Năm 2008, khi bắt đầu xây dựng khu công nghiệp (KCN) Nam Cầu Kiền tại Hải Phòng do Công ty CP Shinec đầu tư và quản lý vận hành, đã xác định một triết lý khác biệt: “kinh doanh trên đất – trả lại cho đất”.
Thực tiễn đã chứng minh hướng đi ấy đúng đắn. Đến nay, Nam Cầu Kiền dành tới 33% diện tích cho cây xanh và cảnh quan, cao hơn 8% so với tiêu chí khu công nghiệp sinh thái trong Điều 42, Nghị định số 82/2018/NĐ-CP (Nghị định 82) quy định về quản lý khu công nghiệp và khu kinh tế.
Không chỉ tạo cảnh quan, Shinec còn đưa ra cơ chế khuyến khích doanh nghiệp trồng cây xanh: miễn phí dịch vụ cơ sở trị giá 15.000 đồng/m²/năm cho nhà đầu tư chủ động phủ xanh mặt dựng. Một doanh nghiệp thuê 2 ha có thể tiết kiệm tới 300 triệu đồng mỗi năm. “Chúng tôi muốn biến trồng cây thành hành động kinh tế, để cây xanh thực sự là tài sản của doanh nghiệp”, ông Điệp nhấn mạnh.
Các nhà đầu tư được Shinec miễn tiền dịch vụ cơ sở mỗi năm 15.000 đồng/m2, nếu chủ động trồng thêm cây xanh phủ quanh mặt dựng nhà máy. Như vậy, tương đương doanh nghiệp thuê hai héc ta có thể tiết kiệm 300 triệu đồng tiền dịch vụ cơ sở hằng năm.
Đây là cách để hơn một triệu cây xanh được trồng tại khu công nghiệp Nam Cầu Kiền, 17 tiểu hệ sinh thái với 1.200 loài sinh vật được phục hồi. Sáng kiến trồng cây xanh giúp giảm 7.000 tấn CO₂/năm, và dự kiến đạt 40.000 tấn khi hệ thống điện mặt trời toàn khu đi vào hoạt động.
Phát triển khu công nghiệp sinh thái là một giải pháp thực hiện quy trình kinh tế khép kín (kinh tế tuần hoàn) theo khuyến nghị của tổ chức Phát triển Công nghiệp Liên Hiệp Quốc (UNIDO). Theo tổ chức này, việc thực hiện quy trình nêu trên sẽ đóng góp 0,8%–7% vào tăng trưởng GDP và giảm 8%–70% lượng khí thải của một quốc gia.
Năm 2020, Nam Cầu Kiền đẩy mạnh phát triển mô hình kinh tế cộng sinh, và nền tảng dịch vụ hỗ trợ cho cộng đồng các doanh nghiệp tạo ra một hệ sinh thái bền vững, điều này đã giúp cho Nam Cầu Kiền trở thành một điểm sáng trong đầu tư tại Việt Nam cũng như thu hút được nguồn lực kinh tế và đảm bảo an sinh xã hội cho địa phương.
Dựa trên tám tiêu chí xác định khu công nghiệp sinh thái trong Nghị định 82, Shinec chọn đầu mối doanh nghiệp thuộc nhóm dẫn dắt ba mối quan hệ cộng sinh trong khu, rồi vận động thành lập Câu lạc bộ Eco Nam Cầu Kiền. Đến nay, câu lạc bộ này có sự tham gia của lãnh đạo 70 doanh nghiệp trong khu, từ bảy quốc tịch gồm Ý, Hà Lan, Hàn Quốc, Nhật Bản, Singapore, Trung Quốc (bao gồm cả Đài Loan, Hong Kong) và Việt Nam nhằm đưa “đầu ra của doanh nghiệp này là đầu vào của doanh nghiệp khác.”
Tại Nam Cầu Kiền, Shinec đã hình thành 3 chuỗi kinh tế tuần hoàn trong ngành thép, ngành nhựa, và ngành điện - điện tử. Trong đó, chất thải đầu ra của doanh nghiệp này trở thành nguyên liệu đầu vào cho doanh nghiệp khác.
