Kinh tế tuần hoàn - Mô hình giúp tăng trưởng ít tác động đến môi trường

Tiến sĩ Nguyễn Hà Nam phân tích về thực trạng và cơ hội nền kinh tế tuần hoàn tại Việt Nam

Hội thảo tập trung vào khái niệm kinh tế tuần hoàn và cách áp dụng mô hình này vào hoạt động của DN. Trong nền kinh tế tuyến tính truyền thống, các nhà sản xuất khai thác tài nguyên thiên nhiên để tạo ra các sản phẩm và dịch vụ, sau đó phế thải từ sản xuất và tiêu dùng bị đưa đi chôn lấp, thậm chí là thải ra môi trường tự nhiên, ví dụ như thải ra biển.

Ngược lại, nền kinh tế tuần hoàn chính là một giải pháp thay thế bền vững cho mô hình truyền thống nói trên. Trong nền kinh tế tuần hoàn, các nhà sản xuất chú trọng kéo dài thời hạn và tận dụng tối đa giá trị sử dụng của tài nguyên, sau đó quản lý và tái tạo những sản phẩm và tài nguyên này vào cuối vòng đời sử dụng. Như vậy, việc áp dụng mô hình kinh tế tuần hoàn sẽ giúp giảm phát thải, thúc đẩy sử dụng hiệu quả nguồn tài nguyên, góp phần giải quyết các vấn đề về khan hiếm và bảo tồn tài nguyên đồng thời hỗ trợ nâng cao năng lực cạnh tranh cho nền kinh tế Việt Nam.

Theo nghiên cứu của Accenture Strategy, mô hình kinh tế tuần hoàn có thể mở ra cơ hội thị trường trị giá lên tới 4,5 nghìn tỷ đô la Mỹ và tạo ra hàng triệu việc làm cho nền kinh tế toàn cầu vào năm 2030.

Tại hội thảo, Tiến sĩ Nguyễn Hà Nam đến từ Viện Chiến lược chính sách Tài nguyên và Môi trường (TN&MT), thuộc Bộ TN&MT sau khi đưa ra bức tranh toàn cảnh về thực trạng và cơ hội của kinh tế tuần hoàn tại Việt Nam đã khẳng định: Đây mô hình duy nhất vừa phát triển kinh tế vừa giảm thiểu phần lớn tác động đến môi trường. Tiến sĩ Nam dẫn chứng mô hình KCN sinh thái tại Ninh Bình, Cần Thơ và Đà Nẵng vừa tiết kiệm được 6.5 triệu USD/ năm, vừa mang lại hiệu quả kinh tế cho DN và xã hội.

Tuy nhiên theo ông Nguyễn Quang Vinh, Tổng thư ký VCCI, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hội đồng DN Vì Sự Phát triển Bền vững Việt Nam (VBCSD), dù khái niệm nền kinh tế tuần hoàn đã bắt đầu trở nên phổ biến ở Việt Nam, nhưng việc ứng dụng mô hình vào thực tiễn vẫn còn rất hạn chế, đặc biệt là đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Đồng quan điểm trên, bà Lê Thị Ngọc Mỹ, Giám đốc phát triển bền vững của Heineken cho rằng: để làm kinh tế tuần hoàn trước hết cần phải có tư duy chuyển từ đường thẳng sang hình tròn tức chuyển từ kinh tế tuyến tính sang kinh tế tuần hoàn - tất cả mọi thứ đều có giới hạn nên cần phải tư duy sản xuất trong giới hạn đó. Thay đổi được tư duy đó sẽ không có rác thải mà tất cả sẽ là một nguồn nguyên liệu mới.

Nhà máy của Heineken tại TP. Hồ Chí Minh sử dụng hoàn toàn năng lượng tái tạo: điện sinh khối và năng lượng mặt trời

Chia sẻ thực tiễn áp dụng mô hình kinh tế tuần hoàn trong hoạt động của DN, bà Mỹ cho biết Heineken đã đưa ra sáng kiến không chỉ giúp giảm phát thải mà còn kiến tạo ra giá trị từ rác thải, từ đó mang lại lợi ích về xã hội và môi trường. Những sáng kiến này bao gồm: tiến tới không rác thải cần chôn lấp - gần 99% phế thải hoặc phụ phẩm được tái sử dụng hoặc tái chế. Những phụ phẩm điển hình của quá trình sản xuất bia như bã hèm, men thừa hay bùn lắng sau quá trình xử lý nước thải, đều được tái sử dụng làm thức ăn chăn nuôi hoặc phân bón cho cây trồng.

Các nguyên vật liệu khác như thủy tinh, giấy bìa, nhôm, nhựa và giấy đều được tái sử dụng hoặc tái chế. Gần như 100% chai bia thủy tinh của Heineken Việt Nam được thu hồi lại để tái sử dụng trước khi được tái chế tại nhà máy thủy tinh vào cuối vòng đời sản phẩm. Xử lý 100% nước thải đạt tiêu chuẩn an toàn loại A trước khi trả về môi trường một cách an toàn;

4 trên 6 nhà máy của DN này sử dụng nhiệt năng từ năng lượng tái tạo và nhiên liệu sinh khối, không phát thải các-bon. Nhiên liệu sinh khối được sinh ra từ việc tận dụng các phụ phẩm nông nghiệp như vỏ trấu, mùn cưa (thường bị coi như rác thải không có giá trị và bị đốt bỏ) làm nguyên liệu tạo ra hơi nước phục vụ cho việc nấu bia. Hay giảm 2.500 tấn phát thải CO2 chỉ riêng trong khâu kho vận trong năm 2018 bằng cách tối ưu hóa và cải tiến hoạt động vận tải…

Như vậy, thay vì phải đưa ra giải pháp mới, các DN Việt Nam hoàn toàn có thể tham khảo và áp dụng một cách sáng tạo những bài học kinh nghiệm đã được minh chứng là thành công trong việc áp dụng mô hình kinh tế tuần hoàn từ các DN, các khu công nghiệp sinh thái trên đây. Tuy nhiên điều quan trọng trước tiên bản thân các DN phải thay đổi tư duy và bắt đầu từ những việc nhỏ nhất.