Kỳ I: “Điệp khúc” thiếu

Sản xuất muối trong nước chủ yếu theo phương pháp thủ công

100% nhập khẩu

Trao đổi với phóng viên Báo Công Thương, ông Bùi Thế Cường - chuyên viên Cục Hóa chất (Bộ Công Thương) - cho biết: Không phải vô cớ mà DN nhập khẩu muối về làm nguyên liệu sản xuất, trong khi lượng muối trong nước đang dư thừa. Nhiều năm qua, sản xuất muối trong nước chủ yếu theo phương pháp thủ công nên chất lượng không bảo đảm phục vụ trong ngành y tế và sản xuất hóa chất. Theo tiêu chuẩn sản xuất muối công nghiệp, hàm lượng NaCl phải đạt 99%, chứa ít tạp chất và bảo đảm độ khô cần thiết.

“Do muối trong nước không đạt được các tiêu chuẩn trên nên trong năm 2015, các DN hóa chất không mua một kg muối nào sản xuất trong nước, mà hoàn toàn nhập khẩu, thậm chí nhập muối ngoài hạn ngạch thuế quan với thuế suất rất cao (50%)” - ông Bùi Thế Cường nhấn mạnh.

Đại diện Công ty Cổ phần hóa chất cơ bản miền Nam cho hay, với dây chuyền sản xuất xút (NaOH) công suất 30.000 tấn/năm, công ty cần trên 60.000 tấn muối công nghiệp mỗi năm. Để đáp ứng lượng muối cho quá trình sản xuất, năm 2015, công ty đã phải nhập khẩu 71.100 tấn muối, trong đó, lượng muối được nhập theo hạn ngạch thuế quan là 10.000 tấn, còn lại nhập ngoài hạn ngạch là 61.100 tấn, chủ yếu nhập từ Ấn Độ. Tương tự, năm 2015, Công ty Vedan Việt Nam đã phải nhập khẩu ngoài hạn ngạch thuế quan 141.750 tấn muối có xuất xứ từ Ấn Độ, trong 3 đợt: Tháng 1, 7 và 12/2015 với tổng giá trị lên tới 3,6 triệu USD.

Tình trạng “khát” muối công nghiệp, phải nhập muối với thuế suất cao không còn là chuyện xa lạ với DN trong ngành hóa chất. Năm 2015, các DN đã phải nhập khẩu tới 312.986 tấn muối ngoài hạn ngạch. Tuy nhiên, không phải lúc nào cũng dễ dàng để nhập khẩu muối, do thiếu vốn, phải qua nhiều cầu trung gian, thời gian vận chuyển lâu… Việc “ăn đong” muối đã khiến các công ty không thể vận hành hết công suất, không có dự trữ.

Hạn ngạch nhập khẩu thấp

Theo cam kết trong WTO, lượng hạn ngạch thuế quan đối với mặt hàng muối của Việt Nam tăng 5% mỗi năm (cam kết năm 2007 là 150.000 tấn). Do đó, lượng hạn ngạch thuế quan với mặt hàng muối năm 2016 là 232.628 tấn.

Tuy nhiên, nhiều năm nay, hạn ngạch nhập khẩu muối của Việt Nam thấp hơn nhiều so với cam kết, ở mức 102.000 tấn muối công nghiệp và muối tinh khiết dùng trong y tế. Đáng nói là lượng phân giao trong thực tế còn thấp hơn con số này. Cụ thể: Năm 2011-2014, lượng cấp hạn ngạch để hỗ trợ ngành y tế là 2.000 tấn, DN sản xuất mỗi năm 51.000 tấn. Năm 2015, lượng muối nhập theo hạn ngạch chỉ còn 40.000 tấn.

Nhu cầu muối của các DN hiện vẫn rất lớn. Tổng công suất sản xuất xút hiện tại đạt 140.000 tấn/năm, tương ứng cần khoảng 300.000 tấn muối. Còn công suất sô đa là 200.000 tấn/năm, nguyên liệu cần trên 300.000 tấn muối. Tương lai đến năm 2020, nhu cầu muối còn lớn hơn gấp nhiều lần. Theo quy hoạch về hóa chất, dự kiến đến 2020, chỉ riêng lượng xút sản xuất là 900.000 tấn, tính ra cần khoảng 1,8 triệu tấn muối.

Kỳ II: Giải pháp căn cơ