Không tính đủ chi phí ngành điện sẽ khó thu hút đầu tư và ổn định hệ thống

Minh bạch chi phí, không phải “ưu ái" EVN

Ngay sau khi Bộ Công Thương công bố dự thảo sửa đổi, bổ sung Nghị định số 72/2025/NĐ-CP về cơ chế điều chỉnh giá bán lẻ điện bình quân, nhiều quan điểm sai lệch đã xuất hiện. Một số ý kiến cho rằng, việc sửa đổi này chỉ nhằm “cứu” Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN). Thực chất, đây là sự quy chụp phiến diện, cố tình bỏ qua mục tiêu thực sự của chính sách.

Bản chất của nghị định sửa đổi là để hoàn thiện cơ chế tính giá điện, đưa vào phạm vi những chi phí hợp lý, hợp lệ nhưng trước đây chưa được phản ánh đầy đủ. Đây là yêu cầu khách quan, nhằm bảo đảm nguyên tắc “tính đúng, tính đủ” mà Luật Điện lực 2024 đã đề ra. Đặc biệt, nội dung này hoàn toàn phù hợp với Nghị quyết 70 của Trung ương về chiến lược đảm bảo an ninh năng lượng đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2045. Bởi lẽ, một chính sách đúng đắn không thể bỏ qua các chi phí phát sinh thực tế trong quá trình sản xuất, truyền tải và phân phối điện, nếu không muốn hệ thống vận hành thiếu minh bạch, gây méo mó thị trường.

Điểm quan trọng cần nhấn mạnh là các nguyên tắc điều hành giá điện được giữ nguyên, với những ngưỡng điều chỉnh cụ thể và quy trình kiểm soát chặt chẽ. Nghị định sửa đổi chỉ bổ sung khung pháp lý để phản ánh chi phí hợp lý, hợp lệ, đồng thời bảo đảm công khai, minh bạch trong tính toán. Điều đó cũng đồng nghĩa với việc không có chuyện “ưu ái" EVN như một số quan điểm suy diễn.

Một thực tế khác cũng cần làm rõ, đó là, thị trường điện Việt Nam hiện đã và đang có sự tham gia của nhiều nhà đầu tư trong và ngoài nước, từ các dự án nhiệt điện, thủy điện đến năng lượng tái tạo. Vì vậy, việc sửa đổi Nghị định 72/2025/NĐ-CP không chỉ liên quan đến EVN, mà áp dụng chung cho toàn ngành, bảo đảm môi trường pháp lý bình đẳng, ổn định.

Do đó, nếu cho rằng việc sửa đổi này chỉ nhằm “cứu" EVN tức là đã hiểu sai bản chất, cố tình thu hẹp vấn đề chung của hệ thống điện thành quyền lợi riêng của một doanh nghiệp. Đây là cách nhìn không chỉ sai lầm mà còn có nguy cơ làm méo mó dư luận, gây cản trở quá trình hoạch định và thực thi chính sách.

Không làm tăng gánh nặng cho người dân

Một luận điểm khác được đưa ra là việc bổ sung chi phí vào giá điện sẽ khiến “người dân phải gánh lỗ thay EVN”. Luận điểm này thoạt nghe có vẻ thuyết phục, nhưng thực chất lại là sự ngụy biện, bởi nó bỏ qua nhiều yếu tố căn bản của quản lý ngành điện.

Thứ nhất, điện là đầu vào không thể thiếu của toàn bộ nền kinh tế. Nếu các doanh nghiệp điện không được tính đúng, tính đủ chi phí, họ sẽ thiếu nguồn lực để đầu tư vào nguồn điện mới hoặc bảo dưỡng, nâng cấp lưới điện hiện có. Hậu quả trực tiếp là hệ thống điện đối mặt nguy cơ thiếu hụt công suất, mất ổn định nguồn cung. Khi tình huống này xảy ra, tác động lên sản xuất, việc làm, giá cả hàng hóa và đời sống người dân sẽ nghiêm trọng hơn nhiều so với việc điều chỉnh giá điện ở mức hợp lý.