Để đạt mục tiêu 100% chất thải trong khu công nghiệp đều phải được xử lý nội khu, ông Điệp lên kế hoạch thu hút công ty TNHH Tân Thuận Phong, công ty TNHH Phát triển Thương mại và Sản xuất Đại Thắng, công ty cổ phần Thành Đại Phú Mỹ về Nam Cầu Kiền mở nhà máy. Đến nay, Đại Thắng và Tân Thuận Phong phụ trách xử lý, tái chế chất thải nguy hại, chất thải công nghiệp cho toàn bộ doanh nghiệp trong Nam Cầu Kiền và các dự án lớn bên ngoài như LG, Samsung… với công suất trung bình từ 500-1.500 kg/tiếng/quy trình.
Trong khi đó, Thành Đại Phú Mỹ xử lý và tái chế phụ phẩm ngành luyện kim, với công suất lên tới 300.000 tấn/năm. Trong khoảng 10.000 tấn xỉ thép mà Công ty Cổ phần Thành Đại Phú Mỹ xử lý mỗi tháng, có 92% lượng xỉ sau các bước tái chế được dùng làm phụ gia xi măng. Thành Đại Phú Mỹ là 1 trong 16 doanh nghiệp đang tham gia vào chuỗi cộng sinh tuần hoàn ngành thép tại Khu công nghiệp Nam Cầu Kiền (Hải Phòng).
Trong Nam Cầu Kiền, chuỗi cộng sinh tuần hoàn ngành thép với 16 doanh nghiệp tham gia đang phát triển nổi bật hơn hẳn hai chuỗi còn lại. Xỉ thép, tạp chất tách từ phế liệu kim loại của ngành sẽ được phân loại để thu hồi kim loại. Sắt tồn dư đưa trở lại nhà máy thép để luyện phôi. Phần xỉ thép không chứa kim loại được nghiền, sàng tái chế đá nhân tạo ecoslag làm phụ gia xi măng, vật liệu xây dựng thay đá tự nhiên và tạo ra các sản phẩm khác như gạch không nung, cấu kiện bê tông,…
Còn với chuỗi cộng sinh ngành nhựa có tám đơn vị tham gia, 65% nguyên liệu đến từ doanh nghiệp nội khu với khoảng cách 1km và 85% nhựa phế liệu được tái chế. Trong khi đó, chuỗi cộng sinh ngành phụ trợ có 20 doanh nghiệp tham gia đang dần phát triển rõ nét hơn, đến từ nhiều mảng như phụ trợ ô tô, điện – điện tử, chế biến nông sản.
Theo Nghị định 82, khu công nghiệp sinh thái phải thực hiện ít nhất một liên kết cộng sinh, còn ở Nam Cầu Kiền hiện nay có ba liên kết. Shinec đang chuẩn bị cho vòng tuần hoàn thứ tư liên quan đến năng lượng tái tạo, đặt mục tiêu trung hòa carbon toàn khu vào năm 2024. Theo tính toán, tổng công suất tại toàn bộ hệ thống điện mái tại đây có thể đạt 45MW và hệ sinh thái mua, bán điện cho các nhà máy trong khu sẽ được hình thành.
Tại Nam Cầu Kiền, hệ thống xử lý nước thải tập trung có công suất 2.000 m3/ngày đêm. Hệ thống quan trắc khí thải, nước thải, bụi thải online và cứ mỗi năm phút, dữ liệu lại được truyền về sở Tài nguyên và Môi trường.
Bên cạnh đó, Nam Cầu Kiền đã sẵn sàng tham gia thị trường tín chỉ carbon từ năm 2025. “Chúng tôi có hạ tầng và hệ thống quản trị để đo lường phát thải, minh bạch dữ liệu, yếu tố bắt buộc để tham gia thị trường toàn cầu”, ông Điệp khẳng định. Đây chính là lợi thế cạnh tranh, giúp các doanh nghiệp trong khu dễ dàng thâm nhập những thị trường nhập khẩu khắt khe về tiêu chuẩn môi trường, đặc biệt là châu Âu và Hàn Quốc.
Năm 2024, Shinec công bố báo cáo ESG do PwC thực hiện, khẳng định cam kết minh bạch và hội nhập với chuẩn mực quốc tế. Đây cũng là nền tảng để Nam Cầu Kiền được UNIDO lựa chọn là 1 trong 37 KCN toàn cầu tham gia Chương trình KCN sinh thái toàn cầu (GEIPP).
Theo ông Điệp, khu công nghiệp sinh thái là lối đi theo hướng thị trường ngách, khi mà các chủ đầu tư e ngại việc định dạng khu công nghiệp theo hướng sinh thái. Vì không ai muốn tăng quy hoạch diện tích trên 25% đất cho cây xanh, cảnh quan. Trong khi đó, Shinec lại đang chứng minh điều ngược lại ở Nam Cầu Kiền.
