tem nhãn bao bì bảo hộ nhãn hiệu, hỗ trợ xúc tiến thương mại... cho các sản phẩm OCOP)
Với sự “hà hơi tiếp sức” từ nguồn kinh phí xây dựng NTM, các sản phẩm miến dong Bình Liêu, trà hoa vàng Ba Chẽ, gốm xứ mỹ nghệ Quang Vinh, nước khoáng Quang Hanh... bắt đầu được người tiêu dùng biết tiếng, sản lượng tăng cao từng năm. Nhờ OCOP, nông nghiệp – nông thôn Quảng Ninh ghi nhận những đổi thay mạnh mẽ.
Từ kết quả trông thấy của Chương trình xây dựng NTM, tỉnh Quảng Ninh quyết tâm đẩy nhanh hành trình về đích NTM, theo đó, từ năm 2019 đến năm 2020, số tiền dành để hỗ trợ NTM của Quảng Ninh đã tăng lên 300 tỉ đồng/năm. Từ đây, Chương trình OCOP cũng có thêm nguồn lực để có thêm nhiều những sản phẩm đa dạng, chất lượng. Đáng ghi nhận là từ chỗ phải tuyên truyền, vận động hướng dẫn, đến nay người dân đã chủ động tham gia đầu tư phát triển sản xuất, ứng dụng KHCN vào sản xuất, hoàn thiện các sản phẩm OCOP.
Tiên phong và thách thức
Trong câu chuyện với chúng tôi, Phó trưởng Ban xây dựng NTM Nguyễn Văn Đức càng nói càng hào hứng. Bởi đơn giản, ông là người đã từng tham gia tổ chức các cuộc họp để tuyên truyền, hướng dẫn về Chương trình OCOP, trực tiếp lăn lộn ruộng đồng kiểm tra, rà soát quy trình sản xuất các sản phẩm OCOP; kết nối các doanh nghiệp để tiêu thụ sản phẩm cho người nông dân.
Vui – buồn – âu lo – trăn trở - cả những nghi ngại với Chương trình OCOP, Phó trưởng ban Nguyễn Văn Đức đều đã từng nếm trải: “Khó khăn là không ít. Vì OCOP là “sân chơi” của cộng đồng, với các cá thể, hộ sản xuất, Tổ hợp tác, Hợp tác xã, doanh nghiệp vừa và nhỏ - nên việc tuyên truyền, tập huấn cho người dân không đơn giản. Hơn thế, Chương trình OCOP tổng hợp nhiều lĩnh vực (từ nông nghiệp đến y tế, công thương, khoa học công nghệ) nhưng thực tế vẫn chỉ vận dụng được cơ chế chính sách của nông nghiệp. Bên cạnh đó, sản phẩm OCOP chủ yếu là sản phẩm địa phương, nhỏ lẻ... nên vẫn dựa vào hỗ trợ là chính chứ chưa đủ mạnh để thu hút đầu tư...”.
Quy trình sản xuất an toàn đang góp phần gia tăng chất lượng và sản lượng tiêu thụ của các sản phẩm OCOP của Quảng Ninh |
Xác định được những hạn chế này, nên giai đoạn 2014-2016, OCOP Quảng Ninh tập trung chú trọng đến yếu tố “linh hoạt” (linh hoạt từ quy trình sản xuất, hồ sơ, khuyến khích người dân tham gia); sang giai đoạn 2017-2020, Chương trình bắt đầu đi sâu vào chất lượng sản phẩm và hướng tới sự khác biệt... Chính vì vậy, cùng với rất nhiều sản phẩm được xếp hạng 5 sao, 4 sao, 3 sao; năm 2020, UBND tỉnh Quảng Ninh đã mạnh tay thu hồi giấy chứng nhận đạt sao của 10 sản phẩm thuộc chương trình OCOP. Tiếp đó, ngày 10/1/2020, Ban Xây dựng NTM tỉnh Quảng Ninh đã quyết định đưa 65 sản phẩm không đạt chuẩn ra khỏi chương trình này.
“ Một trong những tiêu chí của chương trình là các sản phẩm đã tham gia “sân chơi” này phải ngày càng nâng cao về chất lượng, hoàn thiện về mẫu mã, chuẩn hóa về bao bì, đáp ứng nhu cầu của thị trường trong, ngoài tỉnh và tiến gần hơn với thị trường quốc tế. Do đó, việc thu hồi chứng nhận đạt sao và loại các sản phẩm không đạt chuẩn ra khỏi Chương trình OCOP là việc làm cần thiết để giữ vững thương hiệu, cũng như tạo sức hút cho những đơn vị thực sự có tâm huyết với chương trình, khẳng định vị thế của sản phẩm trên thị trường và tạo dựng niềm tin cho người tiêu dùng” – Phó trưởng ban Nguyễn Văn Đức nhấn mạnh.