Thực tế, trong thời gian dài, EVN đã thực hiện quá nhiều mục tiêu, vượt trên cả chức năng, nhiệm vụ của một doanh nghiệp đơn thuần. 

Thứ hai, các cơ quan chức năng đã tính toán cẩn trọng tác động vĩ mô của việc điều chỉnh giá điện. Theo số liệu của Bộ Tài chính, nếu giá bán lẻ điện bình quân tăng 3% từ tháng 10/2025, chỉ số giá tiêu dùng (CPI) cả năm chỉ tăng thêm khoảng 0,03 điểm phần trăm - một mức tăng gần như không đáng kể. Trong khi đó, mục tiêu kiểm soát lạm phát của Chính phủ trong năm 2025 ở mức 4,5%. Như vậy, có thể khẳng định rằng nỗi lo “giá điện tăng kéo lạm phát leo thang” là không có cơ sở khoa học.

Thứ ba, dự thảo nghị định lần này nhấn mạnh vào việc minh bạch hóa chi phí. Các khoản chi phí hợp lý, hợp lệ sẽ phải được phân loại rõ ràng, được kiểm toán độc lập xác nhận và chỉ sau khi có sự thẩm định, phê duyệt của cơ quan quản lý mới được đưa vào giá điện. Điều này loại bỏ nguy cơ tính sai, tính thừa, đồng thời bảo đảm sự công bằng và minh bạch đối với người tiêu dùng.

Nhiều chuyên gia kinh tế cũng đã lên tiếng khẳng định, điều cốt lõi không phải là tranh cãi về việc giá điện tăng hay giảm trong ngắn hạn, mà là phải xây dựng cơ chế tính toán minh bạch, ổn định và có thể dự báo trong dài hạn. Khi chi phí được minh bạch hóa, thị trường điện mới có cơ sở để cạnh tranh lành mạnh, thu hút đầu tư tư nhân, giảm áp lực lên doanh nghiệp nhà nước và ngân sách quốc gia. Đây chính là mục tiêu lớn nhất mà việc sửa đổi Nghị định 72/2025/NĐ-CP hướng tới.

Cũng cần nhấn mạnh rằng, an ninh năng lượng luôn gắn liền với an ninh kinh tế và an sinh xã hội. Một hệ thống điện thiếu ổn định sẽ kéo theo hệ lụy trên diện rộng, làm gián đoạn sản xuất, mất việc làm, giá cả hàng hóa biến động. Do đó, việc hoàn thiện cơ chế tính giá điện không chỉ liên quan đến chi phí của một doanh nghiệp hay của một nhóm người tiêu dùng, mà liên quan trực tiếp đến sự phát triển bền vững của quốc gia.

Có thể khẳng định, sửa đổi Nghị định 72/2025/NĐ-CP không phải là “cứu" EVN, càng không phải là “tăng gánh nặng cho người dân”. Đây là bước đi tất yếu để minh bạch cơ chế tính giá, bảo đảm công bằng cho các doanh nghiệp điện lực, bảo toàn vốn Nhà nước, đồng thời giữ cho hệ thống điện vận hành ổn định, an toàn.

Những quan điểm sai lệch, xuyên tạc cần được phản bác thẳng thắn. Thực tế cho thấy, Chính phủ đã và đang cân nhắc hài hòa lợi ích giữa Nhà nước, doanh nghiệp và người dân. Mục tiêu xuyên suốt là duy trì ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát và bảo đảm an sinh xã hội, đồng thời đặt nền tảng vững chắc cho thị trường điện cạnh tranh, minh bạch.

Hoàn thiện cơ chế tính giá điện không phải là sự ưu ái cho riêng một doanh nghiệp, mà là lựa chọn chiến lược của một quốc gia hướng tới phát triển bền vững và giữ vững an ninh năng lượng trong tương lai.