KOL/KOC và mặt trái truyền thông: Khi niềm tin bị đánh cắp

Thị trường thương mại điện tử Việt Nam đang chứng kiến sự bùng nổ mạnh mẽ của các KOL (Key Opinion Leader) và KOC (Key Opinion Consumer), những cá nhân có sức ảnh hưởng rộng lớn trên mạng xã hội. Tuy nhiên, bên cạnh những đóng góp tích cực, một mặt tối đáng lo ngại đã và đang hiện hữu: Hiện tượng quảng cáo sai sự thật, dối trá có chủ đích, thao túng lòng tin người tiêu dùng và trục lợi bằng truyền thông phi đạo đức...

Từ niềm tin đến sự phản bội công khai

Sự phát triển của mạng xã hội đã đưa hàng loạt KOL/KOC trở thành những biểu tượng niềm tin mới của người tiêu dùng. Người ta không còn tin vào quảng cáo truyền thống, mà tin vào những lời nói giản dị, đời thường, những chia sẻ 'từ trải nghiệm thật' của những người ảnh hưởng. Tuy nhiên, khi lớp vỏ chân thật ấy bị lột bỏ, dư luận hoảng hốt nhận ra: Quá nhiều người đã bị đánh lừa!.

Cần có hình thức, chế tài đủ sức răn đe xử lý hành vi quảng cáo sai sự thật, chứ không phải sau mỗi vụ việc chỉ xin lỗi là xong... Ảnh: MXH

Những viên kẹo rau không có chứng nhận, những lọ mỹ phẩm không rõ nguồn gốc, những khóa học đầu tư tiền ảo được tung hô như cứu cánh… Tất cả được hợp thức hóa qua hình ảnh, tiếng nói của các KOL/KOC.

Vụ việc 'kẹo rau' là điển hình. Quang Linh Vlogs – một nhân vật vốn được cộng đồng yêu mến vì các hoạt động từ thiện tại châu Phi – đã khiến công chúng sốc nặng khi tuyên bố '1 viên kẹo rau bằng 1 đĩa rau thật'. Sự ngây thơ hay cố tình mù mờ? Câu hỏi vẫn để ngỏ, nhưng hậu quả là lòng tin sụp đổ.

Tiếp theo là Hằng Du Mục – một TikToker chuyên làm nội dung trải nghiệm cuộc sống vùng cao. Cô bị xử phạt vì quảng cáo sai sự thật sản phẩm kẹo rau, kèm theo hình thức bị bắt buộc cải chính công khai…

Võ Hà Linh – gương mặt nổi bật của làn sóng review – bị tố bán phá giá, hàng kém chất lượng và thao túng thị trường. Chu Thanh Huyền – vợ cầu thủ Quang Hải – bị lên án vì quảng cáo sữa 'mát' cho trẻ em không được kiểm chứng.

Danh sách chưa dừng lại ở ở những cái tên kể trên…

Khi nghệ sĩ, người nổi tiếng biến thành công cụ PR lừa đảo

Hàng loạt nghệ sĩ như Hồng Vân, Quyền Linh, Mai Phương Thúy… từng bị bóc phốt vì quảng cáo sản phẩm thổi phồng công dụng. Đáng nói, sau mỗi lần như vậy, họ chỉ xin lỗi là xong, không có bất kỳ hình thức, chế tài nào đủ sức răn đe.

Phải chăng danh tiếng là thứ miễn nhiễm với trách nhiệm? Phải chăng mạng xã hội là nơi con người có thể 'quảng cáo láo' mà không bị xử lý nghiêm minh?

Khi truyền thông trở thành công cụ thao túng tâm lý thay vì phục vụ sự thật, khi người nổi tiếng trở thành kẻ môi giới cho hàng hóa không rõ nguồn gốc, chúng ta đang chứng kiến một sự đổ vỡ mang tính hệ thống. Hệ sinh thái KOL/KOC rác đang gieo rắc những hạt giống xấu cho xã hội.

Tác hại không chỉ là mất tiền, mà là mất lòng tin – nền tảng để thương mại điện tử phát triển bền vững.

Cần một cuộc thanh lọc toàn diện

Đã đến lúc báo chí không chỉ đứng ngoài mà phải vào cuộc. Không chỉ đưa tin, mà phải điều tra, phản biện. Không chỉ cảnh báo, mà phải dọn rác.

Cơ quan quản lý nhà nước cần có hệ thống xếp hạng đạo đức KOL – như gắn 'nhãn xanh', 'vàng', 'đỏ'. Những ai tái phạm phải bị cấm hoạt động quảng cáo, thậm chí xử lý hình sự nếu gây hậu quả nghiêm trọng.

Báo chí chính thống cần xây dựng tuyến bài, chuyên mục bóc trần KOL rác, công khai vi phạm, đồng thời tôn vinh những người tử tế.

Người tiêu dùng cần tỉnh táo, không mua hàng theo cảm xúc hay lời đường mật từ người nổi tiếng. Hãy trở thành người tiêu dùng có trí tuệ.

Truyền thông, nếu không vì sự thật, thì sẽ thành kẻ phản bội sự thật. KOL/KOC nếu không giữ đạo đức, sẽ trở thành tội đồ của lòng tin.

Đã đến lúc, báo chí, cơ quan quản lý, người tiêu dùng – cùng đứng lên làm sạch không gian truyền thông, thiết lập lại kỷ cương và đạo lý cho thị trường thương mại điện tử Việt Nam.

Bởi nếu không làm ngay hôm nay, ngày mai có thể chính chúng ta là nạn nhân tiếp theo.

.