Kiểm toán tại các tập đoàn, tổng công ty: Còn hạn chế trong quản lý vốn, tài sản

Còn nhiều sai sót

Năm 2023, Kiểm toán nhà nước đã kiểm toán Báo cáo tài chính năm 2022 và các hoạt động liên quan đến quản lý, sử dụng vốn nhà nước của 129 đơn vị thuộc 11 tập đoàn, tổng công ty. Kết quả kiểm toán: 11/11 tập đoàn, tổng công ty sản xuất kinh doanh có lãi; cùng với đó, tỷ suất lợi nhuận sau thuế trên vốn chủ sở hữu tại một số đơn vị đạt tương đối cao...

Tuy nhiên, qua kiểm toán cũng cho thấy, việc quản lý sử dụng vốn, tài sản của các doanh nghiệp còn một số hạn chế, trong đó có những hạn chế đã được Kiểm toán nhà nước chỉ ra từ những kỳ kiểm toán trước. Đó là, phần lớn các đơn vị còn sai sót trong việc hạch toán kế toán, kê khai nghĩa vụ với ngân sách nhà nước nên qua kiểm toán, Kiểm toán nhà nước đã điều chỉnh tổng tài sản/tổng nguồn vốn tăng 2.680,92 tỷ đồng và điều chỉnh tổng doanh thu, thu nhập tăng 756,49 tỷ đồng, giảm 100,19 tỷ đồng; tổng chi phí tăng 7,96 tỷ đồng, giảm 2.679,07 tỷ đồng. Đồng thời kiến nghị tăng thu ngân sách nhà nước 3.486,39 tỷ đồng, giảm thuế giá trị gia tăng được khấu trừ 6,19 tỷ đồng.

Kiểm toán nhà nước còn phát hiện một số đơn vị chưa xây dựng quy chế quản lý tiền, quản lý dòng tiền chưa hiệu quả, bất cập này hiện diện tại nhiều doanh nghiệp cao su, dầu khí, hóa chất và dệt may.

Một số tập đoàn, tổng công ty trích lập dự phòng nợ phải thu khó đòi không đúng quy định; vẫn còn tình trạng vật tư tồn kho lâu ngày, kém phẩm chất, chậm luân chuyển. Nhiều doanh nghiệp chưa đánh giá giá trị vật tư thu hồi sau sửa chữa một số tài sản.

Tại một vài đơn vị có số liệu kiểm kê kho chênh lệch với số liệu trên sổ kế toán; chưa kiểm kê đầy đủ tài sản thuộc các dự án đường cao tốc, chưa kiểm kê một số vật tư, thiết bị dự phòng. Việc trích lập dự phòng giảm giá hàng tồn kho, khấu hao tài sản cố định có tình trạng trích thừa, trích thiếu, như ACV trích thừa 76,59 tỷ đồng; Vinatex trích thừa 1,5 tỷ đồng; trong khi Mobifone trích thiếu 26,77 tỷ đồng; VEC trích thiếu 93,45 tỷ đồng...

Một số doanh nghiệp có tình trạng doanh nghiệp đầu tư chưa được góp đủ vốn điều lệ hoặc có vốn chủ sở hữu lớn hơn vốn điều lệ được phê duyệt. Một số tập đoàn, tổng công ty và đơn vị thành viên chưa nộp về Quỹ phát triển khoa học và công nghệ của tỉnh số tiền đã trích nhưng sử dụng không hết, chưa hạch toán phần giá trị còn lại của tài sản cố định hình thành từ nguồn Quỹ phát triển khoa học và công nghệ của doanh nghiệp khi chuyển từ hoạt động nghiên cứu khoa học - công nghệ sang hoạt động sản xuất kinh doanh; bị đưa vào diện giám sát tài chính đặc biệt.

Hiệu quả đầu tư chưa cao

Vấn đề đáng chú ý đã được Kiểm toán nhà nước chỉ ra tại nhiều doanh nghiệp nhà nước khác, đó là đầu tư tài chính hiệu quả chưa cao; hoạt động sản xuất kinh doanh không hiệu quả, thua lỗ.

Cùng với đó, một số khoản đầu tư của tập đoàn, tổng công ty vào công ty liên doanh, liên kết, đầu tư dài hạn khác bị thua lỗ, đơn cử Công ty mẹ - Dofico đầu tư vào 3 công ty liên doanh, liên kết và đầu tư tài chính khác lỗ lũy kế 137,55 tỷ đồng; Công ty mẹ - Saigontourist đầu tư vào 16/30 công ty liên doanh, liên kết lỗ lũy kế 1.006,23 tỷ đồng, 04/14 khoản đầu tư khác lỗ 11.357,81 tỷ đồng; Công ty mẹ - Becamex đầu tư vào 04/22 đơn vị lỗ lũy kế 905,33 tỷ đồng…

Ngoài ra, còn tình trạng các đơn vị quản lý chi phí, giá thành sản phẩm chưa chặt chẽ, định mức sản xuất kinh doanh chưa phù hợp thực tế; chưa xây dựng định mức tiêu hao nguyên vật liệu hoặc tiêu hao nguyên, nhiên liệu vượt định mức đơn vị quy định; trích vượt quỹ lương được duyệt; khuyến mại không đúng quy định; chưa kê khai giá bán hoặc kê khai chậm theo quy định trong quá trình tiêu thụ sản phẩm, dịch vụ; khai thác khoáng sản khi chưa được cấp phép hoặc khai thác vượt trữ lượng cấp phép... vẫn tiếp tục diễn ra.

Tại một số tập đoàn, tổng công ty, cơ quan đại diện chủ sở hữu chưa thực hiện đầy đủ trách nhiệm theo quy định. Người đại diện phần vốn chưa báo cáo kịp thời, đầy đủ để có giải pháp khắc phục đối với các công ty hoạt động kinh doanh thua lỗ, trong đó cần nhắc tới Công ty CP Nhà ga Quốc tế Cam Ranh, Công ty CP Đầu tư Khai thác Nhà ga Quốc tế Đà Nẵng, Công ty CP Vận tải Hàng không miền Nam, Công ty CP thương mại hàng không miền Nam; Công ty CP Du lịch Đắk Lắk; Công ty TNHH MTV Apatit Việt Nam, Công ty mẹ - Vinatex.

Theo lãnh đạo Kiểm toán nhà nước, việc tiếp tục xảy ra sai phạm tại các doanh nghiệp thuộc trách nhiệm của chính doanh nghiệp và tổ chức, cá nhân có liên quan đến quá trình quản lý, sử dụng tài chính, tài sản công. Qua kiểm toán, trường hợp nào tiếp tục sai phạm Kiểm toán nhà nước tiếp tục kiến nghị các biện pháp xử lý tương xứng.