Ông Phạm Hồng Điệp chia sẻ, khu công nghiệp sinh thái là “sản phẩm” đặc biệt, như một thỏi nam châm thu hút doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài khó tính. Thị trường nhập khẩu sản phẩm của các doanh nghiệp này đều yêu cầu khắt khe về bảo vệ môi trường, giảm sử dụng tài nguyên. Vì vậy, chủ đầu tư như Shinec tham gia hỗ trợ nhà đầu tư trong khu đạt chứng chỉ xanh, một loại giấy thông hành về phát triển bền vững.
Ông Mai Văn Sỹ - Phó Chủ tịch HĐQT Công ty CP Shinec cho biết, ý tưởng về xây dựng khu công nghiệp sinh thái tại Nam Cầu Kiền được hình thành từ năm 2018, khi Chính phủ ban hành Nghị định 82 về quản lý khu công nghiệp. Sau khi nghiên cứu kỹ các tiêu chí trong nghị định, ông nhận thấy nhiều vướng mắc, đặc biệt là quy định về tỷ lệ cây xanh.
“Trong khi các khu công nghiệp trước đây chưa được quy hoạch đồng bộ, việc điều chỉnh diện tích cây xanh trở thành thách thức lớn. Tuy nhiên, Shinec đã chủ động sắp xếp lại, tập trung quỹ đất dành cho cây xanh để tạo nên cảnh quan hài hòa và môi trường bền vững”- ông Mai Văn Sỹ chia sẻ.
Theo ông Sỹ, nếu chỉ xây dựng một khu công nghiệp “xanh” đơn thuần, mà không gắn kết với mô hình kinh tế tuần hoàn thì chưa thể gọi là khu công nghiệp sinh thái đúng nghĩa. Bởi vậy, Shinec đã nghiên cứu các mô hình tiên tiến trên thế giới như ở Hàn Quốc, Nhật Bản, Trung Quốc, Đan Mạch…, từ đó chọn lọc những yếu tố phù hợp để áp dụng tại Việt Nam.
Để mô hình này thành công, Shinec đã thành lập Cộng đồng Eco Nam Cầu Kiền, nơi các doanh nghiệp cùng nhau chia sẻ khó khăn, chung tay giải quyết thách thức. Hằng năm, khu công nghiệp phát động phong trào trồng cây, các doanh nghiệp tham gia tích cực và coi đây là trách nhiệm chung.
Ngoài ra, Nam Cầu Kiền còn xây dựng các “khu vườn” mang dấu ấn quốc gia của các nhà đầu tư, như vườn Nhật, vườn Hà Lan, tạo sự gắn kết văn hóa, đồng thời tổ chức những lễ hội hoa, ngày hội doanh nghiệp, qua đó tăng sức hấp dẫn và niềm tự hào cho các nhà đầu tư.
Ông kiến nghị Nhà nước cần có chính sách ưu đãi cụ thể về vốn, lãi suất, đất đai và hướng dẫn chi tiết các tiêu chí kinh tế tuần hoàn, để doanh nghiệp có căn cứ thực hiện. Nếu chỉ ban hành nghị định chung chung, thiếu hỗ trợ cụ thể thì các doanh nghiệp khó có thể triển khai.
Trước kiến nghị của doanh nghiệp, trong buổi đến thăm khu công nghiệp Nam Cầu Kiền vào sáng 22/8/2025, ông Huỳnh Thành Đạt – Phó Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương khẳng định, thành công của mô hình này bắt nguồn từ sự kiên định, kiên trì và quyết tâm rất lớn của doanh nghiệp.
Đến nay, Nam Cầu Kiền đã chứng minh được tính khả thi, tạo được những kết quả quan trọng, dù còn đối diện với không ít khó khăn, đặc biệt là về thể chế và khung pháp lý. Đây chính là “nút thắt” cần sớm được tháo gỡ, để mở đường cho việc nhân rộng mô hình.
Theo ông Đạt, để làm được điều đó, cần sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp, các ngành và cộng đồng khoa học. Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương sẽ tổng hợp thông tin cùng các bộ, ngành liên quan nhằm kiến nghị đề xuất tháo gỡ vướng mắc về cơ chế, chính sách